Σε ένα σπάνιο σταυροδρόμι βρίσκεται σήμερα η Ευρώπη: αν και έχει «γεννήσει» 48 τεχνολογικές εταιρείες με αποτίμηση άνω των 10 δισ. δολ. και πέντε άνω των 100 δισ. δολ, δεν έχει στο δυναμικό της κανένα κολοσσό με αποτίμηση άνω του 1 τρισ. δολ. Την ίδια στιγμή, η άλλη πλευρά του Ατλαντικού καλπάζει μετρώντας 206 επιχειρήσεις των 10 δισ. δολ., 23 με αποτίμηση 100 δισ. δολ. και έναν ικανό αριθμό «γιγάντων» με αξία πάνω από 1 τρισ. δολ.
Διανύοντας ήδη μια εποχή όπου η τεχνητή νοημοσύνη υπόσχεται να αναδιαμορφώσει ριζικά την παγκόσμια οικονομία, το ερώτημα για την Ευρώπη είναι ξεκάθαρο: μπορεί να διεκδικήσει τον πρώτο της εταιρικό «γίγαντα» του 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων με διαβατήριο την τεχνητή νοημοσύνη;
Η έρευνα State of European Tech 2025 της Atomico δείχνει ότι η ήπειρος έχει διανύσει τεράστια απόσταση προς αυτή την κατεύθυνση. Μέσα σε μια δεκαετία, η συνολική αξία της ευρωπαϊκής τεχνολογικής σκηνής εκτινάχθηκε από τα επίπεδα κάτω του 1 τρισ. δολ. σε περίπου 4 τρισ. δολ. το 2025 και οι επενδύσεις έχουν αυξηθεί πάνω από δέκα φορές.
Η Ευρώπη δεν είναι πια περιφερειακός παίκτης, αλλά μια ώριμη τεχνολογική δύναμη. Κι όμως, το χάσμα στα πολύ μεγάλα μεγέθη παραμένει: το θέμα δεν είναι να δημιουργηθούν unicorns, αλλά να κλιμακωθούν σε εταιρείες άνω των 100 δισ. και, τελικά, στο πολυπόθητο δισκοπότηρο των επιχειρήσεων με αξία άνω του τρισεκατομμυρίου.
Εκεί ακριβώς, η τεχνητή νοημοσύνη λειτουργεί ως διπλή δοκιμασία: είναι ταυτόχρονα η μεγάλη ευκαιρία, αλλά και ο καθρέφτης των αδυναμιών της Ευρώπης σε κεφάλαια, ταλέντο, αγορές και ρυθμιστικό περιβάλλον.
Η AI ως τεστ αυτοπεποίθησης
Η ευρωπαϊκή τεχνολογική κοινότητα εμφανίζεται σήμερα πιο αισιόδοξη από ποτέ. Το 50% των συμμετεχόντων στην έρευνα της Atomico του 2025 δηλώνει ότι βλέπει το μέλλον πιο αισιόδοξο, έναντι 34% το 2024. Η άνοδος της ΑΙ τροφοδοτεί αυτή την αλλαγή κλίματος, καθώς όλο και περισσότεροι ιδρυτές εταιρειών τεχνητής νοημοσύνης επιλέγουν να χτίσουν τις εταιρείες τους στην Ευρώπη.
Παρόλα αυτά, η αυτοπεποίθηση παραμένει εύθραυστη. Το οικοσύστημα είναι σχεδόν ισομερώς διχασμένο για το αν η Ευρώπη μπορεί να ορίσει το δικό της τεχνολογικό μέλλον στην εποχή της ΑΙ. Ένα τρίτο λέει «ναι», ένα τρίτο «όχι» και σχεδόν το 29% θεωρεί ότι είναι «πολύ νωρίς».
Όσοι πιστεύουν στην ευρωπαϊκή ηγεσία στην ΑΙ είναι και οι πιο αισιόδοξοι συνολικά. Η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται έτσι ο πυρήνας της ευρωπαϊκής αυτοπεποίθησης, αλλά και της αμφιβολίας της.
Η απάντηση στο αν η Ευρώπη μπορεί να «γεννήσει» μια εταιρεία του 1 τρισ. δολαρίων περνά αναπόφευκτα από αυτή την ψυχολογία: χωρίς πίστη ότι η ήπειρος μπορεί να ηγηθεί στην ΑΙ, οι αποφάσεις για επενδύσεις κεφάλαια, πολιτικές και καριέρες θα συνεχίσουν να ευνοούν άλλες γεωγραφίες (σ.σ. λέμε με ΗΠΑ και Ασία).
Ταλαντούχοι ιδρυτές, δύσκολες επιλογές
Στο πεδίο του ταλέντου, η εικόνα στην Ευρώπη -όπως την αποτυπώνει η Atomico- είναι ανάλογα σύνθετη. Στα θετικά στοιχεία, τέσσερις στους πέντε Ευρωπαίους founders εξακολουθούν να χτίζουν τις εταιρείες τους στην Ήπειρο, με το ποσοστό να ενισχύεται σταθερά από το 2016. Αυτό σημαίνει ότι η Ευρώπη δεν «αδειάζει» από ιδρυτές, αλλά αντίθετα, γίνεται όλο και πιο ελκυστική ως τόπος εκκίνησης.
Ταυτόχρονα, όμως, εμφανίζεται μια σαφής μετατόπιση στους πιο έμπειρους ιδρυτές. Το ποσοστό των seasoned founders (ιδρυτές με εμπειρία σε προηγούμενες εταιρείες ή σε executive ρόλους), που επιλέγουν έδρα στις ΗΠΑ σχεδόν διπλασιάστηκε, από 10% το 2016 σε 18% το 2025.
Δεν πρόκειται πάντα για φυσική μετανάστευση, αλλά για νομική και επιχειρηματική μεταφορά: σύσταση εταιρείας υπό αμερικανικό δίκαιο, εγγύτητα σε μεγάλους πελάτες και σε γιγαντιαία επενδυτικά σχήματα.
Η περίπτωση της Mira Murati, της αλβανικής καταγωγής πρώην CTO της OpenAI, είναι ενδεικτική. Η νέα της εταιρεία Thinking Machine Labs ιδρύθηκε στο Σαν Φρανσίσκο το 2025, αντλώντας 2 δισ. δολάρια στον πρώτο γύρο – ένα μέγεθος που σήμερα θα ήταν αδιανόητο στην Ευρώπη. Κάθε τέτοια ιστορία είναι μια χαμένη ευκαιρία για το ευρωπαϊκό οικοσύστημα ΑΙ. Η πρόκληση δεν είναι μόνο να γεννά η ήπειρος παγκόσμιες εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης, αλλά να τους δίνει πειστικούς λόγους να μείνουν και να κλιμακωθούν «στο σπίτι» τους, στην Ευρώπη.
Κεφάλαια: η δύναμη πυρός που λείπει
Η ίδια ασυμμετρία αποτυπώνεται και στα κεφάλαια. Το 2025 ήταν η χρονιά της αμερικανικής υπεροχής: μόνο στο εννεάμηνο, οι επενδύσεις σε αμερικανικές τεχνολογικές εταιρείες έφτασαν τα 177 δισ. δολάρια, με τα δύο τρίτα του παγκόσμιου ιδιωτικού τεχνολογικού κεφαλαίου να κατευθύνονται στις ΗΠΑ. Τα κολοσσιαία rounds σε εταιρείες ΑΙ δημιουργούν μια κλίμακα σχεδόν εκτός εμβέλειας για την Ευρώπη.
Στην άλλη πλευρά, οι ευρωπαϊκές επενδύσεις κινούνται «σταθερά αλλά όχι εντυπωσιακά», με τις εκτιμήσεις να τοποθετούν τις επενδύσεις στα επίπεδα των 44 δισ.δολ. Μεγάλο μέρος του VC κατευθύνεται πλέον σε deep tech, αλλά τα ποσά παραμένουν πολύ μικρότερα από τα αμερικανικά «gigaround».
Αυτό που παρατηρούν οι αναλυτές είναι ότι η Ευρώπη επενδύει οριζόντια, σε ένα ευρύ φάσμα deep tech θεματικών αντί να συγκεντρώνει τεράστια ποσά σε λίγους AI γίγαντες. Αυτό χτίζει ένα διαφοροποιημένο οικοσύστημα, αλλά δυσκολεύει τη δημιουργία πραγματικά γιγαντιαίων παικτών.
Χωρίς αγορές και επενδυτικά οχήματα που μπορούν να στηρίξουν «κολοσσούς» ΑΙ, η ήπειρος κινδυνεύει να δει τη νέα γενιά καινοτομίας να κεφαλαιοποιείται αλλού, μαζί με τον πρώτο της υποψήφιο «trillion–dollar» πρωταθλητή.
Ρυθμιστική τριβή και πολιτική ατζέντα
Πάνω σε αυτό το επενδυτικό έλλειμμα έρχεται να προστεθεί ο ρυθμιστικός «λαβύρινθος» της Ευρώπης. Επτά στους δέκα ιδρυτές δηλώνουν ότι η πολυπλοκότητα και η γραφειοκρατία επιβραδύνουν την πρόοδο και τη διάθεσή τους να καινοτομήσουν.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δεσμευθεί για ένα «28ο καθεστώς» που θα επιτρέπει στις startups να αναπτύσσονται με ενιαίο πλαίσιο σε όλη την Ένωση, αλλά ακόμη δεν έχει αποφασιστεί αν αυτό θα πάρει τη μορφή Κανονισμού -με άμεση και ομοιόμορφη εφαρμογή- ή μιας πιο «χαλαρής» Οδηγίας.
Δεν είναι τυχαίο ότι περισσότεροι από 15.000 ιδρυτές, επενδυτές και ηγέτες οικοσυστημάτων στηρίζουν την πρωτοβουλία EU–INC, που ζητά απλό, ενιαίο κανόνα λειτουργίας χωρίς νομική τριβή. Η πολιτική ατζέντα για το 2026 δείχνει ότι οι Βρυξέλλες έχουν αντιληφθεί το διακύβευμα: μια δέσμη πρωτοβουλιών, από το 28th Regime for Innovative Companies μέχρι τον Cloud and AI Development Act, μπορεί να αλλάξει ουσιαστικά το περιβάλλον μέσα στο οποίο ιδρύονται, χρηματοδοτούνται και κλιμακώνονται οι ευρωπαϊκές τεχνολογικές εταιρείες.
Από τα Mighty 50 στον πρώτο «trillion–dollar» πρωταθλητή
Σε αυτό το σκηνικό, η Atomico χαρτογραφεί τους «επόμενους στρατηγικούς πρωταθλητές» της Ευρώπης, τους οποίος ονομάζει «Europe’s Mighty 50». Πρόκειται για εταιρείες με μεγάλη κλίμακα εσόδων, υψηλές αποτιμήσεις και παγκόσμια αναγνωρισιμότητα, σε κλάδους από το fintech μέχρι τις AI–native πλατφόρμες. Είναι οι πιο πιθανοί υποψήφιοι να εξελιχθούν σε «συστήματα αναφοράς» της ευρωπαϊκής τεχνολογίας την επόμενη δεκαετία.
Ενδεικτικές είναι εταιρείες όπως η Lovable, η n8n ή η Synthesia, που δεν ορίζονται ως «η ευρωπαϊκή εκδοχή» ενός αμερικανικού παίκτη, αλλά ανταγωνίζονται ευθέως τους ηγέτες της Silicon Valley. Σε αυτές τις ιστορίες -όπως τονίζει η Atomico- κρύβεται το «σπέρμα» μιας νέας πραγματικότητας: η Ευρώπη δεν ακολουθεί πλέον, αλλά ανταγωνίζεται επί ίσοις όροις τις ΗΠΑ.
