Το rond-point de l’Étoile στο Παρίσι είναι το σημείο όπου ο πολεοδομικός σχεδιασμός θέτει τις βάσεις για υπαρξιακή αγωνία. Στη σκιά της μεγαλοπρεπούς Αψίδας του Θριάμβου, εκατοντάδες οδηγοί συγκλίνουν από δώδεκα κατευθύνσεις, στρίβοντας στις οκτώ λωρίδες ενός κυκλικού κόμβου που εκτείνεται σε μήκος μισού χιλιομέτρου. Ελλείψει οδικής σήμανσης ή διακριτών κανόνων -ποιος τους χρειάζεται, άλλωστε;- οι οδηγοί διαγράφουν κύκλους που μοιάζουν να υπόσχονται διαφυγή, για να επιβεβαιώσουν αργότερα τη ματαιότητα της προσπάθειας με τρόπο που θα μπορούσε κάλλιστα να έχει σκηνοθετήσει ο Jean-Paul Sartre. Κάθε κόρνα είναι μια υπενθύμιση ότι χρειάζεται να επιλέξεις, κάθε παρέκκλιση μια επιβεβαίωση της βούλησης. Οι άλλοι οδηγοί είναι η κόλασή σου, αλλά το να παραιτηθείς είναι αδύνατον, πρέπει να προχωρήσεις, c’est la vie! Μέσα από αυτόν τον αγχώδη αυτοσχεδιασμό, τα περισσότερα αυτοκίνητα, σε γενικές γραμμές, μέσω ενός μεταφυσικού συνδυασμού θέλησης και της μοίρας, καταλήγουν εκεί που είχαν σκοπό να πάνε.
Αν οι άνθρωποι φαίνεται να τα καταφέρνουν με δυσκολία, τι γίνεται με τις μηχανές; Αυτόνομα αυτοκίνητα γίνονται καθημερινότητα στους δρόμους όλο και περισσότερων πόλεων στην Αμερική και την Κίνα. Περίπου το ένα τέταρτο των μετακινήσεων μέσω μίσθωσης αυτοκινήτων (ride-hailing) στο Σαν Φρανσίσκο γίνονται πλέον με ταξί χωρίς οδηγό. Πάνω από 2.000 τέτοια ρομποταξί μεταφέρουν εκατομμύρια επιβάτες ετησίως στη Γουχάν, τη Σαγκάη και άλλες κινεζικές πόλεις, χωρίς περιστατικά. Οι αριθμοί αυξάνονται μέρα με τη μέρα, καθώς εντάσσονται όλο και περισσότερες πόλεις. Ωστόσο, μια τεχνολογία που αρχίζει να μοιάζει βαρετή στην Γκουανγκζού ή το Φοίνιξ εξακολουθεί να είναι επιστημονική φαντασία στη Βαρσοβία ή τη Ρώμη. Τα αυτοκίνητα χωρίς οδηγό μόλις που δοκιμάζονται στην Ευρώπη, πόσω μάλλον διατίθενται σε επιβάτες που πληρώνουν. Ελάχιστες επιχειρήσεις στη Γηραιά Ήπειρο βρίσκονται κοντά στην πρώτη γραμμή της καινοτομίας. Η απουσία ρομποταξί στην Ευρώπη θα σηματοδοτήσει τη στιγμή που οι πολίτες της θα αντιληφθούν πόσο πίσω έχει μείνει η ήπειρος;
Οι Ευρωπαίοι έχουν πλέον συνηθίσει να τρώνε την τεχνολογική σκόνη των άλλων. Από το iPhone μέχρι το TikTok μέσω των ημιαγωγών και της Τεχνητής Νοημοσύνης, τα νεόφερτα προϊόντα που ενθουσιάζουν τους καταναλωτές στις μέρες μας εισάγονται αναπόφευκτα από την Κίνα ή την Αμερική. Αν και οι καταναλωτές μπορεί να μη νοιάζονται και πολύ, οι πολιτικοί και οι επενδυτές εξοργίζονται. Άλλωστε, πάνω-κάτω, ο μέσος Ευρωπαίος έχει πρόσβαση στα τελευταία smartphones, τα μοντέλα ChatGPT κ.ο.κ., την ίδια στιγμή με τους κατοίκους των χωρών που τα εφηύραν. Όμως τα αυτόνομα αυτοκίνητα φαίνεται ότι θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά: μια τεχνολογία που δεν έχει αναπτυχθεί στην Ευρώπη και δεν είναι διαθέσιμη στους Ευρωπαίους, τουλάχιστον για λίγο καιρό. Οι ιδιόρρυθμοι κυκλικοί κόμβοι είναι μια πρόκληση για τους κατασκευαστές των ρομποτικών αυτοκινήτων, ενώ μια ακόμα μεγαλύτερη είναι η σταθερή άνοδος των υπευθύνων χάραξης πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι οποίοι ανησυχούν μήπως το μπλοκ εθιστεί σε ακόμα περισσότερη ξένη τεχνολογία.
Οι λόγοι για τους οποίους οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις δεν έχουν βρεθεί στην πρώτη γραμμή αυτής της τελευταίας κούρσας είναι καταθλιπτικά γνωστοί σε όσους παρακολουθούν την οικονομική ολιγωρία της ηπείρου. Η ανάπτυξη των ρομποταξί ώστε να εισέλθουν στην αγορά κόστισε περίπου 100 δισ. δολάρια. Τα περισσότερα από αυτά έχουν επενδυθεί από γιγαντιαίους τεχνολογικούς ομίλους με αποτιμήσεις πολλών τρισεκατομμυρίων δολαρίων, όπως η Google, ή επενδυτές επιχειρηματικών κεφαλαίων πρόθυμους να ποντάρουν σε ένα κερδοσκοπικό εγχείρημα (στην Κίνα η ανυπομονησία των αρχών για την τεχνολογία βοηθάει να ανοίξουν τα πορτοφόλια). Η Ευρώπη δεν έχει τίποτε από τα δύο, εν μέρει χάρη στην κατακερματισμένη ενιαία αγορά της. Αυτό που διαθέτει είναι μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες (μία από τις οποίες, η Stellantis, ανήκει εν μέρει σε όμιλο που είναι επίσης μέτοχος της μητρικής εταιρείας του Economist), οι οποίες επίσης ενδιαφέρονται για τα αυτόνομα αυτοκίνητα. Ωστόσο, η εστίασή τους έχει δοθεί σε τεχνολογίες που βοηθούν τους οδηγούς να παραμένουν στη λωρίδα τους και να διατηρούν σταθερή ταχύτητα και όχι στην πλήρη αντικατάστασή τους. Η μετάβαση στην πλήρη αυτονομία των αυτοκινήτων θα κινδύνευε να κανιβαλίσει τις πωλήσεις των κατεστημένων εταιρειών, καθώς οι άνθρωποι θα μπορούσαν από καιρό σε καιρό, αντί να χρησιμοποιούν τα δικά τους αυτοκίνητα, να χρησιμοποιούν ρομποταξί. Σε κάθε περίπτωση, οι περισσότερες ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες εστιάζουν τους προϋπολογισμούς της έρευνάς τους στους ηλεκτροκινητήρες, προς αντικατάσταση των κινητήρων εσωτερικής καύσης, η πώληση των οποίων θα απαγορευτεί στην ΕΕ έως το 2035.
Δεν θα μπορούσαν οι Ευρωπαίοι να κάνουν με τα αυτόνομα αυτοκίνητα ό,τι έκαναν με τα iPhone, δηλαδή απλώς να εισάγουν το τελικό προϊόν που έχει αναπτύξει κάποια έξυπνη ξένη εταιρεία; Ίσως. Αλλά τον τελευταίο καιρό μια διάθεση τεχνολογικού νατιβισμού έχει κατακλύσει την ήπειρο. Σχεδόν στα πάντα, από τα αεροσκάφη F-35 έως τα μικροτσίπ, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ανησυχούν ότι η Ευρώπη είναι υπερβολικά εξαρτημένη από την Κίνα και την Αμερική. Μια τέτοια προστατευτική ατζέντα ήταν κάποτε προτεραιότητα των Γάλλων. Τώρα είναι πολύ πιο διαδεδομένη. Η σημερινή Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει έναν αντιπρόεδρο για την «τεχνολογική κυριαρχία». Τα μεγαθήρια της Silicon Valley είναι ήδη δύσκολο για τις Βρυξέλλες να ρυθμιστούν, ιδίως τη στιγμή που η κυβέρνηση Trump καταφέρεται εναντίον των κανόνων της ΕΕ για την ελευθερία του λόγου ή τον ανταγωνισμό. Η στήριξη στην κινεζική τεχνολογία είναι, αν μη τι άλλο, πιο ανησυχητική. Το να επιτρέπεις μια ευαίσθητη τεχνολογία -καθώς τα αυτόνομα αυτοκίνητα μπορούν να λειτουργήσουν και ως γιγαντιαίες μηχανές κατασκοπείας- δημιουργεί μεγάλο εκνευρισμό.
Ακόμα χειρότερα, η ελεύθερη κυκλοφορία των αυτόνομων αυτοκινήτων θα είχε αποτέλεσμα οι ξένες εταιρείες να επωφεληθούν εις βάρος των καθιερωμένων αυτοκινητοβιομηχανιών της Ευρώπης – τεράστιων εργοδοτών με το ανάλογο βάρος πίεσης. Καθώς οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής διαμορφώνουν τους νέους κανόνες που απαιτούνται για την υποδοχή των ρομποτικών οχημάτων, ο πειρασμός θα είναι να ρίξουν λίγη άμμο στα γρανάζια των Κινέζων και Αμερικανών ηγετών, με την ελπίδα ότι οι Ευρωπαίοι ανταγωνιστές θα μπορέσουν να τους προλάβουν. Κάτι παρόμοιο επιχειρείται στην περίπτωση των κινεζικών ηλεκτρικών οχημάτων, τα οποία η ΕΕ χτύπησε με δασμούς το 2024.
Ο κίνδυνος για τους πολιτικούς της Ευρώπης είναι ότι οι πολίτες τους θα συνειδητοποιήσουν σύντομα ότι έχουν χάσει κι εκεί το προβάδισμα Η επιστροφή από διακοπές στο εξωτερικό έχοντας δει μια τεχνολογία σε πλήρη ανάπτυξη, που δεν είναι ούτε κατά διάνοια πραγματικότητα στην πατρίδα τους, θα είναι μια στιγμή απογοήτευσης για τους Ευρωπαίους. Ίσως αυτό το αίσθημα ότι έχουν μείνει πίσω τους κινητοποιήσει. Το 1957 το αμερικανικό κοινό διαπίστωσε ότι η Σοβιετική Ένωση είχε πάρει προβάδισμα στην κούρσα του διαστήματος, όταν ο πρώτος τεχνητός δορυφόρος έπεσε από τον ουρανό. Εκείνη η «στιγμή Σπούτνικ» βοήθησε την Αμερική να αναλάβει δράση. Όσον αφορά την τεχνολογία, η Ευρώπη έχει μείνει όχι μόνο περισσότερο, αλλά και πιο μόνιμα πίσω από τις δύο αντιπάλους της. Η επικείμενη άνοδος των ρομποταξί ίσως αποτελέσει την κρίσιμη ευκαιρία για να βγει επιτέλους από την αργή λωρίδα.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com.
