Σε εξέλιξη βρίσκονται συνολικά 28 έργα ΣΔΙΤ συνολικής αξίας 3,5 δισ. ευρώ, καθώς σ’ αυτήν τη φάση, είτε υλοποιούνται, είτε βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια ωρίμανσης, δημοπράτησης ή προετοιμασίας για την υπογραφή των σχετικών συμβάσεων. Πρόκειται για έργα που καλύπτουν κρίσιμους τομείς της οικονομίας και των δημόσιων υπηρεσιών, από την εκπαίδευση και τις μεταφορές έως τη διαχείριση απορριμμάτων, τα οποία ωστόσο στην υλοποίησή τους συναντούν σημαντικές καθυστερήσεις. Σήμερα, ο μέσος χρόνος από την έναρξη της διαδικασίας έως την υπογραφή της σύμβασης ΣΔΙΤ αγγίζει τα πέντε έτη, γεγονός που επιβαρύνει την αποτελεσματικότητα του μοντέλου και αυξάνει τον κίνδυνο ανατροπών στον σχεδιασμό και στη χρηματοδότηση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, η πραγματική υλοποίηση των έργων μετατίθεται σημαντικά χρονικά, καθιστώντας αναγκαία την επιτάχυνση των διαδικασιών και την ενίσχυση του θεσμικού και διοικητικού πλαισίου.
Μάλιστα, υπάρχουν και 21 έργα ΣΔΙΤ, συνολικής αξίας 2,3 δισ. ευρώ, που δεν έχουν προχωρήσει, παραμένοντας σε καθεστώς καθυστέρησης ή αδράνειας. Στα έργα αυτά περιλαμβάνονται, ενδεικτικά, οι διαγωνισμοί κάποιων των δικαστικών μεγάρων, οι οποίοι δεν έχουν ωριμάσει, καθώς και κάποια από τα έργα διαχείρισης απορριμμάτων στην Αττική, τα οποία αντιμετωπίζουν σοβαρά εμπόδια υλοποίησης. Μάλιστα, σύμφωνα με επαγγελματίες της αγοράς, τα συγκεκριμένα έργα θα πρέπει είτε να επανασχεδιαστούν είτε να τροποποιηθούν ουσιαστικά, προκειμένου να αρθούν οι δυσλειτουργίες, ή και να ακυρωθούν προκειμένου να αποδεσμευθούν πολύτιμοι δημόσιοι και ιδιωτικοί πόροι.
Ο κ. Νίκος Σέργης, Διευθυντής της Μονάδας ΣΔΙΤ του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών, ανέφερε στο χθεσινό 6ο ΣΔΙΤ Forum ότι βασική προτεραιότητα της πολιτείας είναι η επιτάχυνση της ωρίμανσης και υλοποίησης των έργων ΣΔΙΤ. Όπως τόνισε, στόχος είναι να περιοριστεί στα 2 έτη ο χρόνος από την έγκριση ενός έργου έως την υπογραφή της σύμβασης. Στο πλαίσιο αυτό, εξήγησε ότι ορισμένα έργα έχουν προσωρινά «παγώσει» ώστε να ωριμάσουν επαρκώς, ενώ εκείνα που εμφανίζουν παρατεταμένες καθυστερήσεις χωρίς σαφή πρόοδο δημιουργούν πίεση στον συνολικό προγραμματισμό.
Παράλληλα, επισήμανε ότι αρκετά έργα καθυστερούν επειδή είχαν εγκριθεί πριν από τρία χρόνια με διαφορετικά δεδομένα, γεγονός που καθιστά σήμερα αναγκαίες ουσιαστικές τροποποιήσεις στον σχεδιασμό τους, ώστε να ανταποκρίνονται στις τρέχουσες οικονομικές, τεχνικές και χρηματοδοτικές συνθήκες. Η αναθεώρηση αυτή, αν και απαραίτητη, επιμηκύνει τα χρονοδιαγράμματα, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για καλύτερη αρχική ωρίμανση και πιο ρεαλιστικό σχεδιασμό των έργων ΣΔΙΤ.
Το χρηματοδοτικό σχήμα των έργων ΣΔΙΤ βασίζεται σε συνδυασμό δημόσιων και ιδιωτικών πόρων, με 630 εκατ. ευρώ, που αντιστοιχούν στο 18%, να προέρχονται από το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και 2,8 δισ. ευρώ, δηλαδή το 82%, να καλύπτονται από ιδιωτική χρηματοδότηση. Σε αυτήν περιλαμβάνονται περίπου 2,6 δισ. ευρώ από ίδια και δανειακά κεφάλαια ελληνικών τραπεζών, 153 εκατ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και 52 εκατ. ευρώ μέσω του χρηματοδοτικού εργαλείου JESSICA.
Ωστόσο, υφυπουργός υποδομών Νίκος Ταχιάος, υποστήριξε για ακόμη μια φορά ότι τα έργα ΣΔΙΤ που βασίζονται σε πληρωμές διαθεσιμότητας έχουν ήδη φθάσει στο ανώτατο όριο που επιτρέπει το μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πλαίσιο. «Το πλαφόν το έχουμε πιάσει με τα έργα που είναι ήδη στον αέρα, είμαστε μάλιστα και λίγο πάνω από το όριο των δυνατοτήτων μας», αναφέρει χαρακτηριστικά, υπογραμμίζοντας ότι το περιθώριο για νέα έργα αυτού του τύπου είναι εξαιρετικά περιορισμένο. «Άλλωστε, το χρηματοδοτικό είναι το μεγαλύτερο ζήτημα σε όλα τα έργα», προσθέτει, δείχνοντας ότι πριν ακόμη συζητηθεί ο τεχνικός σχεδιασμός, καθοριστικό ρόλο παίζει η δυνατότητα χρηματοδότησης εντός των ευρωπαϊκών κανόνων.
Ποια έργα ΣΔΙΤ τρέχουν
Στον τομέα των υποδομών εκπαίδευσης προωθείται ένα σημαντικό πακέτο έργων μέσω Συμπράξεων Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα, το οποίο βρίσκεται υπό δημοπράτηση ή σε διαδικασία προετοιμασίας για την υπογραφή των σχετικών συμβάσεων και έχει συνολική αξία 630 εκατ. ευρώ. Κεντρικό άξονα του προγράμματος αποτελούν πέντε έργα φοιτητικών εστιών, συνολικής δυναμικότητας περίπου 4.000 κλινών, που αφορούν το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Τα έργα αυτά στοχεύουν στη δημιουργία σύγχρονων και λειτουργικών εγκαταστάσεων στέγασης, ενισχύοντας την προσβασιμότητα στην ανώτατη εκπαίδευση και συμβάλλοντας στη μείωση του στεγαστικού κόστους για τους φοιτητές. Παράλληλα, στο ίδιο πλαίσιο προωθούνται τρία έργα σχολικών υποδομών, τα οποία αφορούν τους Δήμους Χανίων, Ρόδου και Κοζάνης.
Στον τομέα των υποδομών ύδρευσης και άρδευσης προωθείται πακέτο έργων συνολικής αξίας 950 εκατ. ευρώ, με στόχο τη βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων, την ενίσχυση της αγροτικής παραγωγής και τη διασφάλιση επάρκειας πόσιμου νερού. Τα έργα βρίσκονται υπό δημοπράτηση ή σε διαδικασία προετοιμασίας υπογραφής σύμβασης και περιλαμβάνουν δύο αρδευτικά έργα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, που αφορούν τη λιμνοδεξαμενή Χοχλακίων και το φράγμα Αγίου Ιωάννη Ιεράπετρας, καθώς και το φράγμα Μιναγιώτικο, και τρία έργα ύδρευσης του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, που αφορούν το φράγμα Ενιπέα Φαρσάλων με τα συνοδευτικά δίκτυα, την αξιοποίηση του υδατικού δυναμικού του ποταμού Ταυρωνίτη και την ύδρευση της Κέρκυρας.
Στον τομέα των απορριμμάτων δρομολογούνται επτά έργα ΣΔΙΤ σε Κεντρική Μακεδονία, Αττική, Πειραιά και νησιά, καθώς και σε περιοχές του Νοτίου Αιγαίου, με έμφαση στη σύγχρονη διαχείριση αποβλήτων, την ενίσχυση της ανακύκλωσης και τη μείωση της ταφής. Παράλληλα, προχωρά έργο αναβάθμισης του οδοφωτισμού στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, με αντικατάσταση των φωτιστικών από ενεργειακά αποδοτικές λύσεις, που ενισχύουν την εξοικονόμηση ενέργειας και την οδική ασφάλεια. Η συνολική αξία των επενδύσεων ανέρχεται σε 750 εκατ. ευρώ, καθιστώντας τα έργα αυτά έναν από τους βασικούς πυλώνες ΣΔΙΤ για την περιβαλλοντική και ενεργειακή αναβάθμιση της χώρας.
Κεντρικό έργο του πακέτου αποτελεί η μελέτη, κατασκευή και χρηματοδότηση της αναβάθμισης του οδικού άξονα ΕΟ2, στο τμήμα Μαυροβούνι – Έδεσσα, το οποίο περιλαμβάνει την παράκαμψη Γιαννιτσών και την παράκαμψη Χαλκηδόνας. Στο ίδιο έργο εντάσσεται και η λειτουργία και συντήρηση του τμήματος από τη γέφυρα του ποταμού Αξιού έως την Έδεσσα, μέσω σύμβασης ΣΔΙΤ, διασφαλίζοντας μακροχρόνια ποιότητα και ασφάλεια στη χρήση της υποδομής. Παράλληλα, προωθείται ο κάθετος οδικός άξονας Δράμα – Αμφίπολη, ο οποίος υλοποιείται μέσω ΣΔΙΤ και αναμένεται να ενισχύσει τη συνδεσιμότητα της Ανατολικής Μακεδονίας με το βασικό εθνικό και διεθνές οδικό δίκτυο, βελτιώνοντας τις μεταφορές και την προσβασιμότητα της περιοχής. Στον σιδηροδρομικό τομέα, περιλαμβάνεται η αναβάθμιση του σιδηροδρομικού άξονα της Βόρειας Ελλάδας. Η συνολική αξία των επενδύσεων για τα έργα οδικών και σιδηροδρομικών υποδομών ανέρχεται σε 830 εκατ. ευρώ.
Το πρόγραμμα περιλαμβάνει και τρία έργα διοικητικών υποδομών, το Κυβερνητικό Πάρκο «Αντρέας Λεντάκης», νέες εγκαταστάσεις για τη Γενική Γραμματεία Υποδομών και την αξιοποίηση της πρώην Χαρτοποιίας Λαδόπουλο, καθώς και τρία έργα δικαστικών μεγάρων σε Κεντρική Μακεδονία, Κρήτη και Κεντρική Ελλάδα. Παράλληλα, δρομολογούνται δύο έργα για αστυνομικές διευθύνσεις και καταστήματα κράτησης. Η συνολική αξία των επενδύσεων ανέρχεται σε 1,4 δισ. ευρώ.
Στον τομέα των υποδομών υγείας προωθείται, μέσω ΣΔΙΤ, η υλοποίηση του νέου Αντικαρκινικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, δυναμικότητας 425 κλινών. Το έργο προβλέπει τη δημιουργία μιας σύγχρονης και ολοκληρωμένης μονάδας ογκολογικής φροντίδας, με Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, μονάδες ημερήσιας νοσηλείας και ανακουφιστικής φροντίδας, εξωτερικά ιατρεία, διαγνωστικό και εργαστηριακό τομέα, καθώς και ακτινοθεραπευτικό τμήμα και θεραπείες ραδιοϊσοτόπων, υποστηριζόμενα από σύγχρονους κοινόχρηστους και βοηθητικούς χώρους.
Οι λόγοι που καθυστερούν τα ΣΔΙΤ
Οι καθυστερήσεις στην υλοποίηση των έργων ΣΔΙΤ στην Ελλάδα δεν οφείλονται σε έναν μεμονωμένο παράγοντα, αλλά σε μια αλληλουχία προβλημάτων που εκδηλώνονται σε διαφορετικά στάδια ωρίμανσης και υλοποίησης των έργων. Καταρχάς, στη φάση του σχεδιασμού, παρατηρούνται ελλιπείς μελέτες σκοπιμότητας, ασάφειες στο φυσικό αντικείμενο και υποεκτιμήσεις του κόστους, οι οποίες μετά το 2021 επιδεινώθηκαν λόγω της απότομης αύξησης του κατασκευαστικού κόστους, οδηγώντας σε αναθεωρήσεις προϋπολογισμών, καθυστερήσεις στη δημοπράτηση ή ακόμη και ακύρωση διαγωνισμών.
Στη συνέχεια, κατά τη φάση της μελέτης και κατασκευής, καθοριστικό ρόλο παίζουν οι χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδότησης, οι καθυστερήσεις στις συνδέσεις με οργανισμούς κοινής ωφέλειας, τα αρχαιολογικά ευρήματα και οι κοινωνικές αντιδράσεις, που μεταθέτουν τα χρονοδιαγράμματα και αυξάνουν το κόστος. Επιπλέον, οι καθυστερήσεις στην πολεοδομική και περιβαλλοντική αδειοδότηση, σε συνδυασμό με τον ανεπαρκή συντονισμό των εμπλεκόμενων φορέων, επιβαρύνουν τη διαδικασία ανάθεσης και υπογραφής των συμβάσεων.
Τέλος, τα ιδιοκτησιακά ζητήματα και οι απαλλοτριώσεις συχνά καθυστερούν την παράδοση των χώρων των έργων, επηρεάζοντας άμεσα την έναρξη και εξέλιξη της κατασκευής. Συνεπώς, οι καθυστερήσεις στα έργα ΣΔΙΤ δεν αποδίδονται στο ίδιο το μοντέλο της σύμπραξης, αλλά στην πολυπλοκότητα του θεσμικού και διοικητικού πλαισίου, γεγονός που καθιστά αναγκαία τη συστηματική απλοποίηση διαδικασιών και τον αποτελεσματικότερο συντονισμό των αρμόδιων αρχών.
