THEPOWERGAME
«Μία ανάσα πριν από την επενδυτική βαθμίδα βρίσκεται η Ελλάδα», σύμφωνα με τον πρόεδρο της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας (ΕΑΤ) και πρώην υφυπουργό Οικονομικών, υπεύθυνο για τον τραπεζικό τομέα, Γ. Ζαββό. Όπως επισημαίνει στη συνέντευξή του στο powergame.gr, «χωρίς υγιείς και σταθερές τράπεζες, ικανές να παρέχουν ρευστότητα στα νοικοκυριά και στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, δεν μπορεί να υπάρξουν ούτε οικονομική δραστηριότητα ούτε προσέλκυση των επενδύσεων και ανάπτυξη».
Βρισκόμαστε σε μια εποχή μεγάλων αλλαγών σε όλα τα επίπεδα, που επηρεάζουν το οικονομικό περιβάλλον, τον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων και των τραπεζών. Σε ένα διάστημα αλλεπάλληλων κρίσεων, ποια πιστεύετε ότι είναι τα διλήμματα και οι προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν; Ποιες είναι οι στρατηγικές αποφάσεις που θα κληθούν να πάρουν;
«Ριζικές αλλαγές που συντελούνται παγκοσμίως επηρεάζουν καθοριστικά τον τρόπο που ζούμε, που εργαζόμαστε, που επικοινωνούμε, που πραγματοποιούμε τις συναλλαγές μας. Η πανδημία επιτάχυνε την ψηφιακή μετάβαση, ο πόλεμος στην Ουκρανία επέτεινε την ενεργειακή κρίση, οι πολιτικές αποφάσεις των ΕΕ και ΗΠΑ για μετάβαση στην “πράσινη” οικονομία σηματοδοτούν μια τεχνολογική κούρσα και έντονες τριβές. Στόχος είναι η πρωτοκαθεδρία στον τομέα της “πράσινης” τεχνολογίας, των εναλλακτικών πηγών ενέργειας. Η ΕΕ και οι ΗΠΑ, όπως και η Κίνα, γνωρίζουν καλά ότι μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα έχει αυτός που πρώτος θα κινηθεί για να προσελκύσει επενδύσεις».
Οπότε, πώς νομίζετε ότι μπορεί να αντιδράσει η Ευρωπαϊκή Ένωση;
«Οι ΗΠΑ αποφάσισαν να επενδύσουν 369 δισ. δολάρια υπό μορφή επιδοτήσεων και φορολογικών κινήτρων. Αυτό ενέχει κίνδυνο ευνοϊκής μεταχείρισης επιτόπιων επιχειρήσεων και δημιουργία δυσμενών διακρίσεων έναντι των ευρωπαϊκών εταιρειών, καθώς και μαζικής προσέλκυσης ευρωπαϊκών επενδύσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ χρειάζεται να αναθεωρήσει επειγόντως το ενωσιακό μοντέλο των έξι τελευταίων δεκαετιών, ιδιαίτερα στον ενεργειακό τομέα, στα χρηματοοικονομικά μέσα (όπως με κάποιο νέο Ταμείο Ανάκαμψης), ώστε να υπάρξει μια νέα συμπαγής “βιομηχανική στρατηγική” για να επιβιώσει στη νέα παγκόσμια τάξη».
Πώς αυτές οι εξελίξεις επηρεάζουν τον χρηματοπιστωτικό τομέα;
«Ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι ένας από τους άξονες της ευρωπαϊκής στρατηγικής, γιατί καθορίζει το κόστος άντλησης κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Ωστόσο, εδώ και μια δεκαετία η τραπεζική αγορά παραμένει κατακερματισμένη, δηλαδή χωρίς ευρωπαϊκό σύστημα εγγύησης των καταθέσεων και με μεγάλες διαφορές μεταξύ κρατών στο κόστος του τραπεζικού δανεισμού. Παράλληλα, υπάρχουν πλεονάσματα ρευστότητας στον ευρωπαϊκό Βορρά, ενώ ο ευρωπαϊκός Νότος χρειάζεται παραγωγικές επενδύσεις . Η Τραπεζική Ένωση και η Ένωση Κεφαλαιαγορών, μολονότι είναι στρατηγικής σημασίας για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής κυριαρχίας στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, παραμένουν ακόμη ημιτελείς».
Θητεύσατε με επιτυχία ως υφυπουργός Οικονομικών υπεύθυνος για τον τραπεζικό τομέα και κατορθώσατε με το σχήμα των τιτλοποιήσεων Ηρακλής να επιτύχετε την εξυγίανση των ελληνικών τραπεζών μέσα σε τρία χρόνια -κάτι που αντικατοπτρίζεται στις συνεχείς αναβαθμίσεις των τραπεζών και της χώρας. Τι αφήνει αυτή η μεταρρύθμιση;
«Η δημιουργία του σχήματος Ηρακλής είχε συγκεκριμένο στόχο, να εξυγιάνει τους ισολογισμούς των τραπεζών, ο οποίος και υλοποιήθηκε σε χρόνο-ρεκόρ, με μετρήσιμα αποτελέσματα, χωρίς να επιβαρύνει τον φορολογούμενο και με θετικές επιπτώσεις για όλη την οικονομία. Σήμερα και οι τέσσερις συστημικές τράπεζες έχουν μονοψήφια ποσοστά Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (ΜΕΔ) και μπορούν να χρηματοδοτούν και πάλι την οικονομία. Ύστερα από μια “πέτρινη” δεκαετία, ο Ηρακλής βοήθησε τις τράπεζες στον μετασχηματισμό τους και ιδιαίτερα στο να βγουν στις διεθνείς κεφαλαιαγορές, να αντλήσουν κεφάλαια και για τις αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου τους. Συνέβαλε καθοριστικά στην πορεία αναβαθμίσεων της χώρας, ώστε να βρισκόμαστε μία αναπνοή από την επενδυτική βαθμίδα. Εμπέδωσε κλίμα σιγουριάς, που συνέβαλε στην πρωτοφανή αύξηση των καταθέσεων. Είναι άραγε τυχαίο που ο πρωθυπουργός έχει πει κατ’ επανάληψη ότι η μείωση των “κόκκινων” δανείων ήταν μία από τις τρεις προϋποθέσεις για να γίνει το άλμα της δεκαετίας;».
Ωστόσο, μεγάλη συζήτηση γίνεται αυτήν την περίοδο για τα «κόκκινα» δάνεια μεταξύ άλλων… μέσα από το πλαίσιο προστασίας των ευάλωτων.
«Υπάρχει εύλογα συζήτηση με διαφορετικές πτυχές. Θα ήθελα να τονίσω μία που θεωρώ σημαντική. Το εγχείρημα της μείωσης των “κόκκινων” δανείων έχει και μια κοινωνική διάσταση. Αντίθετα με αυτό που μπορεί να λέγεται κάποιες φορές, μάλλον επιπόλαια, ο Ηρακλής έγινε για να στηρίξει όχι μόνο τις τράπεζες αλλά κυρίως τους πιο ευάλωτους, που έχουν ανάγκη από την τραπεζική χρηματοδότηση, και έτσι να ανοίξει την αναπτυξιακή προοπτική για τη χώρα. Χωρίς υγιείς και σταθερές τράπεζες, ικανές να παρέχουν ρευστότητα στα νοικοκυριά και στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, δεν μπορεί να υπάρξει ούτε οικονομική δραστηριότητα ούτε προσέλκυση των επενδύσεων και ανάπτυξη. Στην ουσία, ο Ηρακλής ανάγκασε τις συστημικές τράπεζες να εξυγιάνουν τους ισολογισμούς τους και να στραφούν κυρίως κατά των συστηματικών κακοπληρωτών -που ήταν στο απυρόβλητο-, ενώ διευκόλυνε τις διαδικασίες ώστε να δοθούν επωφελέστερες ρυθμίσεις στους πιο ευάλωτους δανειολήπτες. Επίσης, ο Ηρακλής ενίσχυσε τη δημιουργία δευτερογενούς αγοράς Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων (ΜΕΔ), που είναι ο απαραίτητος μηχανισμός για να βγουν τα “κόκκινα” δάνεια με συντεταγμένο τρόπο και από την οικονομία» .
Μετά το επίτευγμα του Ηρακλή, ποιες νομίζετε ότι είναι οι μεγάλες προκλήσεις του ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος και πώς θα πρέπει ν’ ανταποκριθεί σε αυτήν τη συγκυρία;
«Το χρηματοπιστωτικό σύστημα χρειάζεται να διαχειριστεί σωστά τρεις αλληλένδετους μετασχηματισμούς της ελληνικής οικονομίας που βρίσκονται σε εξέλιξη. Ο πρώτος αφορά την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της ψηφιακής μετάβασης του συστήματος, ο δεύτερος την ενεργειακή ασφάλεια και ο τρίτος τη χρηματοδότηση της “πράσινης” επανάστασης. Κοινός παρονομαστής και των τριών είναι η ανάγκη να ανταποκριθεί στις νέες ανάγκες της πραγματικής οικονομίας, δηλαδή των νοικοκυριών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων».
Τι εννοείτε ανθεκτικό χρηματοπιστωτικό σύστημα;
«Ανθεκτικό είναι το τραπεζικό σύστημα που αντέχει στις εξωγενείς και ενδογενείς κρίσεις. Π.χ. η δραστική μείωση των Μη Εξυπηρετούμενων Δανείων μέσω του Ηρακλή συνέβαλε καθοριστικά στη χρηματοπιστωτική ευστάθεια του συστήματος. Αν δεν είχε εφαρμοστεί ο Ηρακλής μέσα στους πρώτους μήνες της θητείας της παρούσας κυβέρνησης, θα μπορούσαν οι τράπεζες να αντέξουν την κρίση του κορονοϊού; Στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας περιλαμβάνονται πλέον και η διαχείριση των κινδύνων κλιματικής αλλαγής, η βιωσιμότητα και η αποφυγή διακρίσεων. Προφανώς, η επάρκεια των κεφαλαίων, η διαχείριση των κινδύνων της ψηφιακής μετάβασης, η άμυνα από τις κυβερνοεπιθέσεις και η ασφάλεια των δεδομένων. Ένα ανθεκτικό σύστημα περιλαμβάνει και την έγκαιρη αναβάθμιση του επιχειρησιακού μοντέλου».
Πώς μπορεί το χρηματοπιστωτικό σύστημα να συμβάλει στην ενεργειακή ασφάλεια;
«Αυτό αφορά κυρίως την ικανότητά του να ενισχύσει τη δημιουργία ενός πρωτοποριακού ενεργειακού οικοσυστήματος, ικανού να προσελκύσει τους διεθνείς επενδυτές. Με άλλα λόγια, χρειαζόμαστε επειγόντως ένα νέο χρηματοοικονομικό οικοσύστημα, που θα προσφέρει ανταγωνιστικούς όρους χρηματοδότησης, π.χ. για ηλιακούς συλλέκτες, ανεμογεννήτριες, ηλεκτρικά καλώδια, μηχανισμούς αποθήκευσης ενέργειας για τις ενεργειακές υποδομές».
Αναφερθήκατε προηγουμένως στην ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και τη μετάβαση στην «πράσινη» οικονομία. Ένα μεγάλο ερώτημα είναι αν μπορεί το χρηματοπιστωτικό μας σύστημα να χρηματοδοτήσει τη μετάβαση μεσοπρόθεσμα.
«Μια πρόσφατη έρευνα της McKinsey αναφέρει ότι για να καλυφθεί το χρηματοοικονομικό κενό θα χρειαστούμε περίπου 500 δισ. ευρώ μέχρι το 2050 για τη λεγόμενη καθαρή ενέργεια. Υπολογίζεται ότι το 20% αυτών των επενδύσεων θα πρέπει να γίνουν πριν από το 2030 -δηλαδή σε λιγότερα από 8 χρόνια. Γνωρίζουμε, λοιπόν, ότι το κόστος της μετάβασης θα είναι μεγάλο».
Κατά την εκτίμησή σας, από πού εκτιμάτε ότι μπορεί να χρηματοδοτηθεί αυτός ο στόχος;
«Εκτιμώ ότι θα χρειαστούμε τη συνέργεια τριών βασικών πηγών χρηματοδότησης. Πρώτον, δημόσιους πόρους, ευρωπαϊκούς, π.χ. το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης -που όμως λήγει το 2026-, αλλά και ελληνικούς. Δεύτερον, τον τραπεζικό δανεισμό. Τρίτον, τις κεφαλαιαγορές, στις οποίες είμαστε αναγκασμένοι να προσφύγουμε με κατάλληλα εργαλεία, π.χ. “πράσινα” εταιρικά ή κρατικά ομόλογα ή τιτλοποιήσεις. Μετά τον τραπεζικό τομέα, όπου συνέβαλαν στην εξυγίανση των τραπεζών με τη χρηματοδότηση από τις αγορές μέσω της έκδοσης ομολόγων, οι τιτλοποιήσεις μπορούν να βοηθήσουν και για τα εξυπηρετούμενα “πράσινα” δάνεια, π.χ. αυτά που χορηγούνται για τους ηλιακούς συλλέκτες. Οι απαιτούμενοι πόροι είναι πολύ μεγάλοι αν θέλουμε να εξοπλίσουμε κάθε σπίτι, κάθε κτίριο, κάθε επιχείρηση, με νέες πηγές εναλλακτικών μορφών ενέργειας».
Αναφερθήκατε προηγουμένως στην προτεραιότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος να στηρίξει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Πώς μπορεί η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα να ενισχύσει επιχειρήσεις που μπορεί να έμεναν εκτός της συνολικής προσπάθειας μετασχηματισμού και ποιοι είναι οι στόχοι σας για την επόμενη χρονιά;
«Σημειώνω δύο σημαντικούς στόχους. Πρώτον, τη διεύρυνση της περιμέτρου των δανειοδοτούμενων επιχειρήσεων, δηλαδή τη διευκόλυνση στην πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό πολλών χιλιάδων ΜμΕ που είναι σήμερα αποκλεισμένες. Σκοπός μας είναι να γεφυρώσουμε το επενδυτικό κενό για τις ΜμΕ. Θυμάστε ότι στη διάρκεια της πανδημίας η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα (ΕΑΤ) στήριξε τις κυβερνητικές πολιτικές προστασίας και ενίσχυσης των πιο ευάλωτων συμπολιτών μας και τις ΜμΕ, κυρίως μέσω συγχρηματοδοτήσεων, εγγυήσεων, επιδοτήσεων, ύψους συνολικά 8,4 δισ. ευρώ, με 41.000 δάνεια, και δημιουργία περίπου 19.000 θέσεων εργασίας . Γι’ αυτόν τον σκοπό χρησιμοποιούμε πολλαπλές χρηματοδοτικές και μη μεθόδους που αυξάνουν την επιλεξιμότητά τους για τραπεζικό δανεισμό, όπως είναι η KYC πλατφόρμα. Διευκολύνουμε όλες τις μορφές των μικροπιστώσεων και μας ενδιαφέρει πρωταρχικά η στήριξη των νέων και των γυναικών. Παράλληλα, θα συμβάλουμε και στον δανεισμό των μικρών γεωργικών και μεταποιητικών επιχειρήσεων με το πρόγραμμα που σχεδίασαν το υπουργείο Ανάπτυξης και το Υπουργείο Γεωργίας. Ωστόσο, η προσπάθειά μας υπερβαίνει τις χρηματοδοτήσεις και ουσιαστικά στοχεύει στην ενίσχυση της καινοτόμου και της εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας. Γι’ αυτο και υλοποιούμε και μη χρηματοδοτικές πλατφόρμες, που φέρνουν σε άμεση επαφή τον επιχειρηματία με τις διεθνείς αγορές.
Ο δεύτερος στόχος μας αφορά τη διεθνή χρηματοδοτική δραστηριότητα και παρουσία της χώρας. Μέσα στους επόμενους δεκαοχτώ μήνες επιδιώκουμε να αποκτήσουμε από τη Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη λεγόμενη πιστοποίηση για την “αξιολόγηση των πυλώνων” (Pillar Assessment). Πρόκειται για έναν αναπόφευκτο τεχνικό ευρωπαϊκό όρο που σημαίνει απλά ότι όταν τον πετύχουμε, η ΕΑΤ θα γίνει επίσημα ο πρώτος ελληνικός “στρατηγικός εταίρος” της ΕΕ για τη διοχέτευση και παρακολούθηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων και επιχειρηματικών προγραμμάτων της ΕΕ σε μη κράτη-μέλη, εφόσον θα μπορεί να αναλαμβάνει και εμμέσως τη διαχείριση της επένδυσης των ευρωπαϊκών πόρων και να συντονίζει και τις ευρύτερες επενδυτικές δραστηριότητες. Αυτή η διεθνής διάσταση θα έχει και μια κρίσιμη εθνική σημασία. Γιατί θα συμβάλει στο εγχείρημα εξωστρέφειας που έχουν αναλάβει η κυβέρνηση και η χώρα μας, κεφαλαιοποιώντας στις προοπτικές που ανοίγουν οι τεράστιες ανακατατάξεις, ιδιαίτερα στην ευρύτερη περιοχή μας, όπως στα Δυτικά Βαλκάνια και στη Μεσόγειο. Παράλληλα, ενεργοποιούμε και τις συνεργασίες με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Εγγυήσεων και με τις μεγάλες αναπτυξιακές τράπεζες, όπως η γαλλική Banque publique d’ investissement και η γερμανική KfW . Γι’ αυτό και την περίοδο αυτήν, σε στενή συνεργασία με τα υπουργεία Ανάπτυξης και Οικονομικών, επιταχύνουμε τις διαδικασίες που μεγιστοποιούν τις ευρωπαϊκές συνέργειες. Καταλαβαίνουμε ότι επείγει να είμαστε και επιχειρηματικά παρόντες στον πυρήνα των εξελίξεων την επόμενη μέρα».
Θα ήθελα τη γνώμη σας για το θέμα της εταιρικής διακυβέρνησης. Πώς το βλέπετε αυτό να λειτουργεί στις εταιρείες στην Ελλάδα;
«Όπως ενδεχομένως θυμάστε, στη διάρκεια της θητείας μου ως υφυπουργού Οικονομικών η κυβέρνηση έφερε στη Βουλή ένα καινοτόμο νομοθέτημα για την εταιρική διακυβέρνηση, που εκσυγχρόνιζε μια απαρχαιωμένη νομοθεσία, εισάγοντας τις βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές. Θα θυμάστε ότι επιτύχαμε το νομοσχέδιο να ψηφιστεί στη Βουλή από τέσσερα κόμματα. Ήταν ουσιαστικά η πρώτη απάντηση της πολιτείας στο σκάνδαλο της Folie Folie, που απέβλεπε στην ενίσχυση της αξιοπιστίας της κεφαλαιαγοράς. Ο νόμος εισάγει επιπλέον για πρώτη φορά στην ελληνική νομοθεσία την ποσόστωση του 25% για τη συμμετοχή γυναικών στα Διοικητικά Συμβούλια των εισηγμένων εταιρειών. Είναι κάτι που αποτέλεσε αναφορά και για τα ευρωπαϊκά όργανα στη διάρκεια της εκπόνησης νέων ενωσιακών νομοθετημάτων, που τώρα διασφαλίζουν την ισόρροπη εκπροσώπηση των γυναικών στα διοικητικά συμβούλια εισηγμένων εταιρειών».
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
