Στη Διάσκεψη για το Κλίμα COP28 στο Ντουμπάι, πριν από δύο χρόνια, οι χώρες κατέληξαν για πρώτη φορά σε συμφωνία να μετασχηματίσουν τις οικονομίες τους, απομακρυνόμενες σταδιακά από τα ορυκτά καύσιμα.
Ωστόσο, κανένα από τα περίπου 60 κράτη που έχουν υποβάλει έκτοτε ανανεωμένες δεσμεύσεις για το κλίμα δεν έχει θέσει συγκεκριμένους στόχους για τη μείωση της παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου, ούτε για την κατάργηση των επιδοτήσεων σε αναποτελεσματικά ορυκτά καύσιμα.
Ο ΟΗΕ προειδοποιεί για τα χειρότερα για το κλίμα
Αυτό είναι το βασικό εύρημα νέας έκθεσης του Προγράμματος Περιβάλλοντος του ΟΗΕ (UNEP), η οποία προειδοποιεί ότι η παγκόσμια θερμοκρασία σύντομα θα ξεπεράσει το όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα — τον βασικό στόχο της Συμφωνίας των Παρισίων.
Η έκθεση αποτελεί ακόμη ένα σημάδι ότι ο κόσμος κινείται πολύ αργά για να περιορίσει τη ρύπανση από αέρια του θερμοκηπίου και εξακολουθεί να αποφεύγει την αντιμετώπιση της βασικής αιτίας του προβλήματος: των εκπομπών από τα ορυκτά καύσιμα.
«Πρόκειται για κάτι που πρέπει να καταγγείλουμε», δήλωσε η Τερέζα Ριβέρα, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε συνέντευξή της στο Σάο Πάολο. «Δεσμευτήκαμε να προχωρήσουμε πέρα από τα ορυκτά καύσιμα. Ξέραμε πως δεν θα λυνόταν αυτό από τη μία μέρα στην άλλη, αλλά δεν μπορούμε να ξεχνάμε αυτή τη δέσμευση».
Το μέγεθος της πρόκλησης
Η έκθεση του UNEP αναδεικνύει το μέγεθος της πρόκλησης που αντιμετωπίζουν οι παγκόσμιοι ηγέτες, μόλις δύο ημέρες πριν από την έναρξη της διάσκεψης COP30 στη βραζιλιάνικη πόλη Μπελέμ. Το πώς θα εφαρμοστεί η δέσμευση για απεξάρτηση από πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακα —σε μια περίοδο αυξανόμενης ενεργειακής ζήτησης και υπό την πίεση του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ να ενισχυθεί η παραγωγή— θα αποτελέσει βασικό θέμα της συνόδου.
Ακόμη και η Βραζιλία, η χώρα που φιλοξενεί τη διάσκεψη, έχει εγκρίνει την κρατική πετρελαϊκή εταιρεία Petrobras να προχωρήσει σε έρευνες για πετρέλαιο στις εκβολές του Αμαζονίου.
«Βρισκόμαστε όσο πιο κοντά γίνεται στο αναπόφευκτο προτού ξεπεράσουμε το όριο του 1,5°C», δήλωσε η επικεφαλής σύμβουλος για το κλίμα του UNEP, Άννε Όλχοφ. «Πρέπει να επιστρέψουμε στο σχέδιο από την αρχή».
Δυσοίωνα σενάρια
Αν και ο περιορισμός της υπερθέρμανσης στους 1,5°C μέχρι το 2100 θεωρείται «τεχνικά εφικτός», τα σενάρια που το επιτυγχάνουν προβλέπουν ότι η θερμοκρασία θα υπερβεί προσωρινά αυτό το όριο πριν επανέλθει με πιο επιθετικές μειώσεις εκπομπών και απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Κάθε επιπλέον 0,1°C αύξησης εντείνει τον κίνδυνο μη αναστρέψιμων αλλαγών στο κλίμα.
Λιγότερο από το ένα τρίτο των χωρών έχει υποβάλει εγκαίρως επικαιροποιημένα σχέδια για το κλίμα. Ακόμη κι αν υλοποιηθούν πλήρως όλες οι δεσμεύσεις, η παγκόσμια θερμοκρασία θα αυξηθεί κατά 2,3°C έως 2,5°C — μια μικρή βελτίωση σε σχέση με την περσινή εκτίμηση των 2,6°C έως 2,8°C.
Σύμφωνα με το UNEP, η πρόοδος αυτή οφείλεται κυρίως σε νέες πολιτικές και αναθεωρημένες δεσμεύσεις, αν και περίπου 0,1°C εξοικονομούμενης θέρμανσης αναμένεται να ακυρωθεί λόγω της απόφασης του προέδρου Τραμπ να αποσύρει εκ νέου τις Ηνωμένες Πολιτείες από τη Συμφωνία των Παρισίων.
Ακόμη και στο πιο αισιόδοξο σενάριο «ταχείας μείωσης εκπομπών από το 2025», ο κόσμος θα υπερβεί το όριο του 1,5°C κατά περίπου 0,3°C προτού επιστρέψει σε αυτό έως το 2100. Παρ’ όλα αυτά, οι προβλέψεις είναι σημαντικά καλύτερες σε σχέση με πριν από δέκα χρόνια, όταν υπογραφόταν η Συμφωνία των Παρισίων και η αναμενόμενη άνοδος έφτανε έως και τους 3,5°C.
Αναμένονται ακόμα υψηλότερες θερμοκρασίες
Η έκθεση καταλήγει πως, ενώ υπάρχει σαφές περιθώριο για να μειωθεί η υπερθέρμανση με άμεση δράση, η υπέρβαση του ορίου του 1,5°C πλησιάζει επικίνδυνα και ο κίνδυνος ακόμη υψηλότερων θερμοκρασιών αυξάνεται ραγδαία.
Το αν η COP30 θα καταφέρει να καλύψει το τεράστιο χάσμα ανάμεσα στον στόχο του Παρισιού και στις τρέχουσες προβλέψεις, θα αποτελέσει βασικό δείκτη επιτυχίας της. Η αβεβαιότητα, ωστόσο, παραμένει μεγάλη, καθώς χώρες όπως η Σαουδική Αραβία αναμένεται να ενισχυθούν πολιτικά από την αποχώρηση των ΗΠΑ και το διεθνές ενδιαφέρον έχει στραφεί σε άλλα θέματα, όπως το εμπόριο.
Δεν υπάρχουν σαφείς και εφικτοί στόχοι
Λιγότερο από το ένα τρίτο των νέων δεσμεύσεων περιλαμβάνει σαφή στόχο για σταδιακή μείωση του άνθρακα, ενώ το 62% θέτει στόχους για περιορισμό της χρήσης ορυκτών καυσίμων στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Η Γραμματεία του ΟΗΕ για το Κλίμα (UNFCCC) δημοσίευσε πρόσφατα την αξιολόγηση των τελευταίων δεσμεύσεων των κρατών, γνωστών ως Εθνικά Καθορισμένες Συνεισφορές (NDCs). Σύμφωνα με αυτή, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου αναμένεται να μειωθούν μόλις κατά 10% έως το 2035 — πολύ λιγότερο από τη μείωση 60% που θεωρούν απαραίτητη οι επιστήμονες.
Η εφαρμογή των σημερινών πολιτικών θα οδηγήσει σε αύξηση της θερμοκρασίας έως και κατά 2,8°C, έναντι 3,1°C στην περσινή εκτίμηση, σύμφωνα με το UNEP.
«Αυτό είναι ο μεγάλος ελέφαντας στο δωμάτιο — το σύνολο των εθνικών δεσμεύσεων και το μέγεθος του κενού που αποκαλύπτουν», σημειώνει η Λορένς Τουμπιάνα, αρχιτέκτονας της Συμφωνίας των Παρισίων. «Οφείλουμε να δώσουμε απάντηση σε αυτό».
