Η κρίσιμη ενεργειακή υποδομή σε Ισραήλ και Ιράν δεν έχει μείνει ανεπηρέαστη από τις πρώτες ημέρες της όξυνσης στη σύγκρουση των δύο χωρών και τις ανησυχίες για κλιμάκωση με το ενδεχόμενο και εμπλοκής των ΗΠΑ στην κρίση στη Μέση Ανατολή. Αν και τα χειρότερα σενάρια δεν έχουν ακόμα υλοποιηθεί, ο πόλεμος έχει ήδη αισθητό αντίκτυπο στην παραγωγή και στις εξαγωγές ενέργειας και από τις δύο πλευρές.
Η τιμή του Brent έχει εκτινάχθηκε πάνω από 7% από την Παρασκευή, ξεπερνώντας τα 76 δολάρια ανά βαρέλι, μετά από ένα πρωτοφανές κύμα ισραηλινών αεροπορικών επιδρομών στο Ιράν, που προκάλεσε την εκτόξευση εκατοντάδων βαλλιστικών πυραύλων από την Τεχεράνη προς το Ισραήλ. To Brent κινείται περίπου 7 δολάρια υψηλότερα από τα επίπεδα πριν από τις επιθέσεις.
Ορισμένες ενεργειακές εγκαταστάσεις σε αμφότερες τις χώρες επλήγησαν από τότε, προκαλώντας σημαντικές διαταραχές στην παραγωγή. Ωστόσο, οι τιμές υποχώρησαν ελαφρώς τη Δευτέρα, καθώς έγινε σαφές ότι μέχρι στιγμής δεν στοχεύονται οι πιο ευαίσθητες υποδομές και οι κύριες οδοί εφοδιασμού. Παράλληλα, κυκλοφόρησαν πληροφορίες ότι το Ιράν εξετάζει πρόταση διαμεσολάβησης για κατάπαυση του πυρός, μεταδίδει το Reuters.
Το ενδιαφέρον των επενδυτών παραμένει στραμμένο στα Στενά του Ορμούζ, τον στενό και στρατηγικής σημασίας θαλάσσιο διάδρομο μεταξύ Ιράν και Ομάν στον Περσικό Κόλπο, από τον οποίο διακινούνται ημερησίως 18–19 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και καυσίμων – σχεδόν το ένα πέμπτο της παγκόσμιας κατανάλωσης. Από το ίδιο σημείο πέρασαν πέρυσι περίπου 85 εκατομμύρια τόνοι υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από το Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ποσότητα που αντιστοιχεί στο 20% περίπου της παγκόσμιας ζήτησης.
Οποιαδήποτε διαταραχή στη ναυσιπλοΐα από τα Στενά του Ορμούζ θα προκαλούσε σοβαρές αναταράξεις στις αγορές πετρελαίου και φυσικού αερίου, ενδεχομένως οδηγώντας τις τιμές σε τριψήφια επίπεδα.
Αν και το καταστροφικό αυτό σενάριο δεν έχει ακόμη επαληθευθεί, η διατάραξη στις ενεργειακές βιομηχανίες Ιράν και Ισραήλ είναι ήδη ουσιαστική.
Οι εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν πρακτικά σταμάτησαν
Η πιο εντυπωσιακή επίπτωση είναι ότι οι εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν φαίνεται να έχουν ουσιαστικά παγώσει τις τελευταίες ημέρες. Σύμφωνα με την αναλυτική εταιρεία Kpler, οι εξαγωγές ιρανικού αργού και συμπυκνωμένου πετρελαίου (condensate) αναμένεται να φτάσουν μόλις τα 102.000 βαρέλια ημερησίως αυτή την εβδομάδα, έναντι εβδομαδιαίου μέσου όρου 1,7 εκατ. βαρελιών το 2025.
Ιδιαίτερης σημασίας είναι το γεγονός ότι οι εξαγωγές από το νησί Χαργκ, απ’ όπου διέρχεται πάνω από το 90% του ιρανικού πετρελαίου, φαίνεται να έχουν διακοπεί πλήρως από την Παρασκευή. Σύμφωνα με δορυφορικά δεδομένα της LSEG, κανένα δεξαμενόπλοιο δεν ήταν αγκυροβολημένο στο νησί τη Δευτέρα.
Ωστόσο, το Ιράν διαθέτει περίπου 27,5 εκατομμύρια βαρέλια αποθηκευμένα σε δεξαμενόπλοια εκτός του Περσικού Κόλπου, σύμφωνα με την Kpler, κάτι που του δίνει περιθώριο να συνεχίσει περιορισμένες πωλήσεις για μερικές εβδομάδες.
Η παραγωγή του Ιράν ανέρχεται κατά μέσο όρο στα 3,4 εκατ. βαρέλια ημερησίως για το αργό και σε 1,3 εκατ. βαρέλια ημερησίως για το condensate, σύμφωνα με την Αμερικανική Υπηρεσία Πληροφοριών Ενέργειας (EIA), με την Κίνα να εμφανίζεται ως ο κύριος αγοραστής, σύμφωνα με το Reuters.
Ιρανικό φυσικό αέριο υπό πίεση
Το Ισραήλ έχει επίσης στοχεύσει απευθείας ενεργειακές υποδομές του Ιράν. Το Σάββατο, η Τεχεράνη ανέστειλε μερικώς την παραγωγή φυσικού αερίου από το κοίτασμα South Pars στον Περσικό Κόλπο — πιθανώς πρόκειται για την πρώτη ισραηλινή επίθεση στον ιρανικό ενεργειακό τομέα.
Το κοίτασμα South Pars, το οποίο το Ιράν μοιράζεται με το Κατάρ (όπου αποκαλείται North Field), είναι το μεγαλύτερο κοίτασμα φυσικού αερίου στον κόσμο και παρέχει περίπου 610 εκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ημερησίως — σχεδόν το 80% της συνολικής ιρανικής παραγωγής.
Το κοίτασμα παράγει επίσης περίπου 700.000 βαρέλια condensate την ημέρα. Το μεγαλύτερο ιρανικό διυλιστήριο, Persian Gulf Star, το οποίο τέθηκε σε λειτουργία το 2017, επεξεργάζεται έως και 420.000 βαρέλια ημερησίως condensates από το South Pars.
Αν και η πλήρης έκταση των ζημιών στο κοίτασμα δεν είναι γνωστή, τυχόν σοβαρές βλάβες θα μπορούσαν να επηρεάσουν ουσιαστικά την παραγωγή.
Το Ισραήλ έχει επίσης πλήξει το διυλιστήριο Shahr έξω από την Τεχεράνη και αρκετές δεξαμενές καυσίμων στην ευρύτερη πρωτεύουσα. Η ακριβής έκταση των ζημιών δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί.
Διακοπές και στην ενεργειακή παραγωγή του Ισραήλ
Ο πόλεμος έχει επίσης σημαντικές συνέπειες για την ισραηλινή ενεργειακή βιομηχανία. Την Παρασκευή, το Ισραήλ διέκοψε τη λειτουργία δύο από τα τρία θαλάσσια κοιτάσματά του φυσικού αερίου — του Leviathan (που διαχειρίζεται η Chevron) και του Karish (που διαχειρίζεται η Energean). Η κίνηση αυτή μείωσε την εγχώρια προσφορά κατά σχεδόν δύο τρίτα.
Αν και το κοίτασμα Tamar εξακολουθεί να λειτουργεί, το Ισραήλ αναγκάζεται να καλύψει τις ανάγκες των ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων του με λιγνίτη και πετρέλαιο.
Η Leviathan παρήγαγε 11,33 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου το 2024, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων εξαγόταν σε Αίγυπτο και Ιορδανία. Το ισραηλινό φυσικό αέριο καλύπτει περίπου το 15–20% της κατανάλωσης της Αιγύπτου, σύμφωνα με στοιχεία της Πρωτοβουλίας Κοινών Οργανισμών Δεδομένων (JODI). Η διακοπή της ισραηλινής προσφοράς ανάγκασε αιγυπτιακές εταιρείες λιπασμάτων να σταματήσουν τη λειτουργία τους την Παρασκευή.
Τέλος, το διυλιστήριο ORL στη Χάιφα, ένα από τα δύο του Ισραήλ, ανακοίνωσε τη Δευτέρα ότι διέκοψε πλήρως τη λειτουργία του, καθώς ο σταθμός ηλεκτροπαραγωγής που παρέχει ατμό και ηλεκτρική ενέργεια υπέστη σοβαρές ζημιές από ιρανικό πλήγμα.
Το κρίσιμο ερώτημα: Ανακωχή ή κλιμάκωση;
Μένει να φανεί για πόσο θα συνεχιστεί η ανταλλαγή πυρών ανάμεσα σε Ισραήλ και Ιράν. Αν επιτευχθεί σύντομα κατάπαυση του πυρός, ο τελικός αντίκτυπος στις ενεργειακές αγορές ίσως περιοριστεί. Ωστόσο, δεδομένης της ραγδαίας κλιμάκωσης των τελευταίων ημερών, τα χειρότερα σενάρια δεν μπορούν να αποκλειστούν.
