Η διατήρηση της δημοσιονομικής βιωσιμότητας μεσοπρόθεσμα αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ενεργοποίηση της λεγόμενης «εθνικής ρήτρας διαφυγής» (National Escape Clause – NEC), σύμφωνα με ανάλυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Όπως προβλέπεται, έπειτα από αίτημα κράτους-μέλους και εισήγηση της Κομισιόν , το Συμβούλιο μπορεί να εγκρίνει παρέκκλιση από την προδιαγεγραμμένη πορεία καθαρών δαπανών, εφόσον υφίστανται εξαιρετικές περιστάσεις εκτός ελέγχου της χώρας, υπό την προϋπόθεση ότι δεν τίθεται σε κίνδυνο η βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών.
Δυο βασικές παράμετροι
Η ανάλυση αξιολογεί δύο βασικές παραμέτρους:
- Τις επιπτώσεις της NEC στα επίπεδα χρέους και ελλείμματος μέχρι το τέλος της περιόδου εφαρμογής της (2028)
- Την επιπλέον προσαρμογή που θα απαιτηθεί μετά το 2028 ώστε να επανέλθει η δημοσιονομική ισορροπία
Η μελέτη καλύπτει 15 κράτη-μέλη που έχουν ήδη αιτηθεί ενεργοποίηση της ρήτρας έως τα τέλη Μαΐου, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. Εξαιρείται η Γερμανία, η οποία θα αξιολογηθεί αργότερα, καθώς ανοιχτή πλέον είναι η διαφωνία σε ανώτερο επίπεδο της Κομισιόν με τη Γερμανία για την παράταση και το 2023 της ρήτρας διαφυγής λόγω της πληθωριστικής κι ενεργειακής κρίσης.
Σύμφωνα με τα σενάρια και τις προσομοιώσεις στην έκθεση της Κομισιόν, η αύξηση των αμυντικών δαπανών κατά 1,5% του ΑΕΠ έως το 2028 θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση του λόγου ελλείμματος προς ΑΕΠ κατά 1,3 ποσοστιαίες μονάδες και του λόγου χρέους κατά 2,6 μονάδες.
Αυτό συνεπάγεται ότι τα νέα μεσοπρόθεσμα σχέδια που θα ξεκινήσουν το 2029 (βάσει των σεναρίων) θα απαιτήσουν επιπρόσθετη προσαρμογή ύψους 0,4 ποσοστιαίες μονάδες ετησίως κατά μέσο όρο — ή 0,25 ποσοστιαίες μονάδες με ορίζοντα επταετίας — προκειμένου να πληρούνται τα κριτήρια του νέου δημοσιονομικού πλαισίου (βιωσιμότητα χρέους και έλλειμμα).
Η Κομισιόν τονίζει ότι τα ευρήματα είναι ενδεικτικά και δεν προδικάζουν τις τελικές απαιτήσεις για την περίοδο 2029-2032. Ωστόσο, η ανάλυση καταδεικνύει σαφώς πως η βραχυπρόθεσμη χαλάρωση συνεπάγεται μεσοπρόθεσμα αυστηρότερους δημοσιονομικούς περιορισμούς.
Η εικόνα για την Ελλάδα
Με βάση προσομοιωμένες επιπτώσεις στο έλλειμμα και το χρέος το 2028 σε σύγκριση με το βασικό σενάριο και στις απαιτήσεις προσαρμογής των επόμενων σχεδίων η Κομισιόν αναφέρει πως για την Ελλάδα:
Η εκτιμώμενη επίπτωση στον λόγο ελλείμματος προς ΑΕΠ το 2028: μπορεί να είναι 1,2 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ η πρόσθετη ετήσια δημοσιονομική απαίτηση μετά το 2028 που θα απαιτηθεί μπορεί να είναι για περίοδο προσαρμογής 4 ετών σε 0,2 ποσοστιαίες μονάδες και για περίοδο προσαρμογής 7 ετών σε 0,1 ποσοστιαία μονάδα
Η Ελλάδα, σημειώνει η Κομισιόν, όπως και τα υπόλοιπα κράτη-μέλη που ενεργοποίησαν τη ρήτρα διαφυγής, θα πρέπει να προβεί σε στοχευμένη προσαρμογή στα νέα της σχέδια από το 2029, λαμβάνοντας υπόψη την επιβάρυνση που συσσωρεύτηκε από την περίοδο 2025-2028.
