THEPOWERGAME
Στο «1984» του George Orwell, στο δωμάτιο 101 οι κρατούμενοι έρχονται αντιμέτωποι με τον χειρότερο φόβο τους.
Όμως, το να βρει κανείς την επικρατούσα φοβία των Ευρωπαίων είναι αρκετά πιο δύσκολο: Αυτό που τρομάζει τους ψηφοφόρους σε ένα κομμάτι της ηπείρου (αιτούντες άσυλο! ελλείμματα! Ρωσία!) μπορεί να μην απασχολεί καθόλου αυτούς που βρίσκονται στην άλλη άκρη.
H Covid-19 μπορεί να είναι υποψήφια, καθώς έχει κάνει τη ζωή άγευστη από το Δουβλίνο μέχρι το Ντουμπρόβνικ κι ακόμα παραπέρα. Μια άλλη είναι η συνεχιζόμενη ενεργειακή κρίση της ηπείρου.
Η ραγδαία αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου εκτοξεύει τους λογαριασμούς θέρμανσης στα ύψη, εξανεμίζοντας τα χρήματα που οι Ευρωπαίοι εξοικονόμησαν κλεισμένοι στα σπίτια τους επί δύο χρόνια.
Πρόκειται για μια κρίση τόσο περιεκτική που όλα τα μέρη της ΕΕ θα πρέπει να έρθουν αντιμέτωπα με τις βαθύτερες ανησυχίες τους.
Όπως συμβαίνει με τους περισσότερους εφιάλτες, η προέλευση της ενεργειακής κρίσης είναι εν μέρει σαφής και εν μέρει μυστηριώδης.
Η Ευρώπη ξεκίνησε τη χειμερινή περίοδο με χαμηλά αποθέματα φυσικού αερίου, το οποίο χρησιμοποιείται για τη θέρμανση των σπιτιών και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.
Η συρρίκνωση της εγχώριας παραγωγής ενέργειας σε μέρη όπως η Ολλανδία, οι ασθενείς άνεμοι που δεν κατάφεραν να κινήσουν τις ανεμογεννήτριες όσο αναμενόταν, η ραγδαία αύξηση της ζήτησης στην Ασία που έστρεψε το φυσικό αέριο προς τα ανατολικά και τα προβλήματα συντήρησης στα γαλλικά πυρηνικά εργοστάσια δημιούργησαν μια έλλειψη που ελάχιστοι περίμεναν.
Όταν η Ρωσία, από όπου αναχωρούν οι αγωγοί φυσικού αερίου, δεν έσπευσε να βοηθήσει με πρόσθετη προσφορά, οι τιμές αυξήθηκαν. Σύμφωνα με την Bank of America, το μέσο ευρωπαϊκό νοικοκυριό βρίσκεται να διαχειριστεί το 2022 λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου ύψους 1.850 ευρώ (2.100 δολάρια), από 1.200 ευρώ το 2020.
Οι φόβοι για διακοπές ρεύματος το χειμώνα έχουν κατευναστεί – προς το παρόν – εξαιτίας του ασυνήθιστα ζεστού καιρού.
Αλλά ο τρόμος κινείται πέρα από το πορτοφόλι: για πολλές χώρες, φέρνει στην επιφάνεια τις χειρότερες ανασφάλειες τους. Δείτε την υπερήφανη Γαλλία, η οποία κατέχει σήμερα την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ.
Η κρίση περιπαίζει την επίτευξη της «στρατηγικής αυτονομίας» της λέσχης, την τελευταία μεγάλη ιδέα του προέδρου Emmanuel Macron. Το ότι η Ευρώπη θα πρέπει να θωρακιστεί ώστε να μην της κάνουν κουμάντο ξένες δυνάμεις ακούγεται αξιέπαινο, αλλά μοιάζει πιο μακρινό από ποτέ.
Ποια αυτονομία μπορεί να διεκδικήσει η Ευρώπη όταν χρειάζεται τη ρωσική γενναιοδωρία για να κρατήσει τα νοικοκυριά της ζεστά; Ένα αμήχανο ερώτημα σε μια εποχή που ο Vladimir Putin απειλεί να εισβάλει στην Ουκρανία.
Αν η Αμερική, όπως έχει απειλήσει, απαντήσει με κυρώσεις κατά της Ρωσίας, η Ευρώπη είναι αυτή που θα υποστεί τα χειρότερα από τα αντίποινα του Κρεμλίνου. Δεν είναι παράδοξο λοιπόν που η Ε.Ε. δύσκολα βρίσκει θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Ακόμα χειρότερα, ορισμένες χώρες φαίνονται αισιόδοξες για την υπάρχουσα κατάσταση των πραγμάτων. Η Γερμανία βρίσκεται στο τελικό στάδιο της υπογραφής του Nord Stream 2, του αγωγού που θα καταστήσει την Ευρώπη ακόμη πιο εξαρτημένη από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Η μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ θα πρέπει να αντιμετωπίσει τα δικά της άγχη. Η αύξηση των τιμών της ενέργειας θα είναι καταστροφική για τη βιομηχανία της.
Έχει επίσης προκαλέσει άλμα στον πληθωρισμό, τον οικονομικό δείκτη που οι Γερμανοί φοβούνται περισσότερο.
Και η νέα κυβέρνηση συνασπισμού, η οποία είναι διχασμένη σχετικά με τον Nord Stream 2, μόλις επέβλεψε το κλείσιμο τριών πυρηνικών εργοστασίων που θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα για να κρατήσουν τα φώτα της ηπείρου αναμμένα.
Η χώρα που θεωρεί ότι παρέχει λύσεις για την Ευρώπη είναι πλέον μέρος του προβλήματος.
Δυο φόβοι κρατούν τους Βορειοευρωπαίους ξύπνιους τις μεγάλες χειμωνιάτικες νύχτες. Ο ένας είναι ότι η ΕΕ θα αποτύχει να δράσει κατά της κλιματικής αλλαγής, κάτι που ανησυχεί πολύ τους ψηφοφόρους στις Κάτω Χώρες και τη Σκανδιναβία.
Ο άλλος είναι ότι τα «δικά τους» χρήματα θα πάνε για να επιδοτήσουν τους σπάταλους νότιους.
Η συμφωνία του 2020 για ένα ευρωπαϊκό ταμείο ανάκαμψης για την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας έθεσε τους δύο αυτούς φόβους τον ένα απέναντι στον άλλον: οι λιτοί βόρειοι συμφώνησαν να αναλάβουν ένα μεγάλο πακέτο βοήθειας, υπό τον όρο ότι θα χρηματοδοτήσει μακροπρόθεσμες επενδύσεις (κυρίως πράσινες). Η κρίση του φυσικού αερίου υπονομεύει αυτή τη ρύθμιση.
Κυβερνήσεις σε χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία μοιράζουν δισεκατομμύρια για να βοηθήσουν τα νοικοκυριά να αντιμετωπίσουν τους υψηλότερους λογαριασμούς κοινής ωφέλειας, ενώ οι Πολωνοί ανθρακωρύχοι εργάζονται υπερωρίες για να ξεθάψουν βρώμικο κάρβουνο.
Ο μεγαλύτερος φόβος της Νότιας Ευρώπης είναι ότι η ανάκαμψη θα φυλλορροήσει. Η Ελλάδα, η Ιταλία και άλλες χώρες χρειάζονται μια καλή πορεία μετά από δύο απανωτές κρίσεις σε διάστημα μόλις μιας δεκαετίας.
Τα μεγάλα άλματα στους λογαριασμούς ενέργειας πλήττουν περισσότερο τις φτωχότερες χώρες. Αυτό ισχύει και για τους ανατολικοευρωπαίους.
Αλλά στο δικό τους δωμάτιο 101 κυριαρχεί ο κ. Putin, ο οποίος έχει το χέρι του τη στρόφιγγα του φυσικού αερίου, ενώ απαιτεί από τις πρώην χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας να σταματήσουν να φιλοξενούν στρατεύματα του ΝΑΤΟ.
Αν οι θερμοκρασίες του χειμώνα δεν κάνουν τις χώρες της Βαλτικής να τρέμουν, η προοπτική του κ. Putin με μάσκα χόκεϊ ως άλλος Jason να τις εξοντώνει σαν τρομοκρατημένους έφηβους σίγουρα θα το κάνει.
Ο τρόμος της αντλίας
Η ταινία τρόμου με πρωταγωνιστή τις τιμές του φυσικού αερίου είναι πιο τρομακτική για τους ευρωκράτες. Τα αίτια του σημερινού ενεργειακού αδιεξόδου είναι δύσκολο να περιοριστούν σε έναν μόνο παράγοντα, λέει ο Georg Zachmann του κέντρου μελετών Bruegel, στις Βρυξέλλες.
Αυτό αφήνει πολλά περιθώρια για την εύρεση του αποδιοπομπαίου τράγου, και ένας υποψήφιος έρχεται στο μυαλό. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ρυθμίζει τις ενεργειακές αγορές της ΕΕ (ως επί το πλείστον αρκετά λογικά) και έχει καταστήσει την ουδετερότητα αναφορικά με τον άνθρακα κεντρικό πυλώνα του μέλλοντος της λέσχης (επίσης λογικό).
Όσο ορθές και αν είναι οι πολιτικές αποφάσεις της, έχουν επιδεινώσει την τρέχουσα κρίση. Για παράδειγμα, η στροφή προς τον άνθρακα για να διατηρηθούν οι τιμές σε χαμηλά επίπεδα είναι λιγότερο εφικτή, καθώς θα απαιτούσε την αγορά ακριβών δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα της ΕΕ.
Αν η Βρετανία ήταν ακόμη στην ΕΕ, τύποι σαν τον Nigel Farage θα είχαν αναμφίβολα περάσει τους τελευταίους μήνες κατηγορώντας τις Βρυξέλλες για την αύξηση του ενεργειακού κόστους. Άλλοι θα μπορούσαν επίσης να ενδυθούν τον δημαγωγικό του μανδύα.
Η Γαλλία, η πατρίδα των gilets jaunes ( κίτρινων γιλέκων), έχει πρόσφατη εμπειρία από τη λαϊκή γκρίνια που συνδέεται με τις τιμές της ενέργειας και ετοιμάζεται για εκλογές με κάποιους «ενοχλητικούς» ευρωβουλευτές.
Ο Viktor Orban θα αναζητήσει επίσης κάποιο στοιχείο της μηχανής της ΕΕ για να το χτυπήσει καθώς ετοιμάζεται να αντιμετωπίσει τους Ούγγρους ψηφοφόρους τον Απρίλιο.
Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι γνωρίζουν ότι οι προβολείς της ευθύνης μπορεί να πέσουν πάνω τους και δεν το θέλουν καθόλου. Ωστόσο, το άγχος μπορεί να είναι υγιές όταν ο φόβος είναι ότι θα λογοδοτήσουν.
Το γεγονός ότι οι ψηφοφόροι εκνευρίζονται με την προσέγγιση της ΕΕ στα προβλήματα είναι σημάδι ότι σχεδιάζει πολιτικές με τις οποίες κάποιοι διαφωνούν και μπορεί να θέλουν τις ανατρέψουν.
Κάτι τέτοιο μοιάζει πολύ με ουσιαστική δημοκρατία σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Τρομακτικό, έτσι δεν είναι; Μπου!
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
