Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ εγκαινιάζει νέο γύρο δασμών και εκβιαστικών διαπραγματεύσεων στο πλαίσιο του εμπορικού πολέμου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση παλεύει να αποσπάσει μια συμφωνία πριν το νέο ορόσημο της 1ης Αυγούστου, ενώ η Κίνα απειλεί με αντίμετρα. Το παγκόσμιο εμπόριο επιστρέφει σε επικίνδυνα μονοπάτια.
Ο Τραμπ αποκάλυψε το πρώτο κύμα από τις προαναγγελθείσες επιστολές που απειλούν με αύξηση των δασμών σε βασικούς εμπορικούς εταίρους, αφήνοντας πάντως ανοιχτό το ενδεχόμενο περαιτέρω διαπραγματεύσεων και αναβάλλοντας τις αυξημένες χρεώσεις τουλάχιστον έως την 1η Αυγούστου.
Ξεκίνησε τις κοινοποιήσεις με επιστολές που δηλώνουν την πρόθεσή του να επιβάλει δασμούς 25% σε εισαγόμενα προϊόντα από την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, ακολούθησε ακόμη μία ντουζίνα τέτοιων επιστολών προς χώρες όπως η Νότια Αφρική, η Ινδονησία, η Ταϊλάνδη και η Καμπότζη.
Αργότερα, στον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ δήλωσε πως «στην πλειονότητα των περιπτώσεων» είναι ικανοποιημένος με την απλή επιβολή των δασμών, αν και άφησε να εννοηθεί ότι συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις — ανάμεσά τους και αυτές με την Ινδία, οι οποίες, όπως είπε, μπορεί σύντομα να ολοκληρωθούν.
«Κλείσαμε συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο, με την Κίνα, και είμαστε κοντά σε συμφωνία με την Ινδία», δήλωσε. «Με άλλες χώρες, με τις οποίες συναντηθήκαμε, δεν πιστεύουμε ότι θα υπάρξει συμφωνία. Οπότε τους στέλνουμε απλώς μια επιστολή».
Ωστόσο, ο Αμερικανός πρόεδρος υπαινίχθηκε ότι οι διαπραγματεύσεις μπορούν να συνεχιστούν και μετά την 1η Αυγούστου, χαρακτηρίζοντας την ημερομηνία «όχι 100% δεσμευτική» και υποδεικνύοντας ότι είναι πρόθυμος να προχωρήσει σε προσαρμογές στους δασμούς, εφόσον υπάρξουν νέες παραχωρήσεις.
«Ίσως τους ρυθμίσουμε λίγο, ανάλογα», είπε ο Τραμπ, σημειώνοντας ότι θα δει θετικά χώρες που συνεχίζουν να προσφέρουν επιπλέον υποχωρήσεις. «Δεν θα είμαστε άδικοι».
Οι δηλώσεις του ήρθαν λίγο μετά την υπογραφή εκτελεστικού διατάγματος, με το οποίο οι νέοι δασμοί αναβάλλονται για όλους τους στοχευόμενους εταίρους έως την 1η Αυγούστου — προσφέροντάς τους ουσιαστικά επιπλέον τρεις εβδομάδες για να καταλήξουν σε συμφωνία με τον Λευκό Οίκο.
Εμπορική πίεση με καθυστέρηση 90 ημερών
Σε ένα ολοένα πιο τεταμένο εμπορικό περιβάλλον, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται στο επίκεντρο των προσπαθειών για την αποτροπή μιας γενικευμένης εμπορικής σύγκρουσης με τις ΗΠΑ και τον πόλεμο δασμών του Τραμπ. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ενεργοποιεί σταδιακά ένα νέο καθεστώς δασμών, το οποίο περιλαμβάνει λεγόμενα «ανταποδοτικά» (reciprocal) τέλη επί σχεδόν όλων των εμπορικών εταίρων των ΗΠΑ.
Οι Βρυξέλλες επιδιώκουν να πετύχουν μια προκαταρκτική συμφωνία αυτήν την εβδομάδα, η οποία θα τους επιτρέψει να “κλειδώσουν” έναν δασμό 10% αντί για τον τιμωρητικό συντελεστή του 50% που προβλέπεται να επιβληθεί την 1η Αυγούστου εάν δεν υπάρξει συμφωνία.
Οι διαπραγματεύσεις διεξάγονται σε ένα εξαιρετικά πιεσμένο χρονοδιάγραμμα, καθώς η αρχική εφαρμογή των καθολικών δασμών είχε οριστεί για τις 9 Ιουλίου αλλά πήρε παράταση μετά από αιτήματα συμμάχων και εταίρων των ΗΠΑ. Ο Λευκός Οίκος επισημοποίησε την παράταση έως την 1η Αυγούστου, ανοίγοντας ένα παράθυρο ευκαιρίας για προσωρινές ρυθμίσεις. Εάν όμως δεν υπάρξει πρόοδος, η ΕΕ θα δει σχεδόν το σύνολο των εξαγωγών της προς τις ΗΠΑ να υπόκειται σε δασμούς 50%, συμπεριλαμβανομένων στρατηγικών τομέων όπως η αεροναυπηγική, το κρασί, τα ποτά και τα αυτοκίνητα.
Παράλληλα, ο Τραμπ δημοσίευσε προσωπικά επιστολές προς μια σειρά χωρών, μεταξύ των οποίων η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Νότια Αφρική, με τις οποίες ανακοίνωσε αυξημένα ποσοστά δασμών—25% έως και 36%—ενώ για την Ταϊλάνδη και την Καμπότζη φτάνουν το 36%. Η Νότια Αφρική βρίσκεται αντιμέτωπη με 30% ενώ η Ιαπωνία κάνει λόγο για «εξαιρετικά δυσάρεστη» εξέλιξη, υπογραμμίζοντας την ανάγκη άμεσης συμφωνίας. Η Μαλαισία και η Ταϊλάνδη δήλωσαν ότι θα συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις, με την ελπίδα να μετριάσουν τα ποσοστά. Όμως το μήνυμα της Ουάσινγκτον είναι σαφές: οι όροι είναι τελικοί, εκτός αν υπάρξουν «προσφορές που μου αρέσουν», όπως είπε χαρακτηριστικά ο Τραμπ.
Οι αμερικανικές μετοχές στη Wall Street υποχώρησαν τη Δευτέρα, με τον δείκτη S&P 500 να κλείνει με απώλειες 0,8%, ενώ οι ασιατικές αγορές κινήθηκαν την Τρίτη με διακυμάνσεις μεταξύ μικρών κερδών και ζημιών. Το γουόν ενισχύθηκε, ενώ ένας δείκτης του δολαρίου υποχώρησε κατά 0,2%. Το ευρώ ενισχύθηκε μετά από δημοσίευμα σύμφωνα με το οποίο οι ΗΠΑ πρότειναν συμφωνία προς την ΕΕ με δασμό στο 10%.
Ο φόβος της ασυμμετρίας και η εσωτερική διαίρεση της ΕΕ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδιώκει να ολοκληρώσει εντός της εβδομάδας μια προκαταρκτική εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ. Σύμφωνα με το Bloomberg , η ΕΕ επιδιώκει την εξαίρεση συγκεκριμένων βασικών προϊόντων από τον δασμό του 10%, όπως τα αεροσκάφη, τα εξαρτήματά τους, καθώς και τα κρασιά και τα οινοπνευματώδη. Κάποιας μορφής ελάφρυνση αναμένεται να συμπεριληφθεί στη συμφωνία επί της αρχής.
Για τις Βρυξέλλες, η πρόκληση είναι διπλή: αφενός να αποφύγουν τις δυσβάστακτες επιβαρύνσεις σε κλάδους αιχμής της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και αφετέρου να διατηρήσουν ενιαίο το εσωτερικό μέτωπο, καθώς τα κράτη-μέλη εμφανίζονται διχασμένα ως προς το πόσο “ασύμμετρη” συμφωνία είναι διατεθειμένη να αποδεχθεί η ΕΕ. Ορισμένες χώρες, κυρίως εξαγωγικές, πιέζουν για άμεσο συμβιβασμό. Άλλες τονίζουν την ανάγκη αντιμέτρων ώστε η Ένωση να διαπραγματευτεί από θέση ισχύος.
Ήδη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εγκρίνει πακέτο δασμών ύψους 21 δισ. ευρώ σε προϊόντα των ΗΠΑ, που μπορούν να ενεργοποιηθούν ταχύτατα. Περιλαμβάνουν γεωργικά προϊόντα, κρέας, μοτοσικλέτες και σόγια από πολιτικά ευαίσθητες περιοχές όπως η Λουϊζιάνα, εκλογική περιφέρεια του Ρεπουμπλικανού προέδρου της Βουλής Μάικ Τζόνσον. Ένα επιπλέον πακέτο με δασμούς σε αμερικανικά προϊόντα αξίας 95 δισ. ευρώ βρίσκεται σε ετοιμότητα και αφορά κυρίως βιομηχανικά αγαθά, μεταξύ των οποίων αεροσκάφη της Boeing, αυτοκίνητα και ουίσκι bourbon.
Σύμφωνα με διαρροές, η πρόταση που εξετάζεται περιλαμβάνει έναν “μηχανισμό εξισορρόπησης” (offsetting mechanism), μέσω του οποίου εταιρείες με μονάδες παραγωγής στις ΗΠΑ θα μπορούσαν να εξάγουν ένα μέρος των προϊόντων τους αδασμολόγητα. Πρόκειται για ρύθμιση που, όπως επισημαίνουν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, ενέχει τον κίνδυνο μεταφοράς επενδύσεων και παραγωγής στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Πέρα από τους δασμούς, οι δύο πλευρές διαπραγματεύονται και σε επίπεδο μη δασμολογικών φραγμών, κανόνων για το ψηφιακό εμπόριο και ζητημάτων οικονομικής ασφάλειας.
Ο πρόεδρος Τραμπ δικαιολογεί την επιθετική δασμολογική του στρατηγική με επιχειρήματα περί επαναπατρισμού της βιομηχανίας, χρηματοδότησης φορολογικών ελαφρύνσεων και αποτροπής της εκμετάλλευσης των ΗΠΑ από τρίτες χώρες. Παρότι το επιχείρημα της «ανταποδοτικότητας» βρίσκει απήχηση σε εσωτερικά ακροατήρια, σε διεθνές επίπεδο προκαλεί αντιδράσεις που κυμαίνονται από δυσφορία έως άμεσες απειλές αντιποίνων.
Η Κίνα απαντά με αυστηρές προειδοποιήσεις
Ενδεικτική είναι η στάση της Κίνας, η οποία την Τρίτη διαμήνυσε στην Ουάσινγκτον ότι θα αντιδράσει δυναμικά σε κάθε προσπάθεια αποκλεισμού της από εφοδιαστικές αλυσίδες μέσω διμερών συμφωνιών. Το Πεκίνο έχει μέχρι τις 12 Αυγούστου να φτάσει σε νέα διευθέτηση με τις ΗΠΑ, προκειμένου να αποφύγει την επαναφορά των τιμωρητικών δασμών που είχαν επιβληθεί την άνοιξη. Ο μέσος δασμός των ΗΠΑ στα κινεζικά προϊόντα ανέρχεται πλέον στο 51,1%, ενώ ο αντίστοιχος κινεζικός στα αμερικανικά είναι 32,6%, σύμφωνα με το Peterson Institute.
Σε άρθρο της εφημερίδας People’s Daily—υπογεγραμμένο με το ψευδώνυμο «Φωνή της Κίνας»—το Κομμουνιστικό Κόμμα επανέλαβε τη θέση του ότι οι δασμοί του Τραμπ συνιστούν «εκβιασμό» και ότι μόνο ο διάλογος μπορεί να αποτρέψει τον γεωοικονομικό κατακερματισμό. Το ίδιο άρθρο προειδοποίησε περιφερειακές οικονομίες όπως το Βιετνάμ να μην συνάψουν συμφωνίες που «θυσιάζουν τα συμφέροντα της Κίνας» για να λάβουν δασμολογικές ελαφρύνσεις από τις ΗΠΑ.
Παρά τις απειλές και τις παλινωδίες, οι αγορές αντιδρούν συγκρατημένα. Τη Δευτέρα, ο δείκτης S&P 500 υποχώρησε κατά 0,8%, ενώ στις ασιατικές αγορές επικράτησαν εναλλαγές μικρών κερδών και απωλειών. Το ευρώ ενισχύθηκε έως και 0,3% την Τρίτη, μετά από δημοσίευμα του Politico που αποκάλυψε προσφορά της Ουάσινγκτον για «συμβιβασμό» σταθερού δασμού 10% με εξαιρέσεις για αεροναυπηγικά και ποτά—εξέλιξη που θεωρήθηκε θετική από τους traders.
Σύμφωνα με αναλυτές όπως ο Billy Leung της Global X ETFs, η Ευρώπη «είναι κοντά σε μια καλή συμφωνία» και βρίσκεται σε καλύτερη θέση από χώρες όπως η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις με την Ουάσινγκτον σπανίως είναι γραμμικές. Το πρόσφατο ιστορικό της κυβέρνησης Τραμπ είναι γεμάτο παρατάσεις, αιφνιδιαστικές ανακοινώσεις και επαναδιατυπώσεις. Το γεγονός ότι οι ΗΠΑ εξετάζουν την επιβολή δασμών και σε κρίσιμους τομείς όπως τα φαρμακευτικά προϊόντα και οι ημιαγωγοί υπογραμμίζει ότι η εμπορική πίεση δεν περιορίζεται μόνο στα παραδοσιακά προϊόντα ή στη μεταποίηση.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ προσπαθεί να κινηθεί προληπτικά και πολυεπίπεδα. Πέρα από τους δασμούς, προχωρεί σε αξιολόγηση τομέων στους οποίους οι ΗΠΑ εξαρτώνται από ευρωπαϊκές εισαγωγές—με στόχο πιθανές εξαγωγικές απαγορεύσεις ή περιορισμούς σε δημόσιες προμήθειες. Οι διαβουλεύσεις με τα κράτη-μέλη συνεχίζονται για τη χάραξη μίας πιο στοχευμένης στρατηγικής γεωοικονομικής αποτροπής.
Όμως οι πιθανότητες για μια μόνιμη συμφωνία παραμένουν αβέβαιες. Κάθε προσωρινή ρύθμιση φαίνεται ότι θα είναι σύντομης διάρκειας και χωρίς δεσμευτικό χαρακτήρα. Ο Αύγουστος πλησιάζει, και μαζί του και η απειλή ενός νέου γύρου δασμών, γεωπολιτικών επιπλοκών και κλυδωνισμών στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες.
