THEPOWERGAME
Όταν οι Ευρωπαίοι καλούνται να διαχειριστούν μια κρίση πέρα από τα σύνορά τους, υπάρχει ένα μόνο πράγμα χειρότερο από τη μεταξύ τους ασυμφωνία για τη γραμμή που θα ακολουθήσουν: να αντιμετωπίζονται σαν να μην υπάρχουν. Ο πόλεμος μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς στη Γάζα υπενθύμισε με σκληρό τρόπο στην Ευρώπη ότι, παρά τα λεγόμενά της περί γεωπολιτικής επιρροής, δεν αντιμετωπίζεται ως απαραίτητος συνομιλητής στην περιοχή. Ο Frank-Walter Steinmeier, ο Γερμανός πρόεδρος, αναγκάστηκε πρόσφατα να περιμένει επί 30 λεπτά στο αεροπλάνο του στην πίστα της Ντόχα μέχρι να εμφανιστεί κάποιος υπουργός του Κατάρ για να τον υποδεχτεί. Τον Δεκέμβριο ο Γάλλος ομόλογός του, Emmanuel Macron, αναγκάστηκε να συντομεύσει μια περιφερειακή περιοδεία στη Μέση Ανατολή σε δύο μόνο πόλεις του Κόλπου. Η Βρετανία και η Γαλλία έστειλαν η καθεμία ναυτικά σκάφη στην ανατολική Μεσόγειο, αλλά αυτή τους η κίνηση δεν έχει καταγραφεί σχεδόν καθόλου. Παρ’ όλες αυτές τις προσπάθειες, αν και όταν τα όπλα σιωπήσουν στη Γάζα, δεν θα είναι χάρη στους Ευρωπαίους.
Από ορισμένη άποψη, αυτό δεν θα πρέπει να αποτελεί έκπληξη. Ως ο στενότερος φίλος και προμηθευτής όπλων, η Αμερική είναι η μόνη δυτική δύναμη με κατάλληλη επιρροή στο Ισραήλ. Στην περιοχή είναι το Κατάρ και η Αίγυπτος, που έχουν πληροφορίες για τη Χαμάς. Η φωνή της Ευρώπης είναι όχι απλώς περιθωριακή, αλλά και παράφωνη. Αμέσως μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, οι Ευρωπαίοι αποτύπωσαν τις διαφορές τους μέσα από μια σειρά ασυντόνιστων επισκέψεων. Η ιστορία της Γερμανίας την κρατά κοντά στο Ισραήλ. Η Ισπανία έχει εξοργίσει το Ισραήλ με τις φιλοπαλαιστινιακές της τάσεις. Όταν τον Δεκέμβριο η Αμερική ψήφισε κατά ενός έκτακτου ψηφίσματος των Ηνωμένων Εθνών που ζητούσε άμεση κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, η Βρετανία και η Γερμανία απείχαν -η Γαλλία ψήφισε υπέρ.
Επιπλέον, αυτό που λείπει από τους Ευρωπαίους σε ενότητα δεν το αναπληρώνουν πάντα σε σαφήνεια. Στις χώρες με μεγάλους μουσουλμανικούς και εβραϊκούς πληθυσμούς οι εθνικοί ηγέτες βαδίζουν στην κόψη του ξυραφιού, προσέχοντας να μην πυροδοτήσουν εντάσεις στο εσωτερικό τους. Πολλοί προσπαθούν να μην πάρουν θέση, ακόμα και όταν εκφράζονται με σκληρά λόγια για την καταστροφή στη Γάζα. Η πολυπλοκότητα δημιουργεί σύγχυση.
Δείτε το παράδειγμα της Γαλλίας, η στάση της οποίας αποτυπώνει γλαφυρά το πρόβλημα. Μετά το τρομοκρατικό χτύπημα στο Παρίσι το 2015, οι ηγέτες του Ισραήλ και της Παλαιστινιακής Αρχής συμμετείχαν σε μια πορεία στη γαλλική πρωτεύουσα, ως μια συμβολική επίδειξη διεθνούς υποστήριξης. Όταν ο κ. Macron πέταξε στο Ισραήλ τον Οκτώβριο, θέλοντας να δείξει αμοιβαία αλληλεγγύη, αρχικά ζήτησε έναν διεθνή «συνασπισμό» κατά της Χαμάς, στα πρότυπα αυτού που δημιουργήθηκε για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους. Εβδομάδες αργότερα, καθώς οι οβίδες έπεφταν βροχή, έλεγε στο Ισραήλ να σταματήσει να βομβαρδίζει γυναίκες και παιδιά και ζητούσε κατάπαυση του πυρός.
Οι Γάλλοι διπλωμάτες έχουν ένα διαφορετικό, ηρωικό αφήγημα για κάθε προεδρική θέση. Στην αρχή, επισημαίνουν, ο κ. Macron κάλεσε επίσης το Ισραήλ να σεβαστεί το διεθνές δίκαιο και να δείξει οίκτο στους αμάχους, ενώ επανέλαβε τη γαλλική υποστήριξη για ένα παλαιστινιακό κράτος (κάτι που είναι αλήθεια). Δεν υπάρχει εγγενής αντίφαση μεταξύ της υποστήριξης του δικαιώματος του Ισραήλ να αμυνθεί κατά της τρομοκρατίας και της έκκλησης για αυτοσυγκράτηση στον τρόπο άσκησης αυτού του δικαιώματος (επίσης αλήθεια). Ωστόσο, η αντίληψη ότι ο Γάλλος πρόεδρος αρχικά έγειρε υπερβολικά προς τη θέση του Ισραήλ επικράτησε, μεταξύ άλλων και μεταξύ ορισμένων από τους ίδιους του τους πρέσβεις. Μέχρι το τέλος του 2023 ο κ. Macron αναδείχθηκε σε έναν από τους πιο ειλικρινείς επικριτές της Ευρώπης για τον τρόπο με τον οποίο το Ισραήλ διεξάγει τον πόλεμο στη Γάζα.
Μια τέτοια αλλαγή στον τόνο, που οφείλεται σε ένα μείγμα αγανάκτησης και ανησυχίας για τη ριζοσπαστικοποίηση μιας νέας γενιάς Παλαιστινίων, ακούγεται τώρα σε πολλές καγκελαρίες της Ευρώπης. Η Βρετανία και η Γερμανία, ένθερμοι σύμμαχοι του Ισραήλ, ζήτησαν επίσης κατάπαυση του πυρός, αν και την αποκαλούν «βιώσιμη» και όχι «άμεση». Οι Ευρωπαίοι φαίνεται να συγκλίνουν σε μια νότα δημόσιας μομφής. Ωστόσο, ακόμα κι έτσι, έρχονται αντιμέτωποι με τα όρια της δηλωτικής διπλωματίας. Η θλιβερή αλήθεια είναι ότι η φωνή τους δεν μεταφέρεται στην περιοχή.
Την αγωνία του αόρατου την αισθάνονται τόσο οι εθνικοί ηγέτες όσο και οι επικεφαλής των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων με έδρα τις Βρυξέλλες. Η απογοήτευση είναι έντονη στη Γαλλία, όπου η νοσταλγία παραμένει για τις ημέρες που η παραδοσιακή «αραβική» εξωτερική πολιτική της εξασφάλιζε στη χώρα ένα ορισμένο κύρος στην περιοχή. Το 1974 η Γαλλία, σε αντίθεση με την Αμερική και τη Βρετανία, ψήφισε να προσκαλέσει την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης να συμμετάσχει στις σχετικές συνεδριάσεις του ΟΗΕ. Όταν ο Jacques Chirac ήταν πρόεδρος στα μέσα της δεκαετίας του 1990, κάτω από μια πολύ διαφορετική παγκόσμια τάξη πραγμάτων, έγινε δεκτός με τεράστιο ενθουσιασμό από το πλήθος στους δρόμους της Ραμάλα, στη Δυτική Όχθη. Αργότερα, η αντίθεση της Γαλλίας στην αμερικανοκίνητη εισβολή στο Ιράκ της απέφερε αξιοπιστία σε όλο το αραβικό Λεβάντε. Η Γαλλία εξακολουθεί να βλέπει τον εαυτό της ως μια χρήσιμη δύναμη στην περιοχή, σύμμαχος της Αμερικής αλλά όχι δέσμιά της, και μια δύναμη που μπορεί να μιλήσει σε όλους. Ωστόσο, σήμερα έχει ανοίξει ένα αμήχανο χάσμα ανάμεσα σε μια εξαιρετικά ενεργητική διπλωματική προσπάθεια από τη μία και μια απογοητευτικά πενιχρή ανταπόδοση από την άλλη.
Η φωνή
Μήπως η αορατότητα καθιστά την ευρωπαϊκή προσπάθεια μάταιη; Όχι απαραίτητα. Οι Γάλλοι, για παράδειγμα, δεν έχουν αυταπάτες για το τι μπορούν να επιτύχουν μόνοι τους. Όσοι βρίσκονται κοντά στον κ. Macron μιλούν για τη χώρα ως «συντονιστή» και όχι ως αποφασιστικό διαμεσολαβητή. Η διεθνής πίεση, αν είναι συντονισμένη, εξακολουθεί να μετράει. Ορισμένοι Άραβες αξιωματούχοι επικαλούνται κατ’ ιδίαν την πρώιμη γαλλική έκκληση για κατάπαυση του πυρός, έστω και μόνο για να πιέσουν τους Αμερικανούς να κάνουν το ίδιο. Επιπλέον, οι Ευρωπαίοι είναι κατά κάποιον τρόπο ορατοί, στέλνοντας φάρμακα, σκηνές, γεννήτριες και τρόφιμα στη Γάζα, όπως κάνουν εδώ και καιρό. Στον Λίβανο, όπου η Γαλλία έχει ιστορικούς δεσμούς, πληροφορίες για τη Χεζμπολάχ και εκατοντάδες στρατιώτες στην ειρηνευτική δύναμη της ΟΗΕ, οι Γάλλοι (και οι Βρετανοί) συνεργάζονται με τους Αμερικανούς για να προσπαθήσουν να περιορίσουν τη σύγκρουση στον νότο της χώρας. Η έντονη παρουσία τους εκεί εξασφαλίζει μια θέση στο τραπέζι.
Αν ο πόλεμος στη Γάζα αποκάλυψε τα όρια της ευρωπαϊκής φιλοδοξίας, το έκανε με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία αποκάλυψε ότι η ομάδα μπορεί να παραμείνει σχετικά ενωμένη και να κάνει τη διαφορά. Κι εδώ κρύβεται μια σκέψη για το 2024. Η Γάζα έχει τεράστια σημασία. Ωστόσο, οι Ευρωπαίοι αντιμετωπίζουν παράλληλα έναν υπαρξιακό πόλεμο στην επικράτειά τους, μια αναδυόμενη πολεμική κόπωση, ένα τέλμα στο έδαφος και την προοπτική η Αμερική να αποσύρει την υποστήριξή της το 2024. Σε αυτό το πεδίο μάχης, η φωνή της Ευρώπης δεν είναι απλώς ένας θόρυβος, αλλά κρίσιμη, και ως τέτοια πρέπει να χρησιμοποιηθεί από τους ηγέτες της.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
