Την επόμενη ημέρα που διαμορφώνεται στον «χάρτη» της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης με τα μη κρατικά και τα δημόσια πανεπιστήμια, περιγράφει σε συνέντευξή του στο powergame.gr ο Οδυσσέας Ζώρας, πρύτανης του Πανεπιστημίου του Keele στην Ελλάδα.
Άρτι αφιχθείς από την Κίνα, όπου συμμετείχε ως διακεκριμένος σχολιαστής (guest commentator) των τελικών παρουσιάσεων του Διεθνούς Διαγωνισμού Καινοτομίας Φοιτητών Πανεπιστημίων 2025 (China International College Students’ Innovation Competition – CICSIC 2025), ο κ. Ζώρας μιλάει στο powergame.gr για τoν διαγωνισμό CICSIC, ο οποίος αποτελεί τον μεγαλύτερο διαγωνισμό καινοτομίας και επιχειρηματικότητας στον κόσμο για φοιτητές πανεπιστημίων, ενώ μεταξύ των διακεκριμένων προσκεκλημένων που εκφώνησαν κεντρικές ομιλίες ήταν ο υπουργός Παιδείας της Κίνας Huai Jinpen και ο κυβερνήτης της επαρχίας Henan, Wang Kai.
Ο πρύτανης του πανεπιστημίου Keele Creece συμμετείχε επίσης ως διακεκριμένος προσκεκλημένος (distinguished guest) σε στρογγυλή τράπεζα με θέμα: «Cultivating University Students’ Innovation Capabilities in the AI Era». Η συζήτηση διεξήχθη μεταξύ ακαδημαϊκών και επιχειρηματιών και στο πλαίσιο αυτής τονίστηκε η σημασία της διαπολιτισμικής και διεθνούς συνεργασίας, καθώς και η ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης στην ανώτατη εκπαίδευση, ως μέσο προετοιμασίας των φοιτητών για το ταχέως εξελισσόμενο παγκόσμιο οικοσύστημα καινοτομίας.
Ποια είναι τα αποτελέσματα που θα έχει η ίδρυση παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων;
Η παρουσία παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων σε ένα ακαδημαϊκό σύστημα όπως της Ελλάδας, όπου κυριαρχεί ο δημόσιος τομέας και όπου, μέχρι πρότινος, η μη κρατική πανεπιστημιακή εκπαίδευση αντιμετωπιζόταν με έντονη καχυποψία, είναι πια γεγονός και στη χώρα μας. Τα ευεργετικά αποτελέσματα που θα έχει στο όλο πανεπιστημιακό σύστημα αυτή η ρηξικέλευθη εξέλιξη μπορεί να είναι αυτονόητα για μια διόλου ευκαταφρόνητη μερίδα πολιτών της Ελλάδας, οι οποίοι περίμεναν με ανυπομονησία την έλευση τέτοιων παραρτημάτων στη χώρα μας. Η παρέμβασή μου αυτή δεν απευθύνεται τόσο στη συγκεκριμένη μερίδα, παρά μόνο ίσως για να ενισχύσει και να επιβεβαιώσει την ήδη θετική προσδοκία τους· απευθύνεται πρωτίστως στην – ακόμα πολυάριθμη – εκείνη μερίδα πολιτών, ιδίως πανεπιστημιακών και εκπαιδευτικών, η οποία εξακολουθεί να βλέπει με επιφύλαξη αυτού του είδους τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Στόχος μου είναι να
προσπαθήσω άλλη μια φορά να επισημάνω τα θετικά αποτελέσματα που – όχι απλώς ελπίζω, αλλά πιστεύω ακράδαντα – ότι θα έχει η παρουσία τέτοιων ιδρυμάτων στον όλο θεσμό της εγχώριας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Τα σημαντικά πλεονεκτήματα των μη κρατικών πανεπιστημίων
Ποια είναι τα κύρια πλεονεκτήματα της λειτουργίας μη κρατικών πανεπιστημίων;
Τα σημαντικά πλεονεκτήματα στα οποία αναφέρομαι μπορούν να συμβάλουν στην ενδυνάμωση και δυναμική ανάπτυξη του ακαδημαϊκού τοπίου. Αυτά τα πλεονεκτήματα εκδηλώνονται συχνά στους τομείς της καινοτομίας, της εξειδίκευσης, του ανταγωνισμού και της ανταπόκρισης στις απαιτήσεις της αγοράς. Ενα από τα κύρια πλεονεκτήματα της λειτουργίας μη κρατικών μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα είναι, για παράδειγμα, η προώθηση της ποικιλομορφίας και της εξειδίκευσης στις ακαδημαϊκές προσφορές. Διότι είναι γεγονός ότι τα δημόσια πανεπιστήμια, δέσμια συχνά ποικίλων κυβερνητικών εντολών και δύσκαμπτων μοντέλων
χρηματοδότησης, δυσκολεύονται ενίοτε να παράσχουν ευέλικτα και ποικιλόμορφα προγράμματα «στα μέτρα του φοιτητή» ή προγράμματα υψηλής εξειδίκευσης που να καλύπτουν τα μοναδικά ενδιαφέροντα των φοιτητών και/ή τους αναδυόμενους ερευνητικούς και/ή επαγγελματικούς κλάδους.
Ετσι, τα μη κρατικά ιδρύματα, έχοντας εκ των πραγμάτων περισσότερη αυτονομία από τέτοιες δεσμεύσεις, μπορούν να εντοπίσουν γρήγορα τέτοια κενά και να ανταποκριθούν σε αυτά, αναπτύσσοντας καινοτόμα προγράμματα σπουδών και ερευνητικούς τομείς που, διαφορετικά, θα κινδύνευαν να μείνουν ακάλυπτοι.
Αυτή η ευελιξία επιτρέπει ένα ευρύτερο φάσμα εκπαιδευτικών διαδρομών, εμπλουτίζοντας το συνολικό ακαδημαϊκό οικοσύστημα παρέχοντας στους φοιτητές επιλογές πιο προσαρμοσμένες στις πραγματικές – ή και διαρκώς μεταβαλλόμενες – ανάγκες τους. Για παράδειγμα, ένα μη κρατικό πανεπιστήμιο μπορεί να δημιουργήσει ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα αναφορικά με την ηθική της τεχνητής νοημοσύνης ή με τον βιώσιμο αστικό σχεδιασμό, πολύ πριν ένα δημόσιο ίδρυμα μπορέσει να ξεπεράσει τα γραφειοκρατικά εμπόδια για να το πράξει.
Ο ανταγωνισμός
Πώς κρίνετε τον ανταγωνισμό μεταξύ δημόσιων και μη κρατικών πανεπιστημίων;
Τα μη κρατικά πανεπιστήμια λειτουργούν συχνά ως καταλύτες για τον ανταγωνισμό και τη βελτίωση της ποιότητας στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αυτό συμβαίνει υπό την έννοια ότι, σε ένα σύστημα που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από δημόσιους θεσμούς, ενδέχεται να επικρατεί έλλειψη ανταγωνιστικής πίεσης, γεγονός που πιθανότατα θα οδηγήσει σε εφησυχασμό και, τελικά, αποτελμάτωση όσον αφορά την ποιότητα της εκπαίδευσης, την ερευνητική παραγωγή και τις υπηρεσίες που παρέχονται προς τους φοιτητές. Η ύπαρξη μη κρατικών εναλλακτικών λύσεων θα αναγκάσει, εκ των πραγμάτων, τα δημόσια πανεπιστήμια να αξιολογούν διαρκώς και να βελτιώνουν τις προσφορές τους, ώστε να κατορθώνουν να προσελκύουν και να διατηρούν φοιτητές και διδακτικό προσωπικό.
Αυτή η ανταγωνιστική δυναμική μπορεί να παραγάγει καινοτομία αναφορικά με τις μεθόδους διδασκαλίας, να προσελκύσει επενδύσεις σε υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις και να οδηγήσει σε μεγαλύτερη εστίαση στις επιδόσεις και τον μεταπτυχιακό επαγγελματικό βίο των φοιτητών. Για παράδειγμα, αν ένα μη κρατικό πανεπιστήμιο παράγει σταθερά αποφοίτους με υψηλότερα ποσοστά απασχόλησης σε δεδομένο τομέα, θα δοθεί κίνητρο στα δημόσια πανεπιστήμια που δραστηριοποιούνται στον συγκεκριμένο τομέα, για να βελτιώσουν τις υπηρεσίες επαγγελματικού προσανατολισμού τους, αλλά και τις διασυνδέσεις τους με τους σχετικούς κλάδους της αγοράς.
Ο τομέας της έρευνας
Τι θα γίνει στον τομέα της έρευνας;
Τα μη κρατικά πανεπιστήμια συμβάλλουν επίσης σημαντικά στην έρευνα και την ανάπτυξη τομέων που ενδέχεται να μην αποτελούν προτεραιότητα για τους δημόσιους φορείς χρηματοδότησης. Και εξηγούμαι: Ενώ τα δημόσια πανεπιστήμια λαμβάνουν συχνά σημαντικές κρατικές επιχορηγήσεις για τη βασική έρευνα, τα μη κρατικά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μπορούν να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση από διάφορες πηγές, συμπεριλαμβανομένης, για παράδειγμα, της χρηματοδότησης από εταιρείες του οικείου κλάδου, από οργανισμούς και εταιρείες με σημαντική κοινωνική δράση, αλλά και – πρωτίστως – από τα ίδια τα δίδακτρα, δυνατότητα που τους επιτρέπει να διεξάγουν έρευνα σε οικονομικώς βιώσιμα ή αναδυόμενα πεδία.
Αυτή η διαφοροποίηση ως προς τις ερευνητικές κατευθύνσεις μπορεί να οδηγήσει σε ανακαλύψεις σε τομείς όπως η βιοτεχνολογία, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ή τα προηγμένα υλικά, οι οποίες μπορούν να παραγάγουν σημαντικά οικονομικά και κοινωνικά οφέλη. Η ικανότητα των μη κρατικών πανεπιστημίων να προσαρμόζουν με ταχύτητα τις ερευνητικές τους ατζέντες στις ανάγκες της αγοράς ή σε ζητήματα κοινωνικού ενδιαφέροντος μπορεί, με τη σειρά της, να επιταχύνει τον ρυθμό της παραγωγής καινοτομίας.
Ποιον άλλο ρόλο θα παίξουν τα μη κρατικά πανεπιστήμια;
Τα μη κρατικά πανεπιστήμια μπορούν να διαδραματίσουν ζωτικό ρόλο στην ανακούφιση της πίεσης που υφίσταται η δημόσια χρηματοδότηση και οι δημόσιες υποδομές. Σε χώρες με κάποια συγκεκριμένα κοινωνικοπολιτισμικά χαρακτηριστικά όπως η Ελλάδα, τα οποία οδηγούν σε διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση για οριζόντια παροχή τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, τα δημόσια συστήματα μπορεί να καταλήξουν να υπερφορτωθούν, οδηγώντας σε υπερπληρότητα, υποχρηματοδότηση και μείωση της ποιότητας της εκπαίδευσης. Τα μη κρατικά ιδρύματα, απορροφώντας ένα μέρος του φοιτητικού πληθυσμού, συμβάλλουν στη κατανομή των βαρών και διασφαλίζουν ότι μεγαλύτερος αριθμός ατόμων θα έχει πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αυτό μπορεί, σε τελική ανάλυση, να απελευθερώσει και δημόσιους πόρους οι οποίοι θα μπορούν πια να κατευθυνθούν προς άλλους βασικούς τομείς (π.χ. δημόσια υγεία, δικαιοσύνη, κοινωνική πολιτική), αλλά και προς τη βελτίωση ήδη υπαρκτών υποδομών ή την επέκταση της πρόσβασης υποεξυπηρετούμενων κοινωνικών ομάδων. Η οικονομική ανεξαρτησία των μη κρατικών πανεπιστημίων σημαίνει ότι τα τελευταία, καθώς δεν εξαρτώνται από το κράτος, παρέχουν ένα πιο ανθεκτικό και διαφοροποιημένο τοπίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Σε κάθε περίπτωση, όπως έχω αναφέρει στο παρελθόν, πολυάριθμες ελληνικές οικογένειες έχουν δείξει έμπρακτα ότι δεν «φοβούνται» τη μη κρατική μετασχολική και/ή επαγγελματική εκπαίδευση. Θεωρώ, επομένως, ότι θα στηρίξουν ακόμα περισσότερο μια πανεπιστημιακή μη κρατική εκπαίδευση, που θα ευθυγραμμίζεται με τις διεθνείς εξελίξεις στην έρευνα και την καινοτομία, που θα δίνει τη δυνατότητα άμεσης ροής καινοτόμων και ανταγωνιστικών ιδεών στην ελληνική επικράτεια, και, τελικά, η ίδια η κοινωνία θα απαιτήσει τα δημόσια πανεπιστήμια να συναγωνιστούν, με πνεύμα άμιλλας και αυτοβελτίωσης, τα μη κρατικά πανεπιστήμια, για τις παθογένειες των οποίων έχω, άλλωστε, αναφερθεί εκτενώς στο βιβλίο «Κραταιό Πανεπιστήμιο (Gutenberg 2023)».
