Σε μια κρίσιμη εξαίρεση από τον ευρωπαϊκό κανόνα, η κυβέρνηση απέσπασε το «ναι» της Κομισιόν για την αλλαγή του έτους αναφοράς στην εφαρμογή της ρήτρας διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες. Ενώ για όλα τα υπόλοιπα κράτη-μέλη το έτος βάσης είναι το 2021 για την Ελλάδα ορίστηκε το 2024 – μια απόφαση που απελευθερώνει δημοσιονομικό χώρο ύψους περίπου 600 εκατ. ευρώ για το 2026.
Η συμφωνία κλείδωσε έπειτα από διαβουλεύσεις σε τεχνικό και πολιτικό επίπεδο και αφορά μόνο την Αθήνα. Χωρίς αυτή την ανατροπή, η χώρα δεν θα είχε ούτε ένα ευρώ διαθέσιμο για πρόσθετες παροχές, καθώς οι στρατιωτικές της δαπάνες το 2021 ήταν ήδη στο 3% του ΑΕΠ που αποτελεί ένα από τα υψηλότερα όρια στην Ευρώπη. Αν η σύγκριση γινόταν με βάση εκείνο το έτος, η Ελλάδα θα είχε πρακτικά μηδενικό περιθώριο ευελιξίας για επιπλέον κοινωνικές ή φορολογικές παρεμβάσεις το 2026.
Η αλλαγή του σημείου αναφοράς από το 2021 στο 2024 αλλάζει ριζικά την εικόνα. Οι προβλέψεις του οικονομικού επιτελείου δείχνουν ότι οι αμυντικές δαπάνες το 2026 θα φτάσουν στο 2,5% του ΑΕΠ, έναντι 2,2% το 2024. Η διαφορά 0,3 ποσοστιαίων μονάδων ισοδυναμεί με περίπου 600 εκατ. ευρώ, τα οποία πλέον μπορούν να εξαιρεθούν από τον υπολογισμό των πρωτογενών δαπανών και να λειτουργήσουν ως πρόσθετος δημοσιονομικός χώρος για στοχευμένες πολιτικές.
Στο οικονομικό επιτελείο εκτιμούν ότι η εξέλιξη αυτή σε συνδυασμό με τα 900 εκατ. ευρώ που έχουν «περισσέψει» από την υπεραπόδοση του προϋπολογισμού του 2024 με το πλεόνασμα ρεκόρ του 4,8% του ΑΕΠ δημιουργούν τις προϋποθέσεις για να στηριχθεί ένα πακέτο φοροελαφρύνσεων τουλάχιστον 1,5 δισ. ευρώ που θα ανακοινώσει ο Πρωθυπουργός στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης τον Σεπτέμβριο.
Στον πυρήνα του πακέτου βρίσκονται μειώσεις συντελεστών στην φορολογική κλίμακα για εισοδήματα από 10.000 – 40.000 ευρώ με στόχο την μείωση του φορολογικού βάρους στη μεσαία τάξη, ελαφρύνσεις στους ιδιοκτήτες ακινήτων με νέες παρεμβάσεις στον ΕΝΦΙΑ και στην κλίμακα φορολόγησης των ενοικίων, μειώσεις στα τεκμήρια διαβίωσης και στις ασφαλιστικές εισφορές.
Το τελικό «ταμείο» για το είδος και την έκταση των αλλαγών στην φορολογία θα γίνει μέσα στο καλοκαίρι όταν θα υπάρχει καθαρή εικόνα για την πορεία του προϋπολογισμού και τις επιδόσεις του φοροεισπρακτικού μηχανισμού καθώς αρμόδιες πηγές αφήνουν «παράθυρο» για μεγαλύτερη «δύναμη πυρός» κοντά στα 2 δισ. ευρώ, εφόσον επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις για τα αυξημένα έσοδα.
Να σημειωθεί ότι η Ελλάδα έχει ήδη υποβάλει αίτημα ενεργοποίησης της ρήτρας διαφυγής στην Κομισιόν το οποίο θα αξιολογηθεί τον Ιούνιο ενώ οι οριστικές αποφάσεις από το Συμβούλιο της ΕΕ θα ληφθούν μέσα στον Ιούλιο. Η ρήτρα θα ισχύσει για τέσσερα χρόνια, από το 2025 έως το 2028, ενώ στη συνέχεια θα αξιολογηθεί αν απαιτείται παράταση.
Σύμφωνα με το ευρωπαϊκό πλαίσιο:
- Το ανώτατο όριο ευελιξίας για κάθε κράτος είναι 1,5% του ΑΕΠ ετησίως
- Οι πρόσθετες αμυντικές δαπάνες θα συγκρίνονται με το 2021 ( η χρονιά πριν την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία) – πλην της Ελλάδας η οποία λόγω των ιδιαιτεροτήτων της θα έχει έτος αναφοράς το 2024.
- Οι χώρες που έχουν ήδη αυξήσει τις δαπάνες τους μπορούν να «ενσωματώσουν» αυτή την αύξηση στη ρήτρα, εντός των ορίων, χωρίς να υπολογίζονται αυτές στο έλλειμμα.
