Το ευρωπαϊκό «κύμα» των πράσινων ζωνών κυκλοφορίας – πράσινοι Δακτύλιοι– δεν είναι πια υπόθεση λίγων πρωτοπόρων πόλεων. Από το 2019 έως το 2022 οι ζώνες χαμηλών εκπομπών αυξήθηκαν κατά περίπου 40%, φτάνοντας τις 320 ενεργές, ενώ για το 2025 οι προβλέψεις μιλούν για 507 ζώνες σε όλη την ήπειρο.
Πίσω από αυτούς τους αριθμούς κρύβεται μια σαφής πολιτική μετατόπιση: οι δήμοι και τα κράτη δεν «παρακαλούν» πλέον για καθαρότερη μετακίνηση, αλλά ρυθμίζουν την πρόσβαση στα κέντρα, με κανόνες, τεχνολογία επιβολής και –όλο και συχνότερα– με ορατό κόστος για όποιον δεν συμμορφώνεται. Μέσα σε αυτή την ευρωπαϊκή εικόνα, η Ελλάδα λειτουργεί διαφορετικά για δύο λόγους που προκύπτουν καθαρά από τα στοιχεία: πρώτον, επειδή το βασικό της εργαλείο είναι ιστορικά ο Δακτύλιος με εκ περιτροπής πρόσβαση βάσει πινακίδας και όχι ένα σύστημα μόνιμου αποκλεισμού ή χρέωσης· και δεύτερον, επειδή η μετάβαση στην πλήρη ψηφιακή επιβολή, που στην Ευρώπη θεωρείται προϋπόθεση αποτελεσματικότητας, βρίσκεται ακόμη σε φάση ενίσχυσης.
Για την περίοδο 2025–2026, ο Μικρός Δακτύλιος διέπεται εφαρμόζεται από Δευτέρα 20 Οκτωβρίου 2025 έως Παρασκευή 24 Ιουλίου 2026, με ωράριο Δευτέρα–Πέμπτη 07:00–20:00 και Παρασκευή 07:00–15:00. Δεν ισχύει σε Σαββατοκύριακα, αργίες και ημέρες γενικής απεργίας των ΜΜΜ. Η λειτουργία του βασίζεται στα «μονά-ζυγά», αλλά ενσωματώνει μόνιμες περιβαλλοντικές εξαιρέσεις, με ελεύθερη πρόσβαση για ηλεκτρικά, εκ κατασκευής υβριδικά, εκ κατασκευής φυσικού αερίου/LPG και οχήματα Euro 6 με όρια CO₂ κάτω από 120 g/km (NEDC) για ταξινόμηση έως το 2020 ή 145 g/km (WLTP) από το 2021. Η έκδοση σήματος γίνεται ψηφιακά μέσω gov.gr.
Εκεί όπου η Αθήνα κρατά ακόμη το σχήμα «μονά-ζυγά», το Λονδίνο έχει επιλέξει τον δρόμο «ο ρυπαίνων πληρώνει» για τα μη συμβατά οχήματα με χρέωση ULEZ 12.50 λίρες, ενώ διατηρεί και τέλος συμφόρησης 15 λίρες την ημέρα, με προγραμματισμένη αύξηση σε 18 λίρες το 2026. Η επιβολή στηρίζεται σε εκτεταμένο δίκτυο καμερών ANPR και τα πρόστιμα είναι σχεδιασμένα ώστε να μην αφήνουν περιθώρια «περιστασιακής παραβίασης».
Στην κορυφή των πρωτοπόρων παραμένει το Ηνωμένο Βασίλειο και ειδικά το Λονδίνο, όχι επειδή έχει μία ζώνη, αλλά επειδή έχει χτίσει ένα ολόκληρο, πολυεπίπεδο σύστημα. Η πόλη λειτουργεί με τρεις αλληλεπικαλυπτόμενες ζώνες: ULEZ, LEZ και Congestion Charge. Η λογική είναι καθαρή: άλλος μηχανισμός για τις εκπομπές, άλλος για τα βαρέα οχήματα και άλλος για τη συμφόρηση.
Το ενδιαφέρον είναι ότι η Σκωτία επιλέγει διαφορετική φιλοσοφία. Τείνει να προκρίνει αυστηρές απαγορεύσεις χωρίς δυνατότητα «εξαγοράς» της εισόδου, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Εδιμβούργο, όπου η LEZ οδηγεί σε κλιμακωτά πρόστιμα και πρακτικά σε απόλυτη απαγόρευση για τα μη συμβατά οχήματα. Αυτό το δίπολο Αγγλίας–Σκωτίας είναι χρήσιμο και για την ελληνική ανάγνωση: δείχνει ότι στην Ευρώπη δεν υπάρχει μία μόνο συνταγή, αλλά πάντα μια επιλογή ανάμεσα σε χρέωση, απαγόρευση ή συνδυασμό των δύο.
Στη Γαλλία, η πρωτοπορία δεν εκφράζεται τόσο με χρεώσεις όσο με ένα εθνικό σύστημα ταξινόμησης και σήμανσης. Το Crit’Air διαχωρίζει τα οχήματα σε κατηγορίες 0 έως 5, και κάθε πόλη ορίζει ποιες κατηγορίες επιτρέπονται στη ZFE της. Από την 1η Ιανουαρίου 2025, πόλεις όπως το Παρίσι και η Λυών προχωρούν σε απαγόρευση οχημάτων Crit’Air 3, επηρεάζοντας πετρελαιοκίνητα άνω των 14 ετών και βενζινοκίνητα άνω των 19 ετών. Το σήμα έχει χαμηλό κόστος (περίπου €3,81), αλλά η είσοδος χωρίς αυτό οδηγεί σε πρόστιμο €68. Είναι ένα μοντέλο «μαζικής συμμόρφωσης» που βασίζεται σε απλό κανόνα, εύκολη σήμανση και συστηματική αυστηροποίηση.
Η Γερμανία αντιπροσωπεύει μια άλλη σχολή: την Umweltzone, με απαίτηση «πράσινης πλακέτας» και πρόστιμο €100 για όποιον εισέρχεται χωρίς συμμόρφωση. Το στοιχείο που ξεχωρίζει εδώ είναι ότι το σύστημα έχει κλασικό, υλικό αποτύπωμα (τη φυσική πλακέτα), κάτι που διευκολύνει την άμεση αναγνώριση, αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί μια «γλώσσα» κανόνων που δεν είναι παντού ίδια. Και αυτό ακριβώς αναδεικνύεται ως πρόβλημα πανευρωπαϊκά: ο κατακερματισμός, οι διαφορετικές απαιτήσεις και το ρίσκο συμμόρφωσης, ειδικά για τους διασυνοριακούς ταξιδιώτες.
Στην Ιταλία, η περίπτωση του Μιλάνου λειτουργεί ως πρότυπο διπλού μηχανισμού: Area B και Area C. Η Area B είναι καθεστώς απαγορεύσεων, ενώ η Area C είναι ζώνη κέντρου με εισιτήριο εισόδου γύρω στα €7,50 ημερησίως, χωρίς όμως να αίρει τις απαγορεύσεις των πολύ ρυπογόνων οχημάτων. Η αρχιτεκτονική είναι σαφής: πρώτα φιλτράρεις ποιος «δεν μπαίνει με τίποτα» και μετά, για όσους επιτρέπονται, επιβάλλεις τιμολόγηση στο κέντρο. Στο 2025 προβλέπεται περαιτέρω αυστηροποίηση, με χαρακτηριστική αναφορά στην ολοκλήρωση του αποκλεισμού για βενζίνη Euro 3 από τον Οκτώβριο 2025.
Διαβάστε περισσότερα στο energygame.gr
