«Η κλιματική κρίση δεν αποτελεί περιφερειακή ή δευτερεύουσα πρόκληση, αλλά ζήτημα που πρέπει να ενταχθεί στον πυρήνα του εθνικού στρατηγικού σχεδιασμού». Αυτό υπογράμμισε ο Γενικός Διευθυντής του ΙΟΒΕ, Νίκος Βέττας, κατά την παρουσίασή του στην ειδική εκδήλωση με τίτλο «Εκτίμηση των επιδράσεων της κλιματικής αλλαγής σε επιλεγμένους τομείς υψηλής σημασίας για την ελληνική οικονομία», επισημαίνοντας ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι εκτεταμένες και πολύπλοκες.
Σε μια σειρά έξι μελετών που εκπόνησε το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), αναλύονται οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης σε βασικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας: τα νοικοκυριά, τον πρωτογενή τομέα, τη βιομηχανία, τον τουρισμό, την επιχειρηματικότητα και τον χρηματοπιστωτικό τομέα. Το ΙΟΒΕ όχι μόνο επισημαίνει τους κινδύνους, αλλά καταθέτει συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής με στόχο την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της οικονομίας απέναντι στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής.
Όπως υπογράμμισε ο Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος, Νίκος Βέττας, «οι αλλαγές δεν είναι μόνο απειλές, αλλά και ευκαιρίες που μπορούν να αξιοποιηθούν, υπό την προϋπόθεση ότι θα υλοποιηθούν οι κατάλληλες πολιτικές παρεμβάσεις». Ιδιαίτερη αναφορά έκανε στον τομέα της ασφάλισης έναντι φυσικών καταστροφών, όπου –όπως είπε– η χώρα «παραμένει πολύ πίσω, πιο κοντά στο μηδέν παρά σε ένα λειτουργικό σύστημα».
«Γροθιά» στον τουρισμό ρίχνει η κλιματική αλλαγή
Ο ελληνικός τουρισμός, ένας από τους πιο ανθεκτικούς και κερδοφόρους κλάδους της οικονομίας, βρίσκεται πλέον σε μια εξαιρετικά λεπτή καμπή: η κλιματική κρίση αρχίζει να αφήνει το αποτύπωμά της, τόσο σε φυσικό επίπεδο όσο και σε στρατηγικές επιλογές. Η μελέτη του ΙΟΒΕ για τον τουριστικό τομέα αναδεικνύει το μέγεθος της πρόκλησης τεκμηριώνοντας πως, παρότι ο κλάδος έχει ανακάμψει δυναμικά μετά την πανδημία, το περιβαλλοντικό και ενεργειακό του αποτύπωμα, καθώς και η ευαλωτότητά του σε ακραία καιρικά φαινόμενα, συνιστούν πραγματικά εμπόδια στην περαιτέρω ανάπτυξή του.
Πράγματι, ο ελληνικός τουρισμός βρίσκεται ενώπιον μιας αντίφασης: από τη μία, η συμβολή του στην οικονομία ενισχύεται σταθερά – το 2023 προσέθεσε 11,9 δισ. ευρώ στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία και στήριξε 695 χιλιάδες θέσεις πλήρους απασχόλησης· από την άλλη, το ίδιο αυτό τουριστικό «θαύμα» αποδεικνύεται εξαιρετικά ευάλωτο στις συνέπειες της κλιματικής κρίσης. Η μελέτη του ΙΟΒΕ, σε συνεργασία με το Κέντρο Κλιματικής Αλλαγής και Βιωσιμότητας της Τράπεζας της Ελλάδος και την Accenture, παρουσιάζει με τεχνική σαφήνεια το πώς η άνοδος της θερμοκρασίας, η μεταβολή των δεικτών ελκυστικότητας (TCI) και η υψηλή εποχικότητα μπορούν να διαμορφώσουν ένα νέο – δυνητικά επισφαλές – τοπίο για τον ελληνικό τουρισμό.
Στο λεγόμενο Σενάριο Α, η χώρα δεν προχωρά σε επέκταση της τουριστικής περιόδου. Αν και αυξάνεται η ελκυστικότητα κάποιων περιόδων (π.χ. φθινόπωρο και χειμώνας), καταγράφεται απότομη πτώση του TCI το καλοκαίρι – κατά 10 μονάδες – οδηγώντας σε εκτιμώμενη μείωση εσόδων 1,2 δισ. ευρώ και 13,3 εκατ. λιγότερες διανυκτερεύσεις την περίοδο 2021–2030. Το σύνολο της απώλειας για την ελληνική οικονομία φτάνει τα 2,2 δισ. ευρώ στο ΑΕΠ (1,2 δισ. άμεση επίπτωση, 0,6 δισ. έμμεση και 0,4 δισ. προκαλούμενη). Οι θέσεις πλήρους απασχόλησης που χάνονται εκτιμώνται σε 38.100, με τον μεγαλύτερο όγκο να αφορά άμεσα εργαζομένους στον τουρισμό (24.000). Το πλήγμα στα φορολογικά έσοδα φτάνει τα 306,7 εκατ. ευρώ.
Ως εκ τούτου, στο Σενάριο Β η εικόνα αντιστρέφεται. Αναγκαία προυπόθεση είναι φυσικά η ανάγκη για συντονισμένη στρατηγική επέκτασης της τουριστικής περιόδου, αξιοποιώντας τη βελτίωση των κλιματικών συνθηκών το φθινόπωρο και την άνοιξη. Στο σενάριο αυτό, η οικονομία ενισχύεται με επιπλέον 228 εκατ. ευρώ στο ΑΕΠ (120 εκατ. άμεσα, 52 εκατ. έμμεσα και 55 εκατ. προκαλούμενα), ενώ δημιουργούνται 6.600 θέσεις πλήρους απασχόλησης. Τα φορολογικά έσοδα ενισχύονται κατά 53 εκατ. ευρώ. Όμως, η σημασία του Σχεδίου Β δεν περιορίζεται στους αριθμούς: η επέκταση της τουριστικής περιόδου μπορεί να λειτουργήσει ως ανάχωμα στη μονοκαλλιέργεια του καλοκαιρινού μαζικού τουρισμού, μειώνοντας την πίεση στα οικοσυστήματα και οδηγώντας σε πιο ισόρροπη κατανομή των επισκεπτών στον χρόνο και στον χώρο.
Παράλληλα, καταγράφεται υψηλή περιβαλλοντική πίεση. Πάνω από το 40% των τουριστικών καταλυμάτων βρίσκεται σε απόσταση μικρότερη των 200 μέτρων από περιοχές υψηλής περιβαλλοντικής αξίας, ενώ η Ελλάδα καταγράφει υπερδιπλάσιο ποσοστό αλλοδαπών τουριστών από απομακρυσμένες περιοχές (εκτός Ευρώπης ή με απόσταση άνω των 2.000 χλμ.) σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ-27 – γεγονός που συνεπάγεται αυξημένες εκπομπές λόγω μεταφορών. Τα κατά κεφαλήν επίπεδα εκπομπών του τομέα παραμένουν συγκριτικά χαμηλά, ωστόσο η τάση δεν είναι καθησυχαστική. Η μελέτη υπογραμμίζει την ανάγκη θέσπισης ενός μηχανισμού υποχρεωτικής εκτίμησης της τουριστικής φέρουσας ικανότητας – δηλαδή του μέγιστου αριθμού επισκεπτών που μπορεί να υποστηρίξει μια περιοχή χωρίς να διαταράσσονται τα φυσικά και κοινωνικά της όρια.
Πέρα από τη διαχείριση, όμως, απαιτείται στρατηγική αναδιάρθρωσης. Το ΙΟΒΕ επισημαίνει την ανάγκη εμπλουτισμού του τουριστικού προϊόντος με μορφές όπως ο πολιτιστικός, ο αγροτουριστικός, ο οικοτουρισμός, τα city breaks και ο συνεδριακός τουρισμός. Επισημαίνεται ακόμη η σημασία της ενσωμάτωσης των νέων τεχνολογιών, της ενίσχυσης των δεξιοτήτων και της προώθησης της πράσινης κινητικότητας. Ο οδικός χάρτης δεν μπορεί να είναι αποσπασματικός. Απαιτεί ένα συνεκτικό σχέδιο που θα περιλαμβάνει χωρικό σχεδιασμό, μηχανισμούς παρακολούθησης, ψηφιακές πλατφόρμες δεδομένων και ισχυρά χρηματοδοτικά εργαλεία για επενδύσεις σε πράσινες υποδομές.
Ο αγροτικός τομέας ισορροπεί μεταξύ καταστροφής και νέων ευκαιριών
Σε μια περίοδο που η αγροτική παραγωγή δέχεται διαρκώς πιο σφοδρές πιέσεις από τα ακραία καιρικά φαινόμενα και τις αυξανόμενες ανάγκες προσαρμογής, ο πρωτογενής τομέας στην Ελλάδα αποκαλύπτεται ως ταυτόχρονα ο πιο εκτεθειμένος και ο πιο καθοριστικός για τη βιωσιμότητα της οικονομίας και της διατροφικής ασφάλειας της χώρας.
Ο πρωτογενής τομέας αποτελεί την κυρίαρχη δραστηριότητα σε επίπεδο χρήσης γης στην Ελλάδα, με τη γεωργία να καλύπτει το 39,1% των εδαφών, γεγονός που τον καθιστά ιδιαιτέρως ευάλωτο στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ταυτόχρονα, παραμένει ο μεγαλύτερος καταναλωτής νερού στη χώρα, παρότι τα τελευταία χρόνια σημειώνεται βελτίωση της αποδοτικότητας χρήσης. Ενδεικτικό είναι ότι η αποδοτικότητα άρδευσης αυξήθηκε σταδιακά από το 2015 έως το 2022, ενώ, σε ό,τι αφορά τα λιπάσματα, ο ελληνικός τομέας συνεχίζει να εμφανίζει μεγαλύτερη ένταση χρήσης σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, επιβαρύνοντας περαιτέρω το περιβαλλοντικό του αποτύπωμα.
Διαβάστε περισσότερα στο energygame.gr
