Το δικαστήριο του Delaware παρεμβάλλεται ανάμεσα στον Elon Musk και τους επενδυτές που του χαρίζουν απλόχερα μια περιουσία. Το 2018, όταν η αξία της Tesla άγγιζε τα 50 δισ. δολάρια, οι μέτοχοι της αυτοκινητοβιομηχανίας ενέκριναν σχέδιο που συνέδεε άρρηκτα την αμοιβή του κ. Musk με την πορεία της αξίας της εταιρείας. Μέχρι τον Ιανουάριο του 2024, όταν το δικαστήριο έκρινε ότι το πακέτο αμοιβών ήταν παράνομο, η αυτοκινητοβιομηχανία και τα δικαιώματα προαίρεσης αγοράς μετοχών του κ. Musk είχαν αξία μεγαλύτερη από 600 δισ. δολάρια και 50 δισ. δολάρια αντίστοιχα. Ο δικαστής έκρινε ότι στο διοικητικό συμβούλιο της Tesla επικρατούσε αδιαφάνεια ως προς τον καθορισμό της αμοιβής του κ. Musk. Το καλοκαίρι εκείνο, οι μέτοχοι της εταιρείας υπερψήφισαν την επανίδρυση της Tesla στο Τέξας και την επαναέγκριση του πακέτου αμοιβών. Ωστόσο, τον χειμώνα το δικαστήριο το απέρριψε εκ νέου.
Στις 3 Αυγούστου το διοικητικό συμβούλιο της Tesla παρέδωσε στον κ. Musk ένα ασφαλιστήριο συμβόλαιο. Αν το παλιό του πακέτο δεν αναβιώσει, μπορεί να εξαργυρώσει νέα δικαιώματα προαίρεσης αξίας 24 δισ. δολαρίων. Το ποσό είναι πολύ λιγότερο από το αρχικό, αλλά εξακολουθεί να είναι η μεγαλύτερη επιταγή αμοιβής στην ιστορία, και περισσότερο από τα καθαρά κέρδη της Tesla κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων ετών. «Δεν είναι θέμα χρημάτων», δήλωσε ο κ. Musk, αποφεύγοντας να στοχοποιήσει τους δικαστές του Delaware (αν και η έξοδος των εταιρειών από την πολιτεία έχει επιταχυνθεί από τότε που έφυγε η Tesla). Αντιθέτως, είναι ζήτημα ελέγχου.
Σύμφωνα με τη νέα συμφωνία, το μερίδιο του κ. Musk στην εταιρεία θα αυξηθεί από 13% σε 15%. Το πακέτο του 2018 του έδινε το δικαίωμα να κατέχει το 20%. Ο κ. Musk έχει δηλώσει ότι, αν πρόκειται να προωθήσει τις δυνατότητες τεχνητής νοημοσύνης και ρομποτικής της Tesla, θέλει το 25%, – αρκετός έλεγχος, πιστεύει, για να αποτρέψει την εκδίωξή του από έναν ακτιβιστή επενδυτή. Με άλλα λόγια, ο κ. Musk φοβάται ότι κάποιος θα κάνει στην Tesla ό,τι έκανε ο ίδιος στο Twitter, το κοινωνικό δίκτυο που σήμερα ονομάζεται X και το οποίο αγόρασε το 2022.
Είναι άλλο οι μέτοχοι να ανέχονται τον συνεχή έλεγχο κάποιου που έχτισε την εταιρεία, όπως γίνεται όταν επενδύουν στην Berkshire Hathaway του Warren Buffett ή τη Meta του Mark Zuckerberg (και οι δύο εταιρείες έχουν δομές μετοχών διπλής κατηγορίας), και εντελώς διαφορετικό να παραδίδουν την εξουσία με τη θέλησή τους. Από πού προέρχεται η κυριαρχία στυλ Svengali του κ. Musk πάνω στους επενδυτές;
Οι οικονομολόγοι διαφωνούν για το αν τα αστρονομικά πακέτα αποζημιώσεων στην εταιρική Αμερική αποτελούν αντανάκλαση μιας σκληρά ανταγωνιστικής αγοράς για τα σπάνια ταλέντα των στελεχών ή αποτέλεσμα της ικανότητας των αφεντικών να αποσπούν μερίδια, εκμεταλλευόμενα την αδυναμία των διοικητικών συμβουλίων. Ο κ. Musk είναι σίγουρα ένα σπάνιο ταλέντο, αλλά το τελευταίο πακέτο αμοιβών του υποστηρίζει τη δεύτερη, πιο κυνική, άποψη για τις αμοιβές των στελεχών.
Ενώ πολλοί ιθύνοντες μπορούν να διαπραγματευτούν μια αύξηση απειλώντας να πάνε σε κάποιον ανταγωνιστή, ο κ. Musk χρειάζεται μόνο να αλλάξει καρτέλες στην οθόνη του υπολογιστή του. Η επένδυσή του στην Tesla αποτελεί λιγότερο από το μισό του αστρονομικού χάρτινου πλούτου του. Ο κ. Musk κατέχει μεγάλα μερίδια στην εταιρεία πυραύλων SpaceX, στην xAI, μια νεοφυή εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης, την οποία έχει συγχωνεύσει με το X, και σε διάφορες άλλες επιχειρήσεις. Τα όρια μεταξύ αυτών των επιχειρήσεων είναι θολά. Τον Ιούνιο η SpaceX επένδυσε 2 δισ. δολάρια στην xAI. Αργότερα φέτος, οι επενδυτές της Tesla θα ψηφίσουν για μια παρόμοια συμφωνία. Ο χρόνος του κ. Musk δεν είναι ο μόνος πόρος για τον οποίο ανταγωνίζονται οι επιχειρήσεις σε αυτή την εσωτερική αγορά: Τα τσιπ της Nvidia που παρήγγειλε η Tesla, εκτράπηκαν πρόσφατα στην xAI.
Εάν οι μέτοχοι υποθέσουν ότι ο κ. Musk θα επικεντρώσει την προσοχή του στην εταιρεία όπου έχει τα περισσότερα οφέλη, μπορεί να είναι λογικό να υποκύψουν στις απαιτήσεις του για περισσότερο έλεγχο. Το διακύβευμα είναι ιδιαίτερα υψηλό στην Tesla, επειδή οι επιδόσεις της είναι κακές. Χάνει έδαφος έναντι φθηνότερων κινεζικών ανταγωνιστών και υποφέρει από τη φθορά της φήμης που προκάλεσε η ενασχόληση του κ. Musk με την πολιτική. Η αποτίμησή της δεν υποστηρίζεται από τα θεμελιώδη μεγέθη, αλλά από τον φουτουρισμό του κ. Musk, συμπεριλαμβανομένων των υποσχέσεών του για στόλους αυτοκινούμενων ταξί και στρατιές ανθρωποειδών ρομπότ. Με την πτώση της Tesla, ο κ. Musk την έκανε να εξαρτάται ακόμα περισσότερο από τη νεραϊδόσκονη του. Όσο χειρότερες είναι οι επιδόσεις της αυτοκινητοβιομηχανίας, τόσο περισσότερο πρέπει να πληρώνεται το απρόβλεπτο αφεντικό της.
Κανένας άλλος διευθύνων σύμβουλος δεν επωφελείται από τέτοια ανάποδα κίνητρα. Ωστόσο, ο κ. Musk δεν θα είναι το τελευταίο αφεντικό που θα υποστηρίξει πως η τεχνητή νοημοσύνη είναι τεχνολογία τόσο κρίσιμη, ώστε δεν μπορεί να διακινδυνεύσει την απώλεια του ελέγχου της σε μια μάχη για την κυριαρχία της εταιρείας, και ότι οι συνηθισμένοι κανόνες εταιρικής διακυβέρνησης πρέπει να τεθούν σε αναστολή. Άλλωστε, κάθε βασιλιάς επιδιώκει να περιορίσει τις εξουσίες του κοινοβουλίου του όταν βαδίζει σε πόλεμο.
