Η παγκόσμια ναυτιλία βρίσκεται σήμερα ενώπιον μιας ιστορικής καμπής, καθώς ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO) ολοκληρώνει σήμερα μία από τις πιο κρίσιμες και διχαστικές συνεδριάσεις της Επιτροπής Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (MEPC). Η τελική ψηφοφορία για την έγκριση του Πλαισίου Καθαρών Μηδενικών Εκπομπών (Net-Zero Framework – NZF) θεωρείται «οριακή» και θα καθορίσει το μέλλον της ναυτιλιακής απανθρακοποίησης μέχρι το 2050.
Η αντίθεση των Ηνωμένων Πολιτειών στην πρόταση του ΙΜΟ έχει λάβει διαστάσεις πολιτικής σύγκρουσης. Η Ουάσιγκτον έχει απειλήσει με κυρώσεις χώρες που θα υπερψηφίσουν το NZF – μεταξύ αυτών πιθανές απαγορεύσεις στα λιμάνια, περιορισμούς θεωρήσεων (visa) για ναυτικούς και επιπλέον τέλη για πλοία. Παράλληλα, οι ΗΠΑ, σε συνεργασία με τη Σαουδική Αραβία και άλλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες, προωθούν διαδικαστικές αλλαγές που θα μπορούσαν να καθυστερήσουν ή να μπλοκάρουν την εφαρμογή του πλαισίου.
Κρίσιμη ψηφοφορία με αβέβαιο αποτέλεσμα για το μέλλον της ναυτιλίας
Η καθυστέρηση αυτή απειλεί να αναβάλει την αναθεώρηση του τελικού σχεδίου της MARPOL Annex VI – της διεθνούς σύμβασης για τις εκπομπές από τα πλοία – και να θέσει σε κίνδυνο την εφαρμογή του NZF την 1η Μαρτίου 2027.
Η υιοθέτηση του πλαισίου απαιτεί πλειοψηφία δύο τρίτων των μελών που είναι παρόντα και ψηφίζουν. Ωστόσο, ακόμη και αν το μέτρο εγκριθεί, τυχόν αποχές – ιδίως από κράτη-μέλη της ΕΕ – θα πλήξουν την αξιοπιστία του ΙΜΟ. Σύμφωνα με πληροφορίες, Ελλάδα, Κύπρος και Μάλτα ενδέχεται να απέχουν, γεγονός που θα αποδυναμώσει τη φωνή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Παράλληλα, πηγή με πολυετή εμπειρία στις συνεδριάσεις του Οργανισμού δήλωσε: «Δεν θυμάμαι ποτέ ξανά συνεδρίαση του ΙΜΟ με τόση ρευστότητα και τόσο βαθύ διχασμό.»
Η Ελλάδα αποστασιοποιείται από τον διεθνή «φόρο άνθρακα» στη ναυτιλία
Η Ελλάδα, η οποία διαθέτει τον δεύτερο μεγαλύτερο εμπορικό στόλο στον κόσμο μετά την Κίνα, φαίνεται να αποσύρει τη στήριξή της στην πρόταση για έναν παγκόσμιο ναυτικό φόρο άνθρακα, που έχει προκαλέσει έντονη αντίδραση από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σύμφωνα με πληροφορίες που επικαλείται το Bloomberg, η χώρα προγραμματίζει να απέχει από την τελική ψηφοφορία αυτήν την εβδομάδα στον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό (IMO), η οποία αφορά την επιβολή τέλους στον ναυτιλιακό τομέα για τις ετήσιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που υπερβαίνουν το 1 δισεκατομμύριο τόνους.
Αν και η Ελλάδα είχε ψηφίσει θετικά έναν προκαταρκτικό σχεδιασμό για τους νέους κανόνες τον Απρίλιο, η κυβέρνηση παραμένει επιφυλακτική απέναντι στο πλαίσιο μηδενικών εκπομπών, θεωρώντας ότι οι τεχνολογίες και τα καύσιμα που απαιτούνται δεν είναι ακόμη διαθέσιμα σε κλίμακα, ενώ οι αυστηρές ποινές θα μπορούσαν να αυξήσουν σημαντικά το κόστος λειτουργίας των εταιρειών. Οι επιφυλάξεις της χώρας έχουν υποβληθεί εγγράφως στις ευρωπαϊκές αρχές πριν από τη ψηφοφορία.
Η πιθανή αποχή της Ελλάδας σηματοδοτεί διαφοροποίηση από την κοινή θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία επιδιώκει να ηγηθεί της διεθνούς προσπάθειας για την απανθρακοποίηση της ναυτιλίας. Ταυτόχρονα, οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν αντίθετες με την πρόταση, προτείνοντας επιπλέον βήματα για την υιοθέτηση του φόρου και απειλώντας με μέτρα όπως τέλη λιμένων, περιορισμούς θεώρησης εισόδου και δασμούς. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από την πλευρά της, έχει χαρακτηρίσει το πλαίσιο του IMO σημαντικό ορόσημο για τη μετάβαση της ναυτιλίας σε μηδενικές εκπομπές και τη διασφάλιση ίσων όρων ανταγωνισμού.
Η αντίδραση της Κυπριακής ναυτιλίας στο προτεινόμενο πλαίσιο «Net-Zero» του IMO
Η Ένωση Πλοιοκτητών Κύπρου (Cyprus Union of Shipowners – CUS) απηύθυνε με την σειρά της επείγουσα έκκληση προς τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καλώντας τα να απορρίψουν το προτεινόμενο Διεθνές Πλαίσιο «Net-Zero» (NZF) του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO). Όπως αναφέρει σε ανακοίνωσή της, το πλαίσιο αυτό, στην παρούσα του μορφή, ενδέχεται να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη ναυτιλία, την ευρωπαϊκή οικονομία και την ενεργειακή ασφάλεια, καθώς προβλέπει υψηλό οικονομικό κόστος χωρίς εγγυημένα περιβαλλοντικά οφέλη.
Η CUS εκφράζει την ανησυχία ότι το προτεινόμενο σύστημα ουσιαστικά μεταφέρει το οικονομικό βάρος στους καταναλωτές, ενώ παράλληλα θέτει σε κίνδυνο τις μικρομεσαίες ναυτιλιακές επιχειρήσεις, που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής ναυτιλίας. Επιπλέον, επισημαίνει πως οι τεχνολογίες και οι υποδομές που απαιτούνται για τη μετάβαση σε «πράσινα» καύσιμα, όπως η μεθανόλη, η αμμωνία, το υδρογόνο και το συνθετικό LNG, δεν είναι ακόμη επαρκώς ανεπτυγμένες ή διαθέσιμες.
Η Ένωση καλεί σε αναβολή της υιοθέτησης του NZF, ώστε να προηγηθεί εκτενέστερη διαβούλευση και να εξασφαλιστεί ευρύτερη συναίνεση μεταξύ των κρατών και των εμπλεκόμενων φορέων. Τονίζει, τέλος, ότι η μετάβαση προς τη ναυτιλία μηδενικών εκπομπών πρέπει να βασίζεται σε ρεαλιστική και επιστημονικά τεκμηριωμένη προσέγγιση, που θα διασφαλίζει την ισορροπία μεταξύ περιβαλλοντικής προστασίας, οικονομικής βιωσιμότητας και κοινωνικής ευθύνης.
Αμερικανική πίεση και διπλωματικές εντάσεις
«Δεν είναι απλώς ζήτημα διαδικασίας· είναι ζήτημα εξουσίας και πολιτικής βούλησης», σχολίασε ο Peter Jameson της Boston Consulting Group.
Σε ανάρτηση του στο Truth Social, ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι οι ΗΠΑ «δεν θα ανεχθούν αυτόν τον παγκόσμιο πράσινο φόρο-απάτη στη ναυτιλία» και κάλεσε τα κράτη-μέλη να ψηφίσουν «όχι» στο Λονδίνο, χαρακτηρίζοντας το μέτρο «απειλή για τους Αμερικανούς καταναλωτές».
Η ένταση στις εργασίες της επιτροπής κορυφώθηκε την Πέμπτη, με τον πρόεδρο της MEPC, Harry Conway από τη Λιβερία, να αναγκάζεται να διακόψει τη συνεδρίαση και να επιτρέψει «ανεπίσημες διαβουλεύσεις» ύστερα από αίτημα των ΗΠΑ, καθώς δεν υπήρχε συναίνεση για την τελική μορφή του ψηφίσματος.
Προσπάθειες συμβιβασμού και επόμενα βήματα
Μια πρόταση των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων να προστεθεί ρήτρα που θα καθιστά το NZF «το μοναδικό παγκόσμιο μέτρο για τη μείωση των εκπομπών της διεθνούς ναυτιλίας», ώστε να αποφευχθεί ένα κατακερματισμένο σύστημα εθνικών ρυθμίσεων, φαίνεται να συγκεντρώνει ευρύτερη αποδοχή.
Παράλληλα, η Αίγυπτος πρότεινε τη δημιουργία νέας υποεπιτροπής του ΙΜΟ που θα αναλάβει αποκλειστικά το έργο της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, πρόταση που βρήκε θετική ανταπόκριση.
Αν το πλαίσιο εγκριθεί σήμερα, τεχνική ομάδα θα συνεδριάσει από τις 20 έως τις 24 Οκτωβρίου για να οριστικοποιήσει τους κανόνες συμμόρφωσης, τους ορισμούς καυσίμων και τις ρυθμίσεις διάθεσης εσόδων, ενόψει της πλήρους εφαρμογής το 2027.
