Η συγκομιδή της ελιάς έχει εισέλθει σε φάση κρίσης, σύμφωνα με παραγωγούς και επαγγελματίες του κλάδου που επισημαίνουν ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο ποσοτικό αλλά και δομικό. Επισημαίνουν στο powergame.gr ότι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν χέρια για το χωράφι και όσοι εμφανίζονται απαιτούν να αμείβονται «μαύρα», ώστε να συνδυάζουν εισοδήματα από επίδομα ανεργίας με παράνομη εργασία.
«Γενικά υπάρχει πρόβλημα στον πρωτογενή τομέα. Κανείς δεν θα προτιμήσει να κάνει τον εργάτη στο χωράφι», λέει επιχειρηματίας μεγάλης βιομηχανίας επεξεργασίας και συσκευασίας επιτραπέζιας ελιάς, περιγράφοντας μία εικόνα που επαναλαμβάνεται από διαφορετικές περιοχές της χώρας. Η Χαλκιδική, που θεωρείται «βάση» της επιτραπέζιας ελιάς, «προσφέρει περίπου 200.000 τόνους σε κακή χρονιά», ενώ συγκριτικά η Καλαμάτα κινείται σε άλλες κλίμακες, σε χαμηλότερα επίπεδα, και παρά τα μεγέθη αυτά δεν υπάρχουν διαθέσιμοι εργάτες για τη συγκομιδή.
Μικρές και κατακερματισμένες καλλιέργειες, εναλλακτικές ευκαιρίες απασχόλησης που προσφέρουν ευκαιριακό εισόδημα για έναν ή δύο μήνες του έτους, αποτελούν μερικούς από τους κύριους παράγοντες που έχουν αλλάξει την αγορά εργασίας της υπαίθρου. Συχνά οι κάτοικοι περιφερειακών περιοχών της Ελλάδας με μικρό πληθυσμό, προτιμούν μόνιμες ή πιο καλοπληρωμένες δουλειές στην πόλη, ενώ ακόμα και ιδιοκτήτες εκτάσεων με ελαιόδεντρα δεν μένουν στις αγροτικές περιοχές για να μαζέψουν τις δικές τους ελιές, όπως επισημαίνει το ίδιο πρόσωπο.
Το δίπολο προστίμων και αδήλωτης εργασίας
Στο Κρανίδι της Αργολίδας, ο ιδιοκτήτης ελαιοτριβείου και παραγωγός Κώστας Βλαχογιάννης περιγράφει παρόμοια αδιέξοδα: «Σε συνάδελφο που διατηρεί ελαιοτριβείο στην περιοχή βεβαίωσαν πρόστιμο 19.500 ευρώ για αδήλωτη εργασία. Την ίδια στιγμή δεν έχουμε εργάτες να δουλέψουμε. Κι αυτό συμβαίνει γιατί δεν θέλει να ασφαλιστεί κανείς». Η προσφορά παράνομων αμοιβών, συχνά σε συνδυασμό με την ταυτόχρονη λήψη επιδομάτων ανεργίας, αποτελεί μείζον ζήτημα κατά τον ίδιο: «Πολλοί ζητούν να τους δώσουμε αδήλωτες αμοιβές, επειδή ταυτόχρονα απολαμβάνουν και επιδόματα από το ταμείο ανεργίας».
Η πρακτική της «διπλής ωφέλειας», να λαμβάνει κανείς επίδομα ανεργίας και ταυτόχρονα να εργάζεται αδήλωτα, περιπλέκει το ζήτημα. Όπως επισημαίνει ο ίδιος, η εποχική εργασία δεν προσελκύει τους νέους, ενώ πολλοί αλλοδαποί εργαζόμενοι προτιμούν προορισμούς όπου υπάρχουν σταθερότερα μεροκάματα και νομιμότητα στις σχέσεις εργασίας στον ελαιουργικό τομέα (π.χ. Ιταλία).
«Λουκέτο» σε ελαιοτριβεία – Από τα 12 της Ερμιονίδας στα οκτώ σήμερα
Μεταξύ των συνεπειών που καταγράφονται είναι ακόμα και η διακοπή λειτουργίας ελαιοτριβείων, έως κινδύνους για την ποιότητα και την ποσότητα της παραγωγής. Ο κ. Βλαχογιάννης αποκαλύπτει ότι, από τα 12 ελαιοτριβεία της περιοχής του δήμου Ερμιονίδας πριν μερικά χρόνια, έχουν απομείνει οκτώ.
«Το φαινόμενο δεν περιορίζεται σε μία γεωγραφική ενότητα. Αναφορές από Θεσσαλία, Ηλεία, Πελοπόννησο και Χαλκιδική περιγράφουν παρόμοιες δυσκολίες. Που ξεκινούν από την έλλειψη εργατών με νομιμοποιητικά έγγραφα, έως την απορρόφηση εργατικού δυναμικού από μη αγροτικές δραστηριότητες. Η εποχική απασχόληση στις βιομηχανίες και τα εργοστάσια, που παλαιότερα καλυπτόταν, φαίνεται και αυτή να εκλείπει».
Ορατό το ενδεχόμενο απώλειας μέρους της συγκομιδής
Οι συνέπειες για την αλυσίδα αξίας της ελιάς είναι πολλαπλές καθώς προκαλείται ελλιπής συγκομιδή, απώλεια πρώτης ύλης, μείωση εισοδήματος για παραγωγούς και ενδεχόμενη αύξηση του κόστους εργασίας – ή της παραβατικότητας – για όσους επιλέξουν να «ρισκάρουν». Ορισμένοι παραγωγοί που μίλησαν, δηλώνουν ότι θα αναγκαστούν «να παρατήσουν την παραγωγή και θα χαθεί».
Ο κύριος Βλαχογιάννης αναφέρει ότι η λύση δεν μπορεί να είναι ο αποκλειστικά ο έλεγχος της αδήλωτης εργασίας από τα αρμόδια κλιμάκια, καθώς επισημαίνει ότι είναι απαραίτητες οι παρεμβάσεις πολιτείας προκειμένου να δοθούν πρακτικές λύσεις στην τοπική οργάνωση.
Η εικόνα που προκύπτει είναι σαφής: η ελαιοπαραγωγή αντιμετωπίζει, όχι μόνο μια έλλειψη εργατικού δυναμικού, αλλά μια βαθύτερη αναδιάταξη στην αγορά εργασίας και μια σύγκρουση μεταξύ αναγκών επιβίωσης και νομιμότητας. Αν δεν βρεθεί γρήγορα ρεαλιστική λύση, με συνδυασμό νομοθετικών κινήτρων, ενίσχυση της εποχικής νόμιμης απασχόλησης και τοπικής οργάνωσης, η φετινή χρονιά κινδυνεύει να μείνει ως μια χρονιά χαμένων τόνων και χαμένων εισοδημάτων για μικρούς και μεγάλους παραγωγούς.
