Αν γνωρίζετε πώς να χρησιμοποιείτε την Τεχνητή Νοημοσύνη, μπορείτε να εξοικονομήσετε πολύ χρόνο και πολύ χρήμα. Θέλετε να μισθώσετε ένα νέο αυτοκίνητο; Ανεβάστε πρώτα τη φωτογραφία του συμβολαίου στο ChatGPT. Χρειάζεστε βοήθεια για μια βρύση που στάζει; Η Τεχνητή Νοημοσύνη συχνά καταλαβαίνει το πρόβλημα – και μάλιστα με χαμηλότερο κόστος από έναν τεχνίτη. Οι γονείς με ανήσυχα μωρά μπορούν πλέον να χρησιμοποιούν chatbots για να λάβουν απαντήσεις σε δευτερόλεπτα, αντί να περιμένουν ραντεβού με τον γιατρό. Αν δώσετε στην Claude ένα PDF με λίστα κρασιών, θα σας βοηθήσει να βρείτε τις φιάλες με την καλύτερη τιμή.
Αυτά τα παραδείγματα μας οδηγούν σε κάτι μεγαλύτερο. Καθώς η Τεχνητή Νοημοσύνη θα κυριαρχεί όλο και περισσότερο, θα καταργήσει μία από τις πιο μόνιμες στρεβλώσεις του σύγχρονου καπιταλισμού: το πλεονέκτημα της πληροφόρησης που απολαμβάνουν οι πωλητές, οι πάροχοι υπηρεσιών και οι μεσάζοντες όταν απευθύνονται στους καταναλωτές. Όταν ο καθένας μας θα έχει μια ιδιοφυΐα στην τσέπη του, θα είναι λιγότερο ευάλωτος στις κακές πωλήσεις – προς όφελός του και προς βελτίωση της συνολικής οικονομικής αποτελεσματικότητας. Η «οικονομία της εξαπάτησης», στην οποία οι επιχειρήσεις επωφελούνται από την αδιαφάνεια, τη σύγχυση ή την αδράνεια, βρίσκει τον δάσκαλό της.
Η διαχείριση της πληροφορίας υπάρχει από την εποχή της δημιουργίας των αγορών. Στη μεσαιωνική Αγγλία οι μπακάληδες χρησιμοποιούσαν ψεύτικες ζυγαριές για να εξαπατούν τους πελάτες. Οι ιδιοκτήτες παμπ έβαζαν αλάτι στην μπίρα για να δημιουργούν δίψα στους πελάτες τους. Τέτοιες άθλιες πρακτικές δεν είναι απλώς ενοχλητικές. Σε μια εργασία που δημοσιεύθηκε το 1970, ο George Akerlof, νομπελίστας οικονομολόγος, εστίασε στην αγορά μεταχειρισμένων αυτοκινήτων. Είναι δύσκολο για έναν αγοραστή να γνωρίζει αν ένα μεταχειρισμένο αυτοκίνητο λειτουργεί σωστά ή αν είναι μούφα, με κρυμμένα προβλήματα. Έτσι, οι αγοραστές υποθέτουν το χειρότερο. Ως αποτέλεσμα, οι έντιμοι πωλητές, που ανησυχούν μήπως θεωρηθούν ύποπτοι για εκμετάλλευση, μένουν μακριά. Η ποιότητα των υπηρεσιών φθίνει. Λιγότεροι καταναλωτές ικανοποιούν τις ανάγκες τους.
Το διαδίκτυο έχει καταστήσει πιο δύσκολο να εξαπατήσει κανείς τους πελάτες. Με το Carfax και άλλους παρόχους δεδομένων για οχήματα, οι πελάτες μπορούν να ελέγξουν το ιστορικό ενός αυτοκινήτου, ξεπερνώντας ορισμένα από τα προβλήματα που εντοπίστηκαν από τον κ. Akerlof. Οι οδηγοί ταξί δυσκολεύονται πλέον να μεταφέρουν ανθρώπους ακολουθώντας μακρύτερες και, κατά συνέπεια, πιο κερδοφόρες διαδρομές, αφού εφαρμογές όπως η Lyft και η Uber τους λένε ακριβώς πώς να πάνε. Το Tripadvisor, ένας ιστότοπος με κριτικές, στέλνει τους τουρίστες σε εστιατόρια που προσφέρουν αξιοπρεπές φαγητό. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 υπήρχαν περισσότερα από 20 υποκαταστήματα των Angus and Aberdeen Steak Houses, μιας διαβόητης τουριστικής παγίδας, στο Λονδίνο. Σήμερα υπάρχουν τέσσερα, και αυτά που έχουν απομείνει είναι πολύ καλύτερα από πριν.
Τέτοιες εξελίξεις οδήγησαν τους ειδήμονες να κάνουν λόγο για το τέλος της εξαπάτησης. «Η τελειοποίηση της πληροφορίας βρίσκεται σε άνοδο», διακήρυξε ο Jeff Bezos, ο ιδρυτής της Amazon, το 2007. «Πολλές οικονομικές θεωρίες σχετικά με την ασύμμετρη πληροφόρηση, ενώ είναι λογικά σωστές, έχουν καταστεί εμπειρικά παρωχημένες», υποστήριξαν το 2015 οι Tyler Cowen και Alex Tabarrok, αμφότεροι από το Πανεπιστήμιο George Mason. Εκτιμούμε ότι πλέον μόνο το 25% περίπου των αμερικανικών καταναλωτικών δαπανών πηγαίνει σε αγαθά και υπηρεσίες με σοβαρές πληροφοριακές ασυμμετρίες, από την υγειονομική περίθαλψη έως την ανακαίνιση σπιτιού, από 30% που ήταν στην αρχή της χιλιετίας (βλ. διάγραμμα 1).
Βέβαια, αυτό σημαίνει ότι πολλές βιομηχανίες που λειτουργούν σαν αρπακτικά συνεχίζουν να παραμένουν στην αγορά. Οι οικοδομές είναι ένα κλασικό παράδειγμα. Οι ιδιοκτήτες σπιτιών σπάνια γνωρίζουν το παραμικρό για, ας πούμε, τη Θέρμανση, τον Κλιματισμό και τον Εξαερισμό (HVAC) ή τις μπογιές, γεγονός που τους θέτει στο έλεος των επιτήδειων. Οι κτηματομεσίτες νοικιάζουν ακίνητα με ελαττώματα, που γίνονται εμφανή μόνο αφού ο ενοικιαστής έχει μετακομίσει. Οι δικηγόροι παρέχουν κακές συμβουλές, αλλά οι πελάτες το μαθαίνουν μόνο όταν είναι πολύ αργά. Οι γιατροί προσφέρουν την πιο ακριβή επιλογή θεραπείας. Οι γραφειοκράτες λαμβάνουν κάθε είδους αποφάσεις -από απροσδόκητες φορολογικές κυρώσεις έως την απόρριψη μιας αίτησης πολεοδομίας-, που είναι δύσκολο να κατανοήσει κανείς αν δεν είναι ειδικός.
Οι οικονομολόγοι τείνουν να επικεντρώνονται στο κόστος των ασυμμετριών πληροφόρησης κατά περίπτωση. Το 2012 η Susan Woodward της εταιρείας συμβούλων Sand Hill Econometrics και ο Robert Hall του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ διαπίστωσαν ότι οι δανειολήπτες ενυπόθηκων δανείων έχαναν συνήθως τουλάχιστον 1.000 δολάρια επειδή δεν έμπαιναν στη διαδικασία να συγκρίνουν διαφορετικούς παρόχους δανείων στην αγορά. Άλλοι έχασαν χιλιάδες επειδή δεν αναχρηματοδότησαν έγκαιρα το ενυπόθηκο δάνειό τους όταν τα επιτόκια μειώθηκαν. Μια εργασία που δημοσιεύθηκε το 2019 από το Journal of the American Medical Association διαπίστωσε ότι το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης της χώρας σπαταλά έως και 100 δισ. δολάρια ετησίως σε «υπερβολικές θεραπείες και φροντίδα χαμηλής αξίας».
Αν αθροίσουμε τέτοιες εκτιμήσεις, στην Αμερική είναι πιθανό οι εξαπατήσεις να επιβαρύνουν τους καταναλωτές με εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Μια μελέτη που ανέθεσε η κυβέρνηση στη Βρετανία το 2024 υπολόγισε ότι οι πολίτες έχαναν το ισοδύναμο του 2,5% του ΑΕΠ ετησίως, ως αποτέλεσμα της αγοράς αγαθών και υπηρεσιών που ήταν απαράδεκτα κακής ποιότητας ή παρουσίαζαν άλλα ελαττώματα. Αυτό περιελάμβανε τα πάντα, από την ανάγκη να ξαναγοράσουν μια διαφορετική έκδοση του ίδιου προϊόντος μέχρι τον χρόνο που σπαταλούσαν για παράπονα. Παρά τις βελτιώσεις από τότε που ο κ. Akerlof έγραφε για τις μούφες, η αγορά μεταχειρισμένων αυτοκινήτων εξακολουθεί να είναι δύσκολη (βλέπε διάγραμμα 2).
Οι νεοσύστατες επιχειρήσεις μπορεί να μας δώσουν μια γεύση από το μέλλον. Η CarEdge χρησιμοποιεί έναν διαπραγματευτή τεχνητής νοημοσύνης για να παζαρεύει με τις αντιπροσωπείες τις τιμές και τους όρους των οχημάτων. Η Pruvo παρακολουθεί την επιστρεπτέα κράτηση ξενοδοχείου σας, κάνοντας αυτόματα νέα κράτηση όταν η τιμή πέφτει. Επιπλέον, τα γενικά LLMs είναι ήδη χρήσιμα. Μια έρευνα της Clio, μιας εταιρείας λογισμικού, διαπιστώνει ότι πάνω από τους μισούς καταναλωτές έχουν χρησιμοποιήσει ή θα χρησιμοποιούσαν την ΤΝ για να απαντήσουν σε ερωτήσεις νομικής φύσης. «Το νέο στερεότυπο είναι ότι η Gen Z δεν θα αγοράσει αυτοκίνητο χωρίς να τρέξει πρώτα το συμβόλαιο στο ChatGPT», σημειώνει η Financial Dystopia, ένας δημοφιλής λογαριασμός στο X.
Όταν τα πράγματα πάνε στραβά, οι καταναλωτές χρησιμοποιούν chatbots για να λάβουν αποζημίωση. Μια πρόσφατη εργασία του Weixin Liang του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, και άλλων, διαπίστωσε ότι μέχρι τα τέλη του 2024 περίπου το 18% των καταγγελιών των χρηματοπιστωτικών καταναλωτών περιελάμβανε κείμενο που είχε συνταχθεί με τη βοήθεια των LLM. Η Τεχνητή Νοημοσύνη «θα βοηθήσει τους ανθρώπους που δεν είχαν το προνόμιο των καλών συμβουλών να πάρουν… σπουδαίες συμβουλές», υποστηρίζει ο Bret Taylor, πρόεδρος της OpenAI, δημιουργός του ChatGPT.
Τα στοιχεία που αφορούν τον αντίκτυπο σε καταναλωτές που έχουν τη δυνατότητα χρήσης Τεχνητής Νοημοσύνης είναι περιορισμένα, αλλά υποδηλώνουν κάτι. Μια εργασία, από τον Ryan Shea και τους συναδέλφους του στο Πανεπιστήμιο Columbia, αναφέρει ένα πείραμα που αφορούσε μεταχειρισμένα αυτοκίνητα και ενοικιάσεις διαμερισμάτων. Διαπιστώνουν ότι οι χρήστες που αλληλεπιδρούν με ένα μοντέλο Τεχνητής Νοημοσύνης «βελτίωσαν σημαντικά τις διαπραγματευτικές τους επιδόσεις». Μια νέα έρευνα του Minkyu Shin του City University of Hong Kong και των συνεργατών του ανέλυσε πάνω από 1 εκατ. καταγγελίες στο Γραφείο Οικονομικής Προστασίας Καταναλωτών της Αμερικής, διαπιστώνοντας ότι το 49% των καταγγελιών που υποστηρίζονταν από Τεχνητή Νοημοσύνη έτυχαν θετικής ανταπόκρισης σε σύγκριση με το 40% των καταγγελιών που είχαν γραφτεί από ανθρώπους.
Ο βαθμός στον οποίο η Τεχνητή Νοημοσύνη εξαλείφει πραγματικά την εξαπάτηση εξαρτάται από δύο πράγματα. Πρώτον, οι καταναλωτές πρέπει να γνωρίζουν πώς να χρησιμοποιούν σωστά την Τεχνητή Νοημοσύνη. Η άσκοπη επανάληψη συμβουλών από το ChatGPT είναι λιγότερο αποτελεσματική από τη χρήση του bot ως εργαλείου μάθησης που επιτρέπει στον καταναλωτή να διαπραγματευτεί πιο αξιόπιστα. Από αυτήν την άποψη, τα αποτελέσματα μιας δοκιμής από τον Jan Biermann, που τότε εργαζόταν στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου, τον John Horton του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης και τον Johannes Walter του Κέντρου Ευρωπαϊκών Οικονομικών Ερευνών ZEW-Leibniz, είναι ενθαρρυντικά. Σε αυτήν συμμετείχαν άνθρωποι που εκτιμούσαν πόσες κουκκίδες υπήρχαν σε μια εικόνα, με διάφορα είδη προσφερόμενης βοήθειας από την Τεχνητή Νοημοσύνη. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι μπορούσαν «να αξιολογούν τα αλγοριθμικά στοιχεία με περίσκεψη, προσαρμόζοντας την προσήλωσή τους ανάλογα με την ποιότητα των αλγοριθμικών συστάσεων».
Δεύτερον, οι πάροχοι και οι έμποροι λιανικών πωλήσεων είναι πιθανό να αντεπιτεθούν με τα δικά τους εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης. Οι λίστες της Amazon έχουν ήδη κατακλυστεί από περιγραφές προϊόντων που δημιουργούνται από ΤΝ. Σήμερα μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το ChatGPT με τον υδραυλικό σας και ίσως να μπορέσετε να τον πείσετε να μειώσει την τιμή του. Αν χρησιμοποιήσετε το ChatGPT σε έναν χρόνο, ενδέχεται ο υδραυλικός σας να «αντεπιτεθεί» με το δικό του μοντέλο, που θα του λέει να σας χρεώσει περισσότερο. Οι εταιρείες επενδύουν πυρετωδώς στη λεγόμενη «γεννητική βελτιστοποίηση μηχανών» – μια νέα τεχνολογία που μπορεί να κάνει τα chatbots να προβάλλουν πληροφορίες προσαρμοσμένες στα συμφέροντα των ίδιων των εταιρειών τους. Στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον, πολλές αγορές ίσως χρειαστούν «διαιτητές Τεχνητής Νοημοσύνης» – ουδέτερα bots, στα οποία και οι δύο πλευρές θα δεσμεύονται να υπακούν. Το μόνο βέβαιο είναι πως η εποχή του ανενημέρωτου καταναλωτή ανήκει οριστικά στο παρελθόν.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από το www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com.
