Κάθε καλοκαίρι, οι κάτοικοι των μεγάλων αστικών κέντρων του πλανήτη βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα όλο και πιο ανησυχητικό φαινόμενο: ακραίες θερμοκρασίες και επικίνδυνους καύσωνες που κατακλύζουν δρόμους, κτίρια και πλατείες, επιβαρύνοντας την υγεία και την καθημερινότητά τους. Στην εποχή της κλιματικής κρίσης, όμως, ένα στοιχείο του αστικού τοπίου αναδεικνύεται ως φυσική ασπίδα ενάντια στο φαινόμενο της υπερθέρμανσης: τα δέντρα.
Σύμφωνα με νέα παγκόσμια μελέτη του Πανεπιστημίου Monash της Μελβούρνης, το να φυτευτούν περισσότερα δέντρα στις πόλεις θα μπορούσε να σώσει περισσότερες από ένα εκατομμύριο ζωές σε μόλις δύο δεκαετίες. Το εύρημα προσθέτει ένα εξαιρετικά ισχυρό επιχείρημα υπέρ της ενίσχυσης του αστικού πρασίνου, προσδίδοντας του χαρακτήρα μιας απαραίτητης επένδυσης για την ανθρώπινη επιβίωση.
Η ερευνητική ομάδα ανέλυσε δεδομένα από 830 τοποθεσίες σε 53 χώρες, καλύπτοντας την περίοδο 2000-2019. Το αποτέλεσμα προκαλεί δέος: αν οι πόλεις είχαν αυξήσει το ποσοστό του αστικού πρασίνου τους κατά 30%, θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί 1,16 εκατομμύρια θάνατοι που συνδέονται με τη ζέστη. Πρόκειται για πάνω από το ένα τρίτο των περίπου μισού εκατομμυρίου ετήσιων θανάτων που καταγράφηκαν αυτή την εικοσαετία λόγω των ακραίων θερμοκρασιών. Στην Ευρώπη, θα μπορούσαν να σωθούν σχεδόν 400.000 άνθρωποι, ενώ στην Ασία –και ιδίως στις πιο ευάλωτες περιοχές της Νότιας Ασίας και της Ανατολικής Ευρώπης– ο αριθμός θα ξεπερνούσε τις 500.000.
«Η αστική βλάστηση δεν προσφέρει μόνο σκιά, αλλά συνεισφέρει καθοριστικά στην ψύξη των πόλεων», εξηγεί ο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, καθηγητής Yuming Guo. Το πράσινο λειτουργεί ως φυσικό κλιματιστικό, μειώνοντας τη θερμοκρασία του αέρα και των επιφανειών μέσω της σκίασης, της εκτροπής της ηλιακής ακτινοβολίας και της εξατμισοδιαπνοής – της διαδικασίας δηλαδή κατά την οποία το νερό εξατμίζεται από το έδαφος και τα φύλλα των δέντρων, δροσίζοντας το περιβάλλον. Σε πυκνοδομημένες περιοχές, όπου το σκυρόδεμα και η άσφαλτος κατακρατούν και εκπέμπουν θερμότητα, το φαινόμενο της λεγόμενης «αστικής θερμικής νησίδας» επιβαρύνει την ήδη υψηλή θερμοκρασία, δημιουργώντας συνθήκες επικίνδυνες για τον ανθρώπινο οργανισμό. Τα δέντρα, προσφέροντας φυσική σκιά και δροσιά, αποτελούν το πιο αποτελεσματικό αντίδοτο.
Αλλά τα οφέλη της ενίσχυσης του αστικού πρασίνου δεν περιορίζονται μόνο στην καταπολέμηση της ζέστης. Η ερευνητική ομάδα επισημαίνει ότι το πράσινο των πόλεων βελτιώνει την ποιότητα του αέρα, κατακρατώντας ρύπους, ενώ ενθαρρύνει τη σωματική δραστηριότητα και την κοινωνική αλληλεπίδραση. Παράλληλα, έχει καταλυτική επίδραση στην ψυχική υγεία των κατοίκων, προσφέροντας καταφύγιο χαλάρωσης και στήριξης στην αγχωτική ζωή των μεγαλουπόλεων.
Η κλιματική κρίση, με τη συνεχή επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης, καθιστά επιτακτική την ανάγκη για στοχευμένες παρεμβάσεις στο αστικό τοπίο. Παρότι η δραστική μείωση των εκπομπών CO2 παραμένει το κεντρικό στοίχημα της ανθρωπότητας, η ενίσχυση του αστικού πρασίνου προσφέρει μία πιο άμεση, εφικτή και αποτελεσματική λύση για την προστασία της δημόσιας υγείας. Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Guo, αυτή η προσέγγιση δεν αφορά μόνο την επιβίωση, αλλά την ποιότητα ζωής των κατοίκων των πόλεων.
Ειδικά για την Ευρώπη, όπου οι πυκνοκατοικημένες μητροπόλεις βιώνουν όλο και συχνότερα καταστροφικούς καύσωνες, η ανάγκη να μετατραπούν οι αστικές περιοχές από γκρίζα τοπία σε πράσινα καταφύγια γίνεται πιο επιτακτική από ποτέ. Το να επενδύσουμε στο πράσινο των πόλεων δεν αποτελεί πολυτέλεια, αλλά επιτακτική ανάγκη για να σώσουμε ζωές, να περιορίσουμε την κλιματική επιβάρυνση και να προσφέρουμε στις επόμενες γενιές πόλεις ανθεκτικές, ανθρώπινες και βιώσιμες, τονίζει η έκθεση.
