Ο Donald Trump και ο Xi Jinping αναμένεται να συναντηθούν στη Νότια Κορέα αφού εδώ και εβδομάδες, η Αμερική και η Κίνα ανταλλάσσουν χτυπήματα. Η Ουάσιγκτον σφίγγει τον κλοιό γύρω από τις εξαγωγές τεχνολογίας και απειλεί με νέους, επώδυνους δασμούς. Το Πεκίνο απαντά με κυρώσεις και περιορισμούς στις σπάνιες γαίες. Η επικοινωνία μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων έχει σχεδόν σιγήσει. Στον Λευκό Οίκο επικρατεί η πεποίθηση πως η Αμερική έχει το πάνω χέρι σ’ αυτό το επικίνδυνο παιχνίδι νεύρων. Ο υπουργός Οικονομικών, Scott Bessent, δηλώνει πως «η Κίνα είναι αδύναμη» — μα η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική.
Η Κίνα κερδίζει τον εμπορικό πόλεμο. Έχει μάθει να κλιμακώνει, να αντιδρά εξίσου αποτελεσματικά με την Αμερική, και πειραματίζεται με τους δικούς της εξωεδαφικούς εμπορικούς κανόνες, αλλάζοντας έτσι την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας.
Η Κίνα χρησιμοποιεί τα ίδια τα εμπορικά όπλα της Αμερικής για να τη νικήσει.
Όταν ο κ. Trump επέστρεψε στο Οβάλ Γραφείο, η αμυντική συνιστώσα της πολιτικής του για την Κίνα υπήρξε διφορούμενη: ήταν πρόθυμος να υπερασπιστεί την Ταϊβάν και τους Αμερικανούς συμμάχους από τις κινεζικές στρατιωτικές απειλές ή όχι; Η απάντηση εξακολουθεί να είναι ανησυχητικά ασαφής. Ωστόσο, η στάση του στο εμπόριο με την Κίνα ήταν ξεκάθαρη. Θα ενίσχυε την εκστρατεία πίεσης που ξεκίνησε στην πρώτη του θητεία. Αυτό σήμαινε περισσότερους δασμούς, περισσότερους ελέγχους στο εμπόριο υψηλής τεχνολογίας και περισσότερες κυρώσεις. Στόχος της κυβέρνησης ήταν να παραλύσει την κατασκευαστική μηχανή της Κίνας, να αποσπάσει οικονομικές και εμπορικές παραχωρήσεις και να επιβραδύνει την τεχνολογική ανάπτυξη της χώρας. Κάποιοι στην ομάδα Trump ονειρεύονταν ακόμα και μια «μεγάλη συμφωνία» στην οποία η Κίνα θα δεσμευόταν να μεταρρυθμίσει τον κρατικό καπιταλισμό της με αντάλλαγμα η Αμερική να σταματήσει τον στραγγαλισμό της .
Μετά από έξι μήνες η Κίνα αναπνέει πιο εύκολα από την Αμερική, για τρεις λόγους. Πρώτον, αποδείχθηκε ικανή να αντισταθεί στον αμερικανικό εξαναγκασμό και επιδέξια στα αντίποινα, επιτυγχάνοντας αυτό που είναι γνωστό ως «κλιμακούμενη κυριαρχία». Ορισμένοι από τους επικριτές του κ. Trump αποδίδουν αυτή την εξέλιξη στο TACO (Trump Always Chickens Out). Αντανακλά επίσης την υποκείμενη ισχύ, την προετοιμασία και την ικανότητα της Κίνας. Οι δασμοί της «Ημέρας Απελευθέρωσης» που επέβαλε ο κ. Trump στην Κίνα τον Απρίλιο αντιστράφηκαν μετά την πτώση της Wall Street. Πρόσφατα, αφού η Κίνα επέβαλε περιορισμούς στις εξαγωγές των σπάνιων γαιών που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, ο κ. Trump απείλησε με δασμούς 100%, μόνο και μόνο για να υποχωρήσει και πάλι. Οι απειλές του να «σακατέψει» την Κίνα μέσω ενός σχεδόν ολοκληρωτικού εμπάργκο δεν είναι αξιόπιστες, διότι κάτι τέτοιο θα έβλαπτε και την Αμερική. Όσοι ισχυρίζονται ότι η Κίνα βρίσκεται σε κρίση θα πρέπει να λάβουν υπόψη ότι φέτος το χρηματιστήριό της έχει αυξηθεί κατά 34% σε όρους δολαρίου, αύξηση διπλάσια από την άνοδο του δείκτη S&P 500.
Η Κίνα έμαθε να αντιδρά επιδέξια. Όταν ο κ. Trump επέβαλε εισφορά στα κινεζικά πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων που έφταναν στα αμερικανικά λιμάνια, απάντησε με τα δικά της λιμενικά τέλη. Η Κίνα έχει απειλήσει με αντιμονοπωλιακές έρευνες για να ασκήσει πίεση σε αμερικανικές εταιρείες όπως η DuPont, η Google, η Nvidia και η Qualcomm. Η άρνησή της να αγοράσει αμερικανική σόγια – μια αγορά 12 δισ. δολαρίων για τους γεωργούς των Μεσοδυτικών Πολιτείων των ΗΠΑ πέρυσι, και η μεγαλύτερη εξαγωγή της Αμερικής προς την Κίνα – δημιουργεί εκνευρισμό σε μια ομάδα ψηφοφόρων που ο κ. Trump εκτιμά. Παρόλο που ορισμένα αμερικανικά ασφυκτικά εμπόδια παραμένουν στην Κίνα, για παράδειγμα με τους κινητήρες αεροσκαφών, ο κ. Xi πιέζει σκληρά για να απαλλάξει τις κινεζικές εφοδιαστικές αλυσίδες από τις ξένες εισροές, καθιστώντας παράλληλα τη χώρα απαραίτητη στις εφοδιαστικές αλυσίδες άλλων. Στα χαρτιά, ο κ. Trump θα μπορούσε να ανεβάσει τους τόνους κόβοντας την πρόσβαση της Κίνας στο τραπεζικό σύστημα του δολαρίου. Πιθανότατα δεν θα το κάνει, καθώς, η αναταραχή που θα προκύψει στις χρηματοπιστωτικές αγορές θα πλήξει άσχημα την Αμερική.
Μέσα σε όλο αυτό το καθεστώς «οφθαλμόν αντί οφθαλμού», η Κίνα αναπτύσσει, με δοκιμές και λάθη, ένα νέο σύνολο παγκόσμιων εμπορικών κανόνων. Αυτός είναι ο δεύτερος τομέας επιτυχίας της. Θέλει, πάνω στα ερείπια της παλιάς φιλελεύθερης εμπορικής τάξης, να οικοδομήσει ένα σύστημα υπό κινεζική ηγεσία, ένα σύστημα που θα ανταγωνίζεται την αυτοκρατορία των δασμών του κ. Trump. Ήδη η Κίνα έχει μετατοπίσει τη γεωγραφία του εμπορίου της: το έτος έως τον Σεπτέμβριο οι εξαγωγές αγαθών της αυξήθηκαν κατά περισσότερο από 8%, ακόμα και τη στιγμή που αυτές προς την Αμερική μειώθηκαν κατά 27%. Οι απειλές της Κίνας να περιορίσει τις εξαγωγές σπάνιων γαιών προκαλούν δέος και φόβο. Ο λόγος είναι απλός: κυριαρχεί απόλυτα στην αγορά και θα μπορούσε, αν το θελήσει, να παραλύσει τις δυτικές εφοδιαστικές αλυσίδες. Αυτές οι απειλές δεν πρέπει να υποτιμώνται. Αποκαλύπτουν μια βαθύτερη φιλοδοξία: η Κίνα επιδιώκει να επιβάλει το δικό της σύστημα παγκόσμιας αδειοδότησης, μια νέα τάξη πραγμάτων στο εμπόριο. Πρόκειται για μια σκληρότερη, πιο επιθετική εκδοχή του εγχειριδίου που χρησιμοποίησε κάποτε η Αμερική για να ελέγξει τη βιομηχανία των ημιαγωγών. Και αυτό είναι μόνο η αρχή. Να αναμένετε περισσότερα: η Κίνα προετοιμάζεται να ξαναγράψει τους κανόνες του παγκόσμιου εμπορίου, αξιοποιώντας τη θέση της ως τεχνολογικού γίγαντα και μεγαλύτερου εμπορικού εταίρου για πάνω από 70 χώρες.
Ο τελευταίος λόγος για τον οποίο η Κίνα κερδίζει είναι ότι ο εμπορικός πόλεμος έκανε τον κ. Xi και το Κομμουνιστικό Κόμμα ισχυρότερους, όχι ασθενέστερους. Οι ξένοι επισημαίνουν τα τεράστια προβλήματα της Κίνας, όπως την κρίση των ακινήτων, τους συγκρατημένους καταναλωτές, τους δειλούς επιχειρηματίες, την πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα και την κακή κατανομή κεφαλαίου που δημιουργεί η βιομηχανική της πολιτική. Ωστόσο, για πολλούς Κινέζους ο εκφοβισμός του κ. Trump έχει δικαιώσει το 12ετές σχέδιο του κ. Xi να προετοιμάσει την Κίνα για έναν εχθρικό κόσμο με το να γίνει μια τεχνοβιομηχανική υπερδύναμη. Αυτή τη εβδομάδα η ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος συνεδρίασε για να συζητήσει ένα νέο πενταετές σχέδιο. Αναμένεται να διπλασιάσει την τεχνο-εθνικιστική προσέγγιση του κ. Xi.
Στην Κίνα, τα περιθώρια για λάθη παραμένουν τεράστια. Η προσπάθεια να εκτραπούν οι εξαγωγές μακριά από την Αμερική μπορεί να αποδειχθεί δίκοπο μαχαίρι, ωθώντας κι άλλες χώρες να απαντήσουν με δασμούς και εμπορικά εμπόδια. Το νέο, εύθραυστο καθεστώς αδειοδότησης κινδυνεύει να μετατραπεί σε έναν ατελείωτο γραφειοκρατικό εφιάλτη, πνίγοντας τη δυναμική για την ίδια τη χώρα, αλλά και για άλλες. Και, όπως ήδη διαπιστώνει η Αμερική, η μετατροπή της οικονομικής ισχύος σε όπλο είναι επικίνδυνη — ένα εργαλείο που μπορεί εύκολα να στραφεί εναντίον εκείνου που το κρατά. Καθώς η ένταση κλιμακώνεται, οι υπόλοιπες χώρες έχουν πια ένα ισχυρό κίνητρο να διαφοροποιηθούν, να καινοτομήσουν και να αποδεσμευτούν όσο το δυνατόν γρηγορότερα από αυτήν την επικίνδυνη εξάρτηση.
Αν ο κ. Trump και ο κ. Xi συναντηθούν τελικά στη Νότια Κορέα, η στιγμή μπορεί να προσφέρει μια σπάνια ευκαιρία για αποκλιμάκωση — μια προσωρινή ανακωχή στον οικονομικό τους πόλεμο. Θα μπορούσε να σηματοδοτήσει μια παύση των αμερικανικών δασμών με αντάλλαγμα την καθυστέρηση στην επιβολή ελέγχων για τις σπάνιες γαίες, αγορά μιας ποσότητας σόγιας ή την έγκριση της πώλησης του TikTok σε αμερικανικά χέρια. Ωστόσο, μην αυταπατάσθε: η συνάντηση αυτή δεν θα είναι μια συμφιλίωση, αλλά μια επίδειξη δύναμης. Δύο οικονομικοί γίγαντες, οπλισμένοι με τα μέσα της ευημερίας τους, χρησιμοποιούν την ισχύ τους σαν όπλο. Κι ακόμα κι αν η Κίνα βγει «νικήτρια» στον εμπορικό πόλεμο του κ. Trump, η απομάκρυνση από το ανοιχτό εμπόριο θα αφήσει πίσω της έναν κόσμο χωρίς πραγματικούς νικητές — μόνο χαμένους.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από το www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com.
