Το καυτό καλοκαίρι της Ευρώπης με τα αλλεπάλληλα κύματα καύσωνα δημιουργεί δύσκολα ερωτήματα στο πεδίο της πολιτικής όχι μόνο στη Γηραιά Ήπειρο αλλά σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Η θερμοκρασία άρχισε να ανεβαίνει νωρίτερα απ’ ό,τι συνήθως φέτος. Οι θαλάσσιες επιφάνειες έσπασαν νέα ρεκόρ ζέστης, οι βροχοπτώσεις εξαφανίστηκαν και η ξηρασία κάλυψε περιοχές από τη Βρετανία έως την Ελλάδα, με τις δασικές πυρκαγιές να είναι πλέον μόνιμη απειλή.
Το κύμα καύσωνα διαταράσσει την καθημερινότητα επιχειρήσεων και εργαζομένων σε τομείς όπως οι μεταφορές, τα ενεργειακά δίκτυα, τα σχολεία, τα νοσοκομεία και άλλες δημόσιες υπηρεσίες.
Σε αρκετές περιοχές, η εργασία καθίσταται αδύνατη, οι μετακινήσεις με το μετρό ανυπόφορες και ο ύπνος εξαιρετικά δύσκολος λόγω της αποπνικτικής ζέστης αφού οι χαμηλές θερμοκρασίες τις νύχτες δεν πέφτουν και είναι σαν μεσημεριού.
Στα όρια τα ηλεκτρικά συστήματα
Το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης πλέον διαμορφώνεται εξίσου από το κλίμα όσο και από την τεχνολογία. Οι καύσωνες δεν είναι πια εξαιρέσεις, αλλά ετήσια τεστ αντοχής. Οι δομές της αγοράς, η τιμολόγηση και η ευελιξία πρέπει να εξελιχθούν για να εξασφαλίζουν ισορροπία προσφοράς–ζήτησης σε πραγματικό χρόνο.
Η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα νέο φαινόμενο στην ενεργειακή γλώσσα: το «Hitzeflaute», μια παραλλαγή του «Dunkelflaute» των χειμερινών μηνών, αλλά για τις καυτές καλοκαιρινές ημέρες. Η έννοια αποτυπώνει τη χαμηλή παραγωγή από ΑΠΕ σε συνθήκες ακραίας ζέστης, με ταυτόχρονη έκρηξη στη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, κυρίως για κλιματισμό. Όλα επηρεάζουν το κόστος και οδηγούν τα ηλεκτρικά συστήματα στο όριά τους και τα τιμολόγια στα ύψη.
Στο τέλος της εβδομάδας στην Ελλάδα η ζήτηση χτύπησε ρεκόρ μια ανάσα από τις 11.000 μεγαβατώρες, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΑΔΜΗΕ. Η μέση τιμή της μεγαβατώρας στο Χρηματιστήριο Ενέργειας βρέθηκε στα 142,59 ευρώ/MWh, καταγράφοντας νέα άνοδο άνω του 2,7% σε σχέση με την Πέμπτη (138,8 ευρώ/MWh), με την χαμηλότερη στα 87,44 ευρώ/MWh και την υψηλότερη να εκτινάσσεται στα 410,5 ευρώ/MWh από 392,98 ευρώ/MWh την Πέμπτη.
Βραδινές ώρες σημειώνεται η υψηλότερη τιμή όταν η παραγωγή από ΑΠΕ υποχωρεί και μπαίνουν στο σύστημα οι ακριβότερες μονάδες φυσικού αερίου, με τους Διαχειριστές και τις συναρμόδιες υπηρεσίες για την αντιμετώπιση της αυξημένης κατανάλωσης λόγω των αναγκών κλιματισμού να βρίσκονται σε συνεχή επιφυλακή.
Ειδικοί του χώρου, αναφέρουν πως η λύση για το «Hitzeflaute» απαιτεί μετατόπιση φορτίου, αποθήκευση ενέργειας και αύξηση της ευελιξίας, ενώ για το «Dunkelflaute» χρειάζονται δομικές αλλαγές και μακροπρόθεσμη αποθήκευση, που ακόμη δεν είναι οικονομικά βιώσιμη. Η πρόκληση δεν είναι πια τα δεδομένα. Αυτά είναι πλέον ξεκάθαρα. Η πρόκληση είναι να τοποθετηθούν τα σωστά εργαλεία στη σωστή θέση, πριν σπάσουν τα ηλεκτρικά συστήματα και τα μπλακάουτ γίνουν κανόνας.
Καμπανάκια για τον τουρισμό
Ο τουρισμός είναι το άλλο σκέλος της κρίσης του καύσωνα που λαμβάνει ακραία χαρακτηριστικά τα τελευταία χρόνια λόγω κλιματικής αλλαγής. Η υπερβολική ζέστη ανάγκασε τις αρχές να κλείσουν την κορυφή του Πύργου του Άιφελ και να διακόψουν την πρόσβαση στην Ακρόπολη. Χιλιάδες τουρίστες έχουν απομακρυνθεί εξαιτίας των πυρκαγιών που απειλούν την τουριστική βιομηχανία ύψους 2 τρισ. δολ. της Ευρώπης.
Ανάλυση στο Bloomberg αναφέρει πως για έναν αυξανόμενο αριθμό παραθεριστών, η λογική αντίδραση στην έντονη ζέστη, τις υψηλές τιμές και τον υπερπληθυσμό που μαστίζουν τη Μεσόγειο τον Ιούλιο και τον Αύγουστο είναι να ταξιδέψουν την άνοιξη ή το φθινόπωρο. Άλλωστε, ο καιρός είναι πιο δροσερός, τα ξενοδοχεία έχουν καλύτερη σχέση ποιότητας-τιμής και η ατμόσφαιρα είναι πιο χαλαρή.
Αυτό το λεγόμενο ταξίδι της «ενδιάμεσης περιόδου» γνωρίζει άνθηση. Η τάση αυτή θα μπορούσε να βοηθήσει στη βελτίωση του υπερτουρισμού, ενισχύοντας παράλληλα τη χρήση αεροσκαφών και καταλυμάτων κατά τους συνήθως χαμηλότερης ζήτησης φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες, αναφέρει η ανάλυση στο Bloomberg.
Αλλά αυτή η εξισορρόπηση δεν θα συμβεί χωρίς μια συντονισμένη προσπάθεια του τουριστικού κλάδου για να διατηρηθούν τα θέρετρα ανοιχτά και να αναδειχθούν τα αξιοθέατα των ταξιδιών εκτός περιόδου αιχμής, ενώ βέβαια και πιο ευέλικτες σχολικές διακοπές θα βοηθούσαν επίσης.
Οι αφίξεις ταξιδιωτών στην Ελλάδα σε περιόδους εκτός αιχμής αυξάνονται ταχύτερα, παρότι οι απόλυτοι αριθμοί είναι ακόμα πολύ χαμηλότεροι από ό,τι στο μέσο του καλοκαιριού ©ΤτΕ, IΙΝΣΕΤΕ, Intelligence, Υπολογισμοί Opinion, Bloomberg
Η ελληνική αεροπορική εταιρεία Aegean –ακολουθώντας κι άλλες, όπως η Delta Air Lines (από ΗΠΑ προς Ευρώπη) και η EasyJet- σημείωσε βελτίωση των οικονομικών της επιδόσεων κατά την περίοδο Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου, εν μέσω περισσότερων ταξιδιών από και προς Αθήνα και Θεσσαλονίκη, κάτι που ο πρόεδρος της εταιρείας Ευτύχιος Βασιλάκης αποδίδει εν μέρει στην κλιματική αλλαγή και στις ηπιότερες χειμερινές θερμοκρασίες που δημιουργούν μια «σταδιακή εξομάλυνση» της ζήτησης.
Οι ταξιδιώτες που επισκέφτηκαν την Ελλάδα αυξήθηκαν κατά 24% σε ετήσια βάση τον Νοέμβριο, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, ενώ οι μηνιαίες ταξιδιωτικές εισπράξεις αυξήθηκαν κατά 45% στα 618 εκατ. ευρώ. Οι Αμερικανοί επισκέπτες στην Ελλάδα αύξησαν τις δαπάνες τους εκείνο τον μήνα κατά 78% και αντιπροσώπευαν σχεδόν το ένα πέμπτο του συνόλου.
Παράλληλα, η αγορά βραχυπρόθεσμης μίσθωσης στην Ευρώπη βλέπει επίσης μεγαλύτερη ζήτηση το φθινόπωρο, σύμφωνα με την AirDNA, η οποία παρακολουθεί τις καταχωρίσεις στο Airbnb και το Vrbo. Οι κρατήσεις διανυκτερεύσεων αυξήθηκαν κατά 18% σε ετήσια βάση τον Οκτώβριο του 2024 και ήταν 31% υψηλότερες από το σύνολο τον Οκτώβριο του 2019.
Οι παραθεριστές εκμεταλλεύονται τις χαμηλότερες τιμές εκτός σεζόν για να κάνουν κράτηση σε πιο πολυτελή καταλύματα και η περίοδος αιχμής του καλοκαιριού αντιπροσωπεύει πλέον μικρότερο μερίδιο της συνολικής ετήσιας ζήτησης σε δημοφιλείς προορισμούς διακοπών.
Στην αιχμής της ζήτησης το μερίδιο βραχυχρόνιων μισθώσεων κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού έχει μειωθεί. Η περίοδος Ιουνίου έως Αυγούστου αντιπροσωπεύει πλέον μικρότερο μερίδιο των συνολικών κρατήσεων
©AirDNA, Bloomberg – Σημείωση: Αυτό δεν σημαίνει ότι οι κρατήσεις στην περίοδο αιχμής του καλοκαιριού έχουν μειωθεί, αλλά ότι η ζήτηση εκτός σεζόν έχει αυξηθεί
Η κλιματική πολιτική μεταβάλλεται
Εκτός από το σκέλος της ενέργειας και του τουρισμού, την ίδια στιγμή, το γεωπολιτικό τοπίο γύρω από την κλιματική πολιτική μεταβάλλεται. Πολλές κυβερνήσεις και επιχειρήσεις εγκαταλείπουν σταδιακά τις πράσινες δεσμεύσεις τους, ακολουθώντας το παράδειγμα του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, αναφέρουν αναλυτές στο Bloomberg.
- Για δεύτερη φορά, ο Τραμπ αποσύρει τις ΗΠΑ — τον μεγαλύτερο ιστορικά ρυπαντή — από τη Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή.
- Παράλληλα, οι κυβερνήσεις της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Πολωνίας εκφράζουν αντιρρήσεις στο σχέδιο Πράσινης Μετάβασης της ΕΕ για το 2040, επικαλούμενοι την ανάγκη να διατηρηθεί η ανταγωνιστικότητα ενόψει των απαιτήσεων απανθρακοποίησης.
Ο καγκελάριος της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, επέκρινε τις προτάσεις της ΕΕ για υποχρεωτική μετάβαση στα ηλεκτρικά οχήματα.
Υπό την πίεση της ακροδεξιάς που δημαγωγεί με σημαία την αντίδραση στις πολιτικές για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, πολλές επιχειρήσεις που μετρούν το κόστος δαπανών περιορίζουν τις πράσινες επενδύσεις, τις οποίες θεωρούν ακριβές ζητώντας κρατικές στηρίξεις για να τις πραγματοποιήσουν στην κούρσα του διεθνούς ανταγωνισμού.
Αλλά και η κοινή γνώμη φαίνεται περισσότερο ανήσυχη για την άνοδο του κόστους ζωής και για μια «πράσινη γραφειοκρατία» που, όπως φοβούνται πολλοί, πνίγει την οικονομία. Και όχι μόνο. Η πίεση στην υγεία είναι εξίσου ισχυρή, καθώς τα στοιχεία δείχνουν πως η κλιματική αλλαγή έχει τριπλασιάσει τον αριθμό των νεκρών από το κύμα καύσωνα στην Ευρώπη.
Η κλιματική αλλαγή έχει τριπλασιάσει τον αριθμό των νεκρών από το κύμα καύσωνα στην Ευρώπη ©Bloomberg
Διλήμματα και κόντρες ενόψει COP30
Όλα αυτά συνθέτουν ένα ιδιαίτερα δύσκολο σκηνικό ενόψει της συνόδου κορυφής για το κλίμα, COP30, τον Νοέμβριο, με τους διοργανωτές στη Βραζιλία να προσπαθούν να πείσουν τους παγκόσμιους ηγέτες -και την κοινή γνώμη- ότι το οικονομικό μέλλον είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την πράσινη μετάβαση.
Ωστόσο, ακόμα και σε συνθήκες κλιματικής έκτακτης ανάγκης, αυτό είναι δύσκολο επιχείρημα, στην αντιπαράθεση που έχει ανοίξει, σχετικά με την αναγκαιότητα των πράσινων πολιτικών για το μέλλον του πλανήτη από τις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής κρίσης τα επόμενα χρόνια.
Η σφοδρή κόντρα που έχει ξεσπάσει ανάμεσα στον πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και τον πρόεδρο της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα ίσως είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου ανάμεσα σε δυο κόσμους που συγκρούονται όσο το κλίμα υπερθερμαίνεται.
