Το θέμα με τα drones, και αυτό που τα κάνει ανάρπαστα στην αμυντική βιομηχανία, διευρύνοντας ολοένα και περισσότερο το μερίδιό τους στα εξοπλιστικά, είναι η επιχειρησιακή τους αποτελεσματικότητα σε συνδυασμό με το χαμηλό κόστος παραγωγής. Πρόκειται για ζητούμενο, το οποίο όμως δεν είναι τωρινό. Διατρέχει εδώ και αιώνες τη γεμάτη συγκρούσεις και πολέμους ανθρώπινη ιστορία, όπου βασική επιδίωξη ήταν η πρόκληση της μέγιστης δυνατής ζημιάς στον αντίπαλο με τα λιγότερα διαθέσιμα ressources, αξιοποιώντας στο μέγιστο το τακτικό πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού.
Το έκανε ο Κανάρης με την τουρκική ναυαρχίδα στη Χίο, το έπραξαν και οι Βυζαντινοί με το υγρό πυρ στα πλοία των Αβάρων με φόντο τα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Τον 17ο αιώνα όταν ο Βενετός Μουροζίνης πολεμούσε τους Τούρκους στο Αιγαίο με διακύβευμα τα εμπορικά συμφέροντα της «Γαληνοτάτης», οι «Αχλάδες», τα μεγάλα βενετικά πολεμικά πλοία, είχαν πάντα στο πίσω μέρος τη βάρκα γεμάτη όπλα και πυρομαχικά, που λειτουργούσε ως «καβάντζα» για τις δύσκολες ώρες, όταν η μάχη φαινόταν χαμένη. Εξ ου και η γνωστή ρήση μέχρι σήμερα που λειτουργεί ως υπενθύμιση για την αποτροπή εξαγωγής εύκολων ή πρόωρων συμπερασμάτων σχετικά με τη δυναμικότητα του αντιπάλου στο πεδίο.
Οι Ουκρανοί, χρησιμοποιώντας χαμηλού κόστους μη επανδρωμένα οχήματα, προσαρμοσμένα να κινούνται χαμηλά στην επιφάνεια της θάλασσας, πέτυχαν να βυθίσουν ρωσικά πλοία στη Μαύρη Θάλασσα. Στο μέτωπο του Ντονμπάς οι «ζώνες θανάτου» που έχουν δημιουργήσει τα ουκρανικά drones καμικάζι, έχουν «παγώσει» τις γραμμές μάχης εδώ και μήνες, αναγκάζοντας τους Ρώσους να επιστρατεύσουν DIY μεταλλικό εξοπλισμό για να προστατεύσουν τα ρωσικά τανκς.
Με τη συζήτηση στα εξοπλιστικά για τη θέση των drones στις αμυντικές δαπάνες να επικεντρώνεται κυρίως στον αέρα, στρατιωτικοί αναλυτές έχουν κυκλώσει εδώ και καιρό το πεδίο του R&D στη θάλασσα. Και δεν είναι μόνο τα μη επανδρωμένα οχήματα, όπως αυτά που αναπτύσσει η ελληνική Delian ή εκείνα που χρησιμοποιεί η Ταϊβάν για να κρατήσει μακριά τον «κινεζικό δράκο». Σημαντικά κεφάλαια πέφτουν στην ανάπτυξη και επιχειρησιακή αξιοποίηση των υποβρύχιων drones, καθώς η αύξηση των γεωπολιτικών εντάσεων φέρνει μαζικές επενδύσεις σε καινοτόμα οπλικά συστήματα, αλλάζοντας άρδην δεδομένα δεκαετιών στο πεδίο της μάχης. Στην πρώτη γραμμή της έρευνας και της καινοτομίας σε αυτόν τον τομέα άμυνας βρίσκεται η Γερμανία.
Υποβρύχια drones made in Germany
Δύο από τις σημαντικότερες νεοφυείς εταιρείες της Γερμανίας στον αμυντικό τομέα, η Helsing και η Quantum Systems, έχουν στρέψει την προσοχή τους στην ανάπτυξη υποβρύχιων drones, φέρνοντας καινοτομία σ’ έναν τομέα που παραδοσιακά προχωρεί με πιο αργούς ρυθμούς σε σχέση με τα υπόλοιπα όπλα των Ενόπλων Δυνάμεων.
Με φόντο τις εξελίξεις στον πόλεμο της Ουκρανίας, οι εταιρείες θέλουν να επιταχύνουν τις τεχνολογικές αλλαγές κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. «Το μέλλον κάτω από το νερό γίνεται όλο και πιο αυτόνομο» ανέφερε ο CEO της Helsing, Gundbert Scherf, στην Handelsblatt. Τόσο η Helsing όσο και η Quantum Systems φιλοδοξούν να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο σε αυτό το μέλλον.
Η γερμανική εφημερίδα υπενθυμίζει ότι παρόλο που στον αέρα τα μη επανδρωμένα συστήματα κυριαρχούν πλέον, κυρίως από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία και μετά, στη θάλασσα τα παραδοσιακά πολεμικά πλοία και τα επανδρωμένα υποβρύχια παραμένουν κυρίαρχα. Ωστόσο, η πρόοδος σε τομείς όπως οι μπαταρίες, οι αισθητήρες και η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) επιτρέπουν πλέον και στα υποβρύχια drones να διεκδικούν σημαντικό ρόλο. Η τάση αυτή αναμένεται να επιταχυνθεί περαιτέρω, με μεγάλους αμυντικούς παίκτες, όπως η Boeing και η BAE Systems, να αναπτύσσουν νέα μοντέλα. Η TKMS, ο ναυτικός βραχίονας της ThyssenKrupp, εργάζεται εδώ και καιρό πάνω σ’ ένα αυτόνομο υποβρύχιο σκάφος, σε συνεργασία με την Evologics από το Βερολίνο.
Η Quantum Systems ανακοίνωσε επίσης πως επεκτείνεται στον θαλάσσιο χώρο, σχεδιάζοντας την πρόσληψη περισσότερων από 100 ειδικών μέσα στο 2026. Ο Co-CEO, Sven Kruck, ανέφερε πως η εταιρεία επαναπροσδιορίζει τον ρόλο της με στόχο να επεκτείνει τη δραστηριότητά της και σε άλλους τομείς. Μέχρι πρότινος, οι δύο εταιρείες δραστηριοποιούνταν κυρίως στον εναέριο χώρο. Η Helsing προσφέρει λύσεις τεχνητής νοημοσύνης για πολεμικά αεροσκάφη και drones, ενώ η Quantum Systems παράγει drones αναγνώρισης για στρατιωτική και πολιτική χρήση.
Υποβρύχιο drone SG-1 Fathom της Helsing © helsing.ai
Γιατί η ανάπτυξη υποβρύχιων drones δεν είναι εύκολη
Το πρώτο της υποβρύχιο drone, το SG-1 Fathom, η Helsing το ανέπτυξε σε συνδυασμό με το σύστημα τεχνητής νοημοσύνης Lura. Η επίσημη «πρώτη» των πρωτοτύπων έγινε τον Μάιο του 2025. Η παραγωγή του αναμένεται να ξεκινήσει στο Πλίμουθ του Ηνωμένου Βασιλείου μέχρι το τέλος του έτους, και ήδη οι πρώτες ενδιαφερόμενες χώρες έχουν ζητήσει δοκιμές του συστήματος. Οι ειδικοί προβλέπουν πως τα αυτόνομα υποβρύχια drones θα αποκτήσουν όλο και μεγαλύτερη σημασία στο μέλλον τόσο σε επίπεδο επιτήρησης όσο και σε επίπεδο αποτροπής. Ο Sascha Krohmann από το Ινστιτούτο Fraunhofer υπογραμμίζει πως τέτοια συστήματα μπορούν να επιτηρούν μεγάλες θαλάσσιες περιοχές και να αντισταθμίσουν την έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού στις ένοπλες δυνάμεις.
Παρ’ όλα αυτά, το θαλάσσιο περιβάλλον παρουσιάζει πολύ μεγαλύτερες τεχνικές προκλήσεις σε σχέση με την ξηρά ή τον αέρα. Κακή ορατότητα, δυσκολίες στην επικοινωνία λόγω του θαλασσινού νερού, απουσία GPS. Όλα αυτά καθιστούν την ανάπτυξη υποβρύχιων drones ακριβότερη και πιο περίπλοκη. Όπως επισημαίνει και ο καθηγητής και ερευνητής Daniel Esser του Fraunhofer, «ό,τι έχει να κάνει με το νερό, είναι πάντα πιο ακριβό».
Ωστόσο, οι χρηματοδοτικές συνθήκες για τις νεοφυείς επιχειρήσεις σε αυτόν τον κλάδο έχουν βελτιωθεί σημαντικά με φόντο τις στρατιωτικές επιτυχίες των Ουκρανών στη Μαύρη Θάλασσα. Η Helsing συγκέντρωσε πρόσφατα 600 εκατ. ευρώ, φτάνοντας αποτίμηση 12 δισ. ευρώ -η υψηλότερη για γερμανική νεοφυή εταιρεία. Η Quantum Systems, επίσης, αναμένεται να ολοκληρώσει νέο γύρο χρηματοδότησης, τριπλασιάζοντας την αξία της στα 3 δισ. ευρώ περίπου.
Πακτωλός χρημάτων στην καινοτομία για την άμυνα
Η τάση για επενδύσεις στον αμυντικό τομέα είναι παγκόσμια. Σύμφωνα με την Pitchbook, το δεύτερο τρίμηνο του έτους επενδύθηκαν 19 δισ. δολάρια σε startups στον χώρο των εξοπλισμών, περισσότερο από το διπλάσιο σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο και τριπλάσιο από το αντίστοιχο περυσινό διάστημα. Ιδιαίτερα στον τομέα των drones, οι επενδύσεις έχουν αυξηθεί εντυπωσιακά, φτάνοντας τα 6 δισ. δολάρια, από 2,4 δισ. το 2024.
Η ενασχόληση των Helsing και Quantum Systems με τα υποβρύχια συστήματα συμβαδίζει με τις αυξανόμενες στρατιωτικές εντάσεις παγκοσμίως -όχι μόνο στον πόλεμο της Ουκρανίας, αλλά και σε επεισόδια όπως η πρόσφατη δολιοφθορά υποθαλάσσιων καλωδίων στη Βαλτική ή οι εντάσεις στην περιοχή της Νότιας Ασίας – Ειρηνικού με φόντο τις επεκτατικές βλέψεις της Κίνας. Γι’ αυτό και οι εταιρείες που θα προσφέρουν λύσεις διαφορετικές από τα ήδη υπάρχοντα αμυντικά συστήματα, έχουν σημαντικές ευκαιρίες να μπουν στην αγορά των εξοπλιστικών.
Σημειώνεται ότι οι Helsing και Quantum Systems δεν είναι οι πρώτες που επιδιώκουν να ανταγωνιστούν τους παραδοσιακούς αμυντικούς κολοσσούς κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η αμερικανική Anduril, η πιο πολύτιμη αμυντική startup παγκοσμίως με αποτίμηση 30,5 δισ. δολαρίων, δραστηριοποιείται ήδη στον χώρο με τέσσερα διαφορετικά υποβρύχια drones, έχοντας μεταξύ άλλων συνεργασία και με το αυστραλιανό Ναυτικό στο πλαίσιο της αμυντικής συμφωνίας AUKUS. Ανάλογη περίπτωση είναι και η νορβηγική Blueye, η οποία διαθέτει εμπειρία πάνω από μια δεκαετία και βλέπει τις παραγγελίες της να αυξάνονται διαρκώς.
