Αν θέλετε να εντυπωσιάσετε τους κεντρικούς τραπεζίτες, ρίξτε στη συζήτηση τη φράση «μεγάλες και κυμαινόμενες καθυστερήσεις» και αναστενάξτε βαριά. Η φράση, που επινοήθηκε από τον νομπελίστα οικονομολόγο Milton Friedman, αποτελεί μια σύντομη αποτύπωση των καθυστερημένων και αβέβαιων επιπτώσεων της νομισματικής πολιτικής.
Η αύξηση των επιτοκίων, όπως κάνουν τώρα οι περισσότερες κεντρικές τράπεζες, θα πρέπει να οδηγήσει σε βραδύτερη ανάπτυξη και χαμηλότερο πληθωρισμό. Αλλά ο πλήρης αντίκτυπος για να γίνει αισθητός μπορεί να χρειαστεί χρόνος. Εξ ου και η ιδέα του Friedman για τις μεγάλες καθυστερήσεις. Η διακύμανση, εν τω μεταξύ, αναφέρεται στην έλλειψη ενός προβλέψιμου διαστήματος μεταξύ αύξησης και αποτελέσματος.
Οι καθυστερήσεις αποτελούν μεγάλη πρόκληση αυτή τη στιγμή. Η σύσφιξη τις τελευταίες δεκαετίες ήταν σταδιακή, συμβάλλοντας στην άμβλυνση της αβεβαιότητας. Αυτή τη φορά οι κεντρικές τράπεζες αυξάνουν τα επιτόκια σαν να μην υπάρχει αύριο.
Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) βρίσκεται σε πορεία αύξησής τους από το κατώτατο όριο του 0% στο 4% έως το τέλος του τρέχοντος έτους, προβαίνοντας στην πιο απότομη σύσφιξη των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών.
Οικονομολόγοι, μεταξύ των οποίων ο Ben Bernanke, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ και νέος νομπελίστας, εκτιμούν ότι η χρονική υστέρηση μεταξύ νομισματικής πολιτικής και πληθωρισμού μπορεί να διαρκέσει έως και δύο χρόνια.
Το αποτέλεσμα είναι ότι η Αμερική μπορεί να απορροφήσει τις μεγάλες αυξήσεις των επιτοκίων των τελευταίων μηνών μέχρι και το 2024, οπότε η οικονομική εικόνα θα είναι διαφορετική. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο ορισμένοι οικονομολόγοι ζητούν από τις κεντρικές τράπεζες να στραφούν σε μικρότερες αυξήσεις των επιτοκίων, αν υπάρξουν. Θέλουν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής να καταγράψουν τον αντίκτυπο μέχρι στιγμής, προκειμένου να αποφύγουν την άσκοπη προσθήκη μελλοντικού πόνου.
Ωστόσο, η απλή ύπαρξη καθυστερήσεων δεν μπορεί να αποτελέσει επιχείρημα για αδράνεια. Είναι ένας γνωστός άγνωστος. Η ακριβής διάρκειά τους μπορεί να είναι αβέβαιη, αλλά το γεγονός ότι θα υπάρξει χρονική υστέρηση είναι κατανοητό.
Όλα τα αξιοπρεπή μοντέλα περιέχουν σχετικές παραδοχές. Οι αξιωματούχοι της Fed αναμένουν να μεταβούν από την αύξηση στη μείωση των επιτοκίων το 2024 και το 2025.
Παράλληλα, αναμένουν ότι ο πληθωρισμός θα συνεχίσει να υποχωρεί και τα δύο αυτά έτη – μια ένδειξη του πόσο οι καθυστερήσεις βρίσκονται ενσωματωμένες στις προβλέψεις τους.
Επιπλέον, η αύξηση της διαφάνειας των κεντρικών τραπεζών μπορεί να συμπιέσει τις καθυστερήσεις. Στην Αμερική τα επιτόκια των ενυπόθηκων δανείων είχαν αυξηθεί κατά μια ολόκληρη ποσοστιαία μονάδα ακόμη και πριν η Fed αυξήσει τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια.
Σε προηγούμενους κύκλους δεν είχε συμβεί κάτι τέτοιο και αντιπροσωπεύει την ταχύτερη αποτύπωση των προσδοκιών εδώ και τουλάχιστον τέσσερις δεκαετίες (βλ. διάγραμμα).
Ως αποτέλεσμα, η αγορά κατοικίας είχε τουλάχιστον μισό χρόνο στη διάθεσή της για να αντιδράσει στα υψηλότερα επιτόκια των ενυπόθηκων δανείων. Όντως, οι πωλήσεις κατοικιών, οι τιμές και οι νέες κατασκευές άρχισαν να μειώνονται. Κατά κάποιον τρόπο, η Fed καθυστερεί την αγορά: οι αυξήσεις των επιτοκίων της επικυρώνουν, εν μέρει, τις προσδοκίες που ήδη επηρεάζουν τη δραστηριότητα.
Αυτά βέβαια, δεν αποσκοπούν στην ελαχιστοποίηση του κινδύνου από τις καθυστερήσεις. Ο Friedman πίστευε ότι καταδίκαζαν τις αντικυκλικές παρεμβάσεις. Έβλεπε τις προσπάθειες ως «διαταραχές με ιδιαίτερα υψηλή πιθανότητα πρόκλησης ζημιάς». Οι κεντρικοί τραπεζίτες είναι πιο σίγουροι.
Όμως ο επίμονος πληθωρισμός υπογραμμίζει την άποψη του Friedman σχετικά με τις προκλήσεις της σωστής άσκησης πολιτικής, είτε πρόκειται για σύσφιξη είτε για χαλάρωση. Τα σημερινά προβλήματα προέρχονται, εν μέρει, από τα επιθετικά μέτρα στήριξης της οικονομίας το 2020 και το 2021.
Η ζημιά, με άλλα λόγια, μπορεί να είναι αμφίδρομη. Τα περιστέρια ανησυχούν ότι η υπερβολική σύσφιξη θα οδηγήσει σε μια κακή ύφεση. Τα γεράκια φοβούνται ότι μια πρόωρη διακοπή θα οδηγήσει σε συνεχή κακό πληθωρισμό.
Αμφότεροι όμως ανησυχούν ότι ο συγχρονισμός της Fed θα είναι και πάλι λάθος, απλώς από εκ διαμέτρου αντίθετες κατευθύνσεις.
© 2022 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr.Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
