Η συνάντηση των κυβερνήσεων της Γαλλίας και της Γερμανίας που έγινε στο μεσογειακό λιμάνι της Τουλόν στις 29 Αυγούστου, έχει βαρύ συμβολισμό. Ήταν η 25η κοινή συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου των δύο χωρών, δείκτης της σημασίας που αποδίδουν και οι δύο στις αμοιβαίες σχέσεις τους. Η Τουλόν είναι μια ναυτική βάση, ένα βασικό στρατηγικό σημείο για τη μοναδική πυρηνική δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σε μια κρίσιμη στιγμή για την ασφάλεια της Ευρώπης, η συνάντηση επιβεβαιώνει την ακόμα αναγκαία διμερή αυτή σχέση της ΕΕ.
Ωστόσο, επικρατεί και μεγάλη αβεβαιότητα. Στις 25 Αυγούστου ο François Bayrou, ο πρωθυπουργός της Γαλλίας, ζήτησε ψήφο εμπιστοσύνης για τις 8 Σεπτεμβρίου σχετικά με τα σχέδιά του για τη μείωση του χρέους. Η κυβέρνησή του μπορεί κάλλιστα να πέσει. Ο Emmanuel Macron θα παραμείνει υπεύθυνος για τις εξωτερικές υποθέσεις, ανεξάρτητα από αυτό. Όμως η αστάθεια στο εσωτερικό καθιστά την ανάγκη σύσφιξης του δεσμού μεταξύ των ηγετών -του κ. Macron και του Friedrich Merz, καγκελάριου της Γερμανίας- ακόμα πιο επείγουσα.
Ευτυχώς, οι ενδείξεις για την ανανέωση μιας σχέσης που είχε βαλτώσει υπό τον Olaf Scholz, καγκελάριο της Γερμανίας μέχρι τον Μάιο, είναι ευοίωνες. Η γαλλική απογοήτευση για την απόφαση του κ. Scholz να δώσει προτεραιότητα στην Αμερική έναντι της Ευρώπης, καθώς και η κακή προσωπική σχέση μεταξύ των δύο ανδρών, οδήγησαν τη γαλλογερμανική «μηχανή» στην αδράνεια. Αντίθετα, ο κ. Merz, του οποίου οι Χριστιανοδημοκράτες (CDU) ανέτρεψαν τον κ. Scholz στις γερμανικές εκλογές του Φεβρουαρίου, επένδυσε από νωρίς στον κ. Macron. Η τολμηρή, και μερικές φορές ρηξικέλευθη προσέγγισή του στη χάραξη πολιτικής – που φάνηκε στην απόφασή του να χαλαρώσει τους κανόνες για το χρέος της Γερμανίας για να χρηματοδοτήσει μια τεράστια αύξηση των αμυντικών δαπανών- έχει εντυπωσιάσει τον Γάλλο εταίρο του. Οι δύο τους έχουν κάνει μεγάλη επίδειξη του δεσμού τους, εκδίδοντας κοινά ανακοινωθέντα και ταξιδεύοντας μαζί σε περιοχές παγκοσμίου ενδιαφέροντος, όπως η Ουάσινγκτον και το Κίεβο.
Τον περασμένο μήνα ο κ. Merz, ο οποίος, σε αντίθεση με τον προκάτοχό του, αγαπά τις τελετές, φρόντισε να έχει στο μενού μοσχαρίσιο φιλέτο και άγρια μανιτάρια όταν φιλοξένησε τον κ. Macron σε μια βίλα στα περίχωρα του Βερολίνου. Στις 28 Αυγούστου ο κ. Macron ανταπόδωσε τη χάρη, προσφέροντας στον κ. Merz δείπνο στη θερινή του κατοικία, το μεσαιωνικό φρούριο της Brégançon στη Μεσόγειο. Μέχρι στιγμής η χημεία μεταξύ των δύο ηγετών, αμφότεροι πρώην χρηματιστές που μιλούν μαζί αγγλικά, φαίνεται ασυνήθιστα καλή. Ιδιαιτέρως ο κ. Macron τον αποκαλεί «ευθύ, απλό, ειλικρινή, στοχοπροσηλωμένο». Ο κ. Merz μιλάει με θερμά λόγια για τον «βαθύ προσωπικό τους δεσμό».
Εκτός από τις γεωπολιτικές τρέχουσες κρίσεις – Ουκρανία, Γάζα, Ιράν – δύο ευρύτερα θέματα βρέθηκαν στην ατζέντα της Τουλόν: η βελτίωση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας και η ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας. Οι χώρες θα ανακοινώσουν μια σειρά από κοινά «έργα-φάρους» σε τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η κβαντική πληροφορική, ενώ θα πραγματοποιηθεί συνεδρίαση του ανανεωμένου γαλλογερμανικού συμβουλίου άμυνας και ασφάλειας.
Ο κ. Merz ενθουσίασε τους Γάλλους παρατηρητές όταν δήλωσε τον Φεβρουάριο ότι η Ευρώπη πρέπει να μειώσει την εξάρτησή της από την Αμερική, αγκαλιάζοντας προφανώς τις μακροχρόνιες φιλοδοξίες του κ. Macron για ευρωπαϊκή «στρατηγική αυτονομία». Μεταξύ άλλων, έχει ξεκινήσει μια αθόρυβη συζήτηση για την επέκταση της πυρηνικής αποτροπής της Γαλλίας στην υπόλοιπη Ευρώπη. Γερμανοί αξιωματούχοι παραδέχονται ανοιχτά ότι και μόνο η συζήτηση των λεπτομερειών της αποτροπής είναι χρήσιμη για τη σφυρηλάτηση της στρατηγικής κουλτούρας που τους έλειπε εδώ και καιρό.
Βέβαια, το κατά πόσον η Γερμανία είναι έτοιμη να αποδεσμευτεί από τις εγγυήσεις ασφαλείας της Αμερικής και τον έτοιμο στρατιωτικό της εξοπλισμό, μένει να φανεί. «Υπάρχει τεράστιο ενδεχόμενο απογοήτευσης της γαλλικής πλευράς», λέει ο Jacob Ross στο Γερμανικού Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων. Στην Ουκρανία, καθώς η συζήτηση σχετικά με τις εγγυήσεις ασφαλείας επιταχύνεται, η Γερμανία είναι απίθανο να συμβάλει άμεσα και σε μεγάλο βαθμό στην αστυνόμευση οποιασδήποτε εκεχειρίας, αλλά η ελπίδα είναι ότι η οικονομική και υλικοτεχνική υποστήριξή της προς την Ουκρανία μπορεί να δικαιολογήσει τη θέση που επιδίωξε στον «συνασπισμό των προθύμων» με αιχμή του δόρατος τη Γαλλία και τη Βρετανία.
Οι δύο ηγέτες γνωρίζουν επίσης ότι πρέπει να διευρύνουν τις συμμαχίες τους. Η Γαλλία και η Γερμανία συνεργάζονται ήδη καλά με τη Βρετανία για την διαχείρηση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Τώρα θέλουν να αναζωογονήσουν το «τρίγωνο της Βαϊμάρης» με την Πολωνία. Την περασμένη εβδομάδα συνόδευσαν τον Donald Tusk, τον Πολωνό πρωθυπουργό, σε μια επίσκεψη στη Μολδαβία για να υποστηρίξουν την ταλαιπωρημένη φιλοδυτική κυβέρνησή της. «Σήμερα, δεδομένων των γεωπολιτικών προκλήσεων, της ρωσικής απειλής και της κυβέρνησης Trump, η γαλλογερμανική σχέση από μόνη της είναι πλέον ανεπαρκής», λέει ο Sébastien Maillard του Ινστιτούτου Jacques Delors, ενός κέντρου μελετών.
Εντός της ΕΕ αμφότεροι φαίνεται να συμφωνούν στη σημασία της περικοπής της γραφειοκρατίας και της μείωσης των ακόμη σημαντικών εμποδίων στο εμπόριο, ιδίως στις υπηρεσίες, εντός της ενιαίας αγοράς της. Η πρόοδος σε αυτό το θέμα τα τελευταία χρόνια έχει βαλτώσει. Παράλληλα, συγκλίνουν σταδιακά τόσο στις εμπορικές προκλήσεις, όσο και στις προκλήσεις ασφαλείας που θέτει η Κίνα.
Ωστόσο, υπάρχουν αρκετά σημεία διαφωνίας. Η απροθυμία του κ. Macron να εγκρίνει την εμπορική συμφωνία της ΕΕ με τη Mercosur, ένα μπλοκ της Λατινικής Αμερικής, εξόργισε πολλούς στο Βερολίνο. Η Γαλλία επιμένει στην τροποποίηση της συμφωνίας για την προστασία των Ευρωπαίων αγροτών. Η γερμανική άποψη είναι ότι η Ευρώπη, χτυπημένη από τους αμερικανικούς δασμούς, πρέπει να αναζητήσει εταίρους όπου μπορεί να τους βρει. Οι γνώστες των Βρυξελλών πιστεύουν ότι θα βρεθεί μια λύση που θα παρέχει στον κ. Macron την κάλυψη που χρειάζεται για να περάσει τη συμφωνία.
Μια ακόμη πιο δύσκολη πηγή τριβής αφορά δύο στρατιωτικά grand projets με ταραγμένο παρελθόν: το Main Ground Combat System, ένα άρμα μάχης επόμενης γενιάς, και, κυρίως, το Future Combat Air System (FCAS), μια σύνθετη αεροπορική πρωτοβουλία που διαπλέκει ένα μαχητικό αεροσκάφος, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και ένα σύστημα επικοινωνιών «νέφους μάχης». Οι εντάσεις έχουν αυξηθεί εξαιτίας του ότι οι Γερμανοί θεωρούν ότι οι γαλλικές επιχειρήσεις έχουν υφαρπάξει την εξουσία. Την περασμένη εβδομάδα το υπουργείο Άμυνας προειδοποίησε ότι το αεροσκάφος κινδύνευε από τις απαιτήσεις της γαλλικής βιομηχανίας για αποκλειστική ηγεσία. Οι δύο υπουργοί Άμυνας έχουν υποσχεθεί να εξομαλύνουν τις διαφορές τους μέχρι το τέλος του έτους, αλλά δεν είναι προφανές πώς η πολιτική βούληση μπορεί να επιλύσει τη βιομηχανική δυσπιστία. Γάλλοι αξιωματούχοι επιμένουν ότι δεν υπάρχει «σχέδιο Β», ενώ ο σκεπτικισμός για το FCAS παραμένει διάχυτος στο Βερολίνο.
Από τότε που ο Konrad Adenauer και ο Charles de Gaulle υπέγραψαν τη Συνθήκη των Ηλυσίων το 1963, υποσχόμενοι να οικοδομήσουν μια ολοκληρωμένη Ευρώπη πάνω στη μεταπολεμική τους σύνδεση, η ισχύς της σχέσης εξαρτάται από την ικανότητα των αντίστοιχων ηγετών να ξεπερνούν τις διαφορές τους. Σήμερα οι δύο ηγέτες όχι μόνο μοιράζονται την επιθυμία να λειτουργήσει ο δεσμός, αλλά κατανοούν ο ένας τους εσωτερικούς περιορισμούς του άλλου. Για παράδειγμα, ο κ. Merz είναι απίθανο να εκφράσει τις ανησυχίες της κυβέρνησής του σχετικά με το ασταθές φορτίο δημόσιου χρέους της Γαλλίας. Ο κ. Macron έχει χαλαρώσει τις εκκλήσεις του προς τη Γερμανία να υποστηρίξει ένα πρόγραμμα κοινού χρέους της ΕΕ για την άμυνα.
Ωστόσο, πέραν της καλής θέλησης χρειάζεται και πολιτικό κεφάλαιο, και κανένας από τους δύο ηγέτες δεν διαθέτει αρκετό. Λιγότερο από τέσσερις μήνες, η συγκράτηση του κ. Merz στον συνασπισμό του με τους Σοσιαλδημοκράτες κλονίζεται, η ρήξη του με τη δημοσιονομική ορθοδοξία έχει ενοχλήσει πολλούς στις τάξεις του και η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία τον πλησιάζει. Ο κ. Macron του οποίου η προεδρική θητεία διαρκεί έως το 2027, βρίσκεται σε ακόμα μεγαλύτερο αδιέξοδο. Αν η κυβέρνησή του πέσει, η Γαλλία θα χάσει τον τρίτο πρωθυπουργό της μέσα σε λίγο περισσότερο από ένα χρόνο.
Τέτοιου είδους προβλήματα δεν θα διευκολύνουν ούτε τον κ. Macron ούτε τον κ. Merz στην προσπάθειά τους να αποκομίσουν οφέλη από την ανανεωμένη συνεργασία τους· αντιθέτως, καθιστούν την επιτυχία της ακόμα πιο κρίσιμη. «Το κοινό μας στρατηγικό συμφέρον υπερτερεί των εθνικών μας διαφορών», τονίζει ο Roland Theis, βουλευτής του CDU. Η Ευρώπη είναι σήμερα μια ήπειρος ευάλωτη και ανήσυχη και έχει ανάγκη περισσότερο από ποτέ έναν ισχυρό γαλλογερμανικό άξονα. Οι δύο ηγέτες δεν έχουν την πολυτέλεια του λάθους.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
