Τι σηματοδοτούν σήμερα οι πολιτικές επιλογές και συμπεριφορές των νέων στην Ελλάδα; Είναι μια νεολαία απροσάρμοστη στα «θέλω» των ενηλίκων, ποιες οι προτεραιότητες και τα ενδιαφέροντά της; Τα ερωτήματα ήρθαν στο προσκήνιο με την πρόσφατη έρευνα της MRB. Με βάση αυτήν, στις ηλικίες μεταξύ 17 και 24 ετών, η Πλεύση Ελευθερίας συγκεντρώνει 17%, με το ΠΑΣΟΚ να ακολουθεί με 12,7%, το ΚΚΕ με 11,2% και τη ΝΔ με 6,8%-σε ένα ηλικιακό φάσμα που μέχρι τις βουλευτικές εκλογές του 2023, η ΝΔ είχε την υπεροχή.
Ορισμένοι αντέτειναν το επιχείρημα ότι αυτό που μετριέται είναι οι απόψεις των ενεργών πολιτικά νέων, ενώ η μεγάλη πλειοψηφία δεν συμμετέχει στα κοινά και γυρίζει την πλάτη στην πολιτική. Μάλιστα, επικαλούνται και τα πρωτοφανή ποσοστά αποχής τόσο στις εθνικές εκλογές του Ιουνίου 2023 όσο και στις ευρωεκλογές του ίδιου έτους, θεωρώντας ότι τη μερίδα το λέοντος σε αυτήν την τάση την είχαν οι νέοι.
Είναι όμως έτσι; Ακόμα και πριν από τη διεξαγωγή των κρίσιμων εκλογικών αναμετρήσεων του 2023, τα σημάδια έδειχναν το αντίθετο.
Η έρευνα του Ευρωβαρόμετρου το 2023 έδειξε ότι το 45% των νέων ηλικίας 18-24 ετών στην Ελλάδα δηλώνουν ενδιαφέρον για την πολιτική. Το 60% των νέων είναι περισσότερο πιθανό να εκφράσουν πολιτικές απόψεις μέσω των κοινωνικών δικτύων, αντί μέσω παραδοσιακών θεσμών.
Όμως την πιο αποστομωτική απάντηση δίνουν οι ίδιοι οι νέοι, μετά την περιπέτεια των εκλογών. Αυτό αποτυπώνεται σε μια μεγάλης κλίμακας έρευνα που διοργάνωσε το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) σε συνεργασία με το ίδρυμα Friedrich Ebert. Σύμφωνα με τις απαντήσεις των νέων, το 73,2% των ατόμων ηλικίας 25έως 29 ετών δήλωσε ότι ψήφισε στις εκλογές του Ιουνίου 2-23. Ακόμα πιο υψηλό ποσοστό, 80%, ανιχνεύτηκε στις ηλικίες 25-29 ετών. Ωστόσο, αυτό δεν αναιρεί τη διαπίστωση ότι μεγάλος αριθμός νέων εμφανίζει χαμηλό επίπεδο πολιτικού ενδιαφέροντος. Στην έρευνα του ΕΚΚΕ, μόλις το 16% δηλώνει ότι ενδιαφέρεται πολύ για την πολιτική. Το 19,6% μάλλον ενδιαφέρεται, το 37,6% είναι κάπου στη μέση, το 14,8% μάλλον δεν ενδιαφέρεται και το 12% δεν ενδιαφέρεται καθόλου.
Πριν όμως δούμε τη σχέση των νέων με τα κόμματα-έναν στιγμιαίο σφυγμό της οποίας κατέγραψε η MRB-ας δούμε το οικονομικό περιβάλλον στο οποίο κινούνται οι νέοι στην Ελλάδα, καθώς αυτό αποτελεί και την αφετηρία πολλών προβλημάτων, θεωρήσεων και τρόπου πολιτικοποίησης της νέας γενιάς.
Σύμφωνα με τις μετρήσεις του ΕΚΚΕ, η μεγαλύτερη ομάδα νέων αποτελείται από όσους και όσες δηλώνουν ότι ζουν σε μια οικονομική κατάσταση με περιορισμούς, όπου καλύπτονται μόνο οι βασικές ανάγκες χωρίς τη δυνατότητα άνεσης (30,7 %). Ένα ποσοστό 27,3 % βιώνει μια ελαφρώς καλύτερη οικονομική κατάσταση, καθώς η οικογένειά τους «μπορεί να αντέξει οικονομικά να αγοράσει κάποια πιο ακριβά πράγματα, αλλά όχι τόσο ακριβά όσο ένα αυτοκίνητο ή ένα διαμέρισμα». Ο ένας στους πέντε παραδέχεται ότι είναι αντιμέτωπος με σοβαρότερους οικονομικούς περιορισμούς, καθώς οι οικογένειές τους καλύπτουν τους βασικούς λογαριασμούς αλλά δεν έχουν την άνεση για ρούχα και παπούτσια. Ένα όχι ευκαταφρόνητο 8,6 % δήλωσε ότι ζει σε συνθήκες φτώχειας. Υπάρχουν βέβαια και αυτοί που δηλώνουν ότι ευημερούν σε ένα ποσοστό μόλις 7,8%. Ας λάβουμε υπόψη ότι τα οικονομικά προβλήματα των νέων αντανακλούν ακριβώς τα οικογενειακά προβλήματα καθώς πάνω από τους 8 στους 10 μένουν στο οικογενειακό σπίτι.
Αν όμως η οικονομική στενότητα είναι ο βασικός παράγοντας που επιβαρύνει τις προσδοκίες των νέων για το αύριο, τις απαντήσεις τις αναζητούν σε πεδία εκτός πολιτικής, ή, για την ακρίβεια, εκτός του κομματικού φάσματος. Δεν είναι τυχαίο πως οι 6 στους 10 θεωρούν ότι τα συμφέροντά τους εκπροσωπούνται ελάχιστα ή καθόλου στην εθνική πολιτική. Σε ό,τι αφορά στην εμπιστοσύνη στους θεσμούς μόλις το 8% εμπιστεύεται τα κόμματα . Στην έρευνα υπάρχει και μια ειδική μέτρηση της δεκαβάθμιας κλίμακας, με το μηδέν για την έντονη αντιπάθεια στα κόμματα και το 10 στην έντονη συμπάθεια. Όλα τα κόμματα παίρνουν κάτω από τη βάση. Η ΝΔ εμφανίζεται ως το λιγότερο αντιπαθές κόμμα με 3,45, το ΠΑΣΟΚ με 3,21% και πίσω ο ΣΥΡΙΖΑ με 3,10 και το ΚΚΕ με 2,71. Άλλωστε και οι συλλογικές αξίες για τους νέους βρίσκονται σε χαμηλά ποσοστά-για την πολιτική 16% και την ενεργοποίηση των πολιτών 12%. Οι προτεραιότητες βρίσκονται σε άλλη συχνότητα: Οι αξίες που πιστεύουν οι νέοι είναι η ανεξαρτησία με 64%, η ισχύς με 55%, η επιτυχημένη καριέρα με 46% ενώ ο ένας στους τέσσερις θέλει να γίνει πλούσιος…
Σε γενικές γραμμές οι νέοι εκδηλώνουν ενδιαφέρον για την πολιτική, με τον δικό τους τρόπο, δεν έχουν όμως εμπιστοσύνη στα κόμματα. Εμφορούνται από δημοκρατικές ιδέες αλλά, προσοχή, το 14μ4% όσων ρωτήθηκαν πιστεύει ότι η δικτατορία είναι προτιμότερη από τη δημοκρατία….
Είναι φανερό ότι η προσέγγιση των ενδιαφερόντων των νέων δεν μπορεί να γίνει με ξεπερασμένες από τη ζωή μεθοδολογίες, να προσλαμβάνεται με τις στιγμιαίες τάσεις και να «διαβάζεται» ανάλογα με τα κομματικά εργαλεία. Είναι ένα πολύτιμο κεφάλαιο που το πολιτικό σύστημα μέχρι στιγμής αδυνατεί να ερμηνεύσει.
