Αλλάζει ριζικά ο τρόπος με τον οποίο εισπράττεται ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας, ΦΠΑ, στην Ελλάδα. Η φορολογική διοίκηση σχεδιάζει, με κάθε ηλεκτρονική συναλλαγή, ένα μέρος του ΦΠΑ που πληρώνει ο καταναλωτής να κατευθύνεται αυτόματα στην Εφορία, χωρίς να μεσολαβεί η επιχείρηση. Πρόκειται για μια τομή στη φορολογική πρακτική, που φιλοδοξεί να περιορίσει δραστικά τη φοροδιαφυγή, αλλά και να βάλει τέλος στις ρυθμίσεις και τις καθυστερήσεις στην απόδοση του ΦΠΑ.
Το νέο σύστημα, που σχεδιάζει η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), προβλέπει ότι σε κάθε συναλλαγή μέσω POS, τμήμα του ΦΠΑ θα αποδίδεται αυτομάτως στο Δημόσιο. Για παράδειγμα, εάν ο ΦΠΑ μιας συναλλαγής ανέρχεται στα 100 ευρώ, τα 30 ή ακόμη και τα 50 ευρώ θα καταλήγουν απευθείας στα κρατικά ταμεία, την ίδια στιγμή που ολοκληρώνεται η πληρωμή.
Για το ελληνικό Δημόσιο, το νέο μοντέλο σημαίνει αύξηση της εισπραξιμότητας, άμεση ροή εσόδων και κατάργηση των χρονικών υστερήσεων που δημιουργούν οι δόσεις και οι ρυθμίσεις οφειλών. Για τις επιχειρήσεις, ωστόσο, η αλλαγή είναι πιο σύνθετη. Η αυτόματη απόδοση του ΦΠΑ συνεπάγεται απώλεια ενός άτυπου -και παράτυπου- «κεφαλαίου κίνησης», καθώς μέχρι σήμερα πολλές επιχειρήσεις χρησιμοποιούσαν τον ΦΠΑ που εισέπρατταν από τους πελάτες τους για να καλύψουν άλλες ανάγκες τους.
Το πρόβλημα είναι εκτεταμένο και αποτυπώνεται ξεκάθαρα στα στοιχεία. Από το πραγματικό ληξιπρόθεσμο χρέος προς το Δημόσιο, που ανέρχεται στα 85 δισ. ευρώ (αυτό που δυνητικά μπορεί να εισπραχθεί), τα 25 δισ. ευρώ προέρχονται από απλήρωτο ΦΠΑ, το μεγαλύτερο ποσό μεταξύ όλων των φορολογικών κατηγοριών. Ακριβώς αυτή η διαπίστωση οδήγησε πέρυσι τη φορολογική διοίκηση στην επιβολή της μηνιαίας πληρωμής του ΦΠΑ, καθώς είχε καταστεί σαφές ότι πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις αδυνατούσαν να αποδώσουν τον φόρο όταν έφτανε η ώρα της εκκαθάρισης.
Η πλήρης αυτοματοποίηση της είσπραξης του ΦΠΑ, ωστόσο, δεν αποτελεί απλή άσκηση. Απαιτεί εκτεταμένες αναβαθμίσεις στα συστήματα πληρωμών, καθώς και προσαρμογές στο λογισμικό των POS και των ταμειακών μηχανών. Η ΑΑΔΕ διαβεβαιώνει ότι οι νέες ταμειακές διαθέτουν ήδη τις απαιτούμενες δυνατότητες, ενώ η πιλοτική εφαρμογή του μέτρου θα ξεκινήσει από τους επαγγελματίες παροχής υπηρεσιών, όπου η διαδικασία είναι τεχνικά ευκολότερη, πριν επεκταθεί στο σύνολο της λιανικής αγοράς.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η φορολογική διοίκηση επεξεργάζεται δύο βασικά σενάρια:
Το πρώτο σενάριο για τον ΦΠΑ
Σε κάθε συναλλαγή θα αποδίδεται αυτόματα ένα σταθερό ποσοστό του ΦΠΑ που εισπράττει η επιχείρηση – για παράδειγμα 30% ή 50%. Το υπόλοιπο ποσό θα συμψηφίζεται με τον ΦΠΑ που έχει ήδη καταβάλει η επιχείρηση. Εάν στο τέλος προκύπτει οφειλή, αυτή θα καταβάλλεται όπως σήμερα, στο τέλος του επόμενου μήνα. Αντίστοιχα, τυχόν επιστροφή ΦΠΑ θα πραγματοποιείται εντός 30 ημερών.
Το δεύτερο σενάριο
Κάθε επιχείρηση θα αντιμετωπίζεται εξατομικευμένα. Με βάση τον τζίρο του προηγούμενου έτους και τον ΦΠΑ που κατέβαλλε ανά μήνα, θα προσδιορίζεται ένα συγκεκριμένο ποσοστό ΦΠΑ που θα αποδίδεται αυτόματα σε κάθε συναλλαγή. Το ποσοστό αυτό θα διαφέρει από επιχείρηση σε επιχείρηση, ανάλογα με το φορολογικό της προφίλ.
Το αυτόματο σύστημα είσπραξης ΦΠΑ εντάσσεται σε ένα ευρύτερο σχέδιο ψηφιακού μετασχηματισμού της φορολογικής διοίκησης. Η ΑΑΔΕ προχωράει παράλληλα σε επιστροφές φόρων εντός 30 ημερών, σε αυστηρότερη παρακολούθηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών από τη στιγμή που γεννώνται, καθώς και σε νέου τύπου ελέγχους με τη χρήση ψηφιακών εργαλείων και, κυρίως, Τεχνητής Νοημοσύνης.
