THEPOWERGAME
Οι περισσότερες κεντρικές τράπεζες μειώνουν τα επιτόκια, η ρωσική όμως όχι. Τον περασμένο μήνα οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αύξησαν τα επιτόκια στο 21%, το υψηλότερο ποσοστό εδώ και δύο δεκαετίες. Οι αγορές αναμένουν ότι μέχρι το τέλος του έτους θα φθάσουν το 23%. Η αλλαγή αυτή φαίνεται πολύ πιο περίεργη, καθώς συμβαίνει σε περίοδο πολέμου, όταν συνήθως οι κεντρικοί τραπεζίτες δεν επιθυμούν να καταστείλουν την οικονομική δραστηριότητα.
Από τότε που η χώρα εισέβαλε στην Ουκρανία, τον Φεβρουάριο του 2022, η οικονομία της Ρωσίας έχει μπερδέψει τους αναλυτές. Παρά το γεγονός ότι αντιμετωπίζει ένα από τα αυστηρότερα καθεστώτα κυρώσεων στη σύγχρονη ιστορία, βιώνει την ταχύτερη ανάπτυξη εδώ και περισσότερο από μια δεκαετία. Πέρυσι η Ρωσία είχε ανάπτυξη 3,6% και αναμένεται να διατηρήσει τον ίδιο ρυθμό και φέτος. Ωστόσο, η απόφαση της κεντρικής τράπεζας να αυξήσει τα επιτόκια, αντί να αποτελεί επίδειξη δύναμης, αποτελεί μάλλον προειδοποίηση για τα προβλήματα που έπονται.
Οι κυβερνητικές δαπάνες είναι όλο και δυσκολότερο να διατηρηθούν. Ο προϋπολογισμός της Ρωσίας, που παρουσιάστηκε τον Σεπτέμβριο, περιελάμβανε σχέδιο αύξησης των αμυντικών δαπανών το επόμενο έτος κατά ένα τέταρτο. Συνολικά, οι ετήσιες δαπάνες για την άμυνα και την ασφάλεια -ένα ξεχωριστό κονδύλι του προϋπολογισμού, που καλύπτει τις υπηρεσίες πληροφοριών- αναμένεται τώρα να ανέλθουν στα 17 τρισ. ρούβλια (170 δισ. δολάρια), ποσό που αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 40% όλων των κυβερνητικών δαπανών ή το 8% του ρωσικού ΑΕΠ. Οι αμυντικές δαπάνες μόνο, θα ανέλθουν στο 6% του ρωσικού εθνικού εισοδήματος, το μεγαλύτερο ποσοστό από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου.
Αν και είναι πολύ, δεν είναι ασυνήθιστο για μια χώρα σε πόλεμο. Κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ, για παράδειγμα, οι αμυντικές δαπάνες της Αμερικής ήταν 8%-10% του ΑΕΠ. Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι μεγάλες δυνάμεις διοχέτευσαν το 40%-60% της οικονομικής τους παραγωγής σε στρατιωτικούς σκοπούς. Η κρίσιμη διαφορά εντοπίζεται στη νομισματική πολιτική. Στις αρχές της δεκαετίας του 1940 οι Βρετανοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής προσπάθησαν, και ως επί το πλείστον το πέτυχαν, να διεξαγάγουν αυτό που ονόμασαν «πόλεμο του 3%», διατηρώντας τα επιτόκια κοντά σε αυτό το επίπεδο. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Αμερικής κατά τη διάρκεια της ίδιας σύγκρουσης διατήρησε τα επιτόκια στο 2,5%. Το χαμηλότερο κόστος δανεισμού βοήθησε να διατηρηθούν τα μεγάλα ελλείμματα διαχειρίσιμα. Αντίθετα, στη Ρωσία η απόδοση του δεκαετούς κρατικού χρέους αυξήθηκε από περίπου 6% πριν από τον πόλεμο σε 16%.
Η επιστράτευση φυλακισμένων και η πρόσληψη Βορειοκορεατών στρατιωτών είναι ένας αντισυμβατικός δείκτης μιας καυτής αγοράς εργασίας, αλλά παρ’ όλα αυτά παραμένει δείκτης. Το ποσοστό ανεργίας στη Ρωσία είναι μόλις 2,4%. Η πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα έχει εξαντληθεί και η οικονομία παρουσιάζει όλα τα κλασικά σημάδια υπερθέρμανσης. Ο ετήσιος πληθωρισμός ξεπερνά το 8%. Αν και η αύξηση των επιτοκίων είναι η προτεινόμενη αντίδραση σε μια τέτοια κατάσταση, αυξάνει το κόστος δανεισμού. Στη δεκαετία του 1940 η Αμερική και η Βρετανία διατήρησαν τον πληθωρισμό υπό έλεγχο μέσω ενός συνδυασμού απότομων αυξήσεων στη φορολογία φυσικών προσώπων, οι οποίες σχεδιάστηκαν περισσότερο για να συγκρατήσουν τις δαπάνες των νοικοκυριών, παρά για να αυξήσουν τα έσοδα, και δελτίων τροφίμων. Στη σημερινή Ρωσία τέτοια μέτρα θα ήταν βαθύτατα αντιδημοφιλή, αλλά και δύσκολο να συνδυαστούν με την προπαγάνδα του Vladimir Putin.
Υπάρχει και ένας άλλος λόγος για τον οποίο η χώρα αναγκάστηκε να σφίξει τη νομισματική της πολιτική. Κατά το μεγαλύτερο μέρος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ούτε η Βρετανία ούτε η Αμερική χρειάστηκε να ανησυχήσουν ιδιαίτερα για την εξωτερική αξία του νομίσματός τους. Το δολάριο επωφελήθηκε από το γεγονός ότι θεωρούνταν καταφύγιο, ενώ το πρόγραμμα «Lend Lease» της Αμερικής παρείχε στη Βρετανία τόσο στρατιωτικό εξοπλισμό, όσο και πόρους, όπως πετρέλαιο και τρόφιμα, και μάλιστα σχεδόν δωρεάν. Αν η Βρετανία δεν είχε σύμμαχο την Αμερική με τις βαθιές τσέπες και τη βιομηχανική της ικανότητα, πρόθυμη και ικανή να προμηθεύει τα δύο τρίτα των εισαγωγών της, τότε η πτώση της αξίας της λίρας θα είχε μετατραπεί σε στρατιωτικό πρόβλημα.
Η δυσκολία του κ. Putin είναι ότι δεν έχει έναν τέτοιο σύμμαχο. Η Κίνα έχει γίνει ο σημαντικότερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας, παρέχοντας το ένα τρίτο του συνόλου των εισαγωγών και περισσότερο από το 90% των μικροηλεκτρονικών, τα οποία χρησιμοποιούνται σε μη επανδρωμένα αεροσκάφη, πυραύλους και άρματα μάχης. Ωστόσο, η υποστήριξη αυτή δεν προσφέρεται δωρεάν. Επομένως, οι Ρώσοι αξιωματούχοι πρέπει να παρακολουθούν την αξία του νομίσματός τους σε όρους γιουάν. Φέτος έχει υποχωρήσει κατά 7%, κοντά στο χαμηλότερο επίπεδό του από λίγο μετά την έναρξη του πολέμου. Η Ρωσία, σε αντίθεση με τους συμμάχους στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αντιμετωπίζει εξωτερική ευπάθεια. Αυτή, και όχι ο πληθωρισμός, είναι τελικά που έχει ωθήσει τα επιτόκια σε επίπεδα ρεκόρ.
Μέχρι πρόσφατα η ρωσική κυβέρνηση είχε απαλλάξει την οικονομία από το υψηλότερο κόστος δανεισμού. Διάφορα προγράμματα διευκόλυναν τα νοικοκυριά να αναστείλουν τις πληρωμές του χρέους και τις επιχειρήσεις να δανείζονται με χαμηλότερα επιδοτούμενα επιτόκια, ενώ η κυβέρνηση αναλάμβανε να αποζημιώσει τις τράπεζες για τα διαφυγόντα έσοδα. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις ότι τα προγράμματα αυτά γίνονται δυσβάσταχτα. Ένα πρόγραμμα επιδότησης ενυπόθηκων δανείων, το οποίο επέτρεπε δανεισμό με κόστος μόλις 8%, όταν τα επίσημα επιτόκια ήταν πολύ υψηλότερα, έληξε την 1η Ιουλίου. Τον επόμενο μήνα ο όγκος των ενυπόθηκων δανείων μειώθηκε στο μισό. Οι εταιρικές πτωχεύσεις αυξήθηκαν κατά 20% φέτος. Η Ρωσική Ένωση Βιομηχάνων και Επιχειρηματιών εκτιμά ότι τα επενδυτικά σχέδια για το επόμενο έτος αναβάλλονται λόγω του υψηλού κόστους δανεισμού.
Τα υψηλότερα επιτόκια θα περιορίσουν τις δαπάνες, τόσο των επιχειρήσεων, όσο και των καταναλωτών. Το ΔΝΤ αναμένει ότι το επόμενο έτος η ρωσική οικονομική ανάπτυξη θα επιβραδυνθεί απότομα στο 1,3%. Ακόμα και η VEB, η κρατική αναπτυξιακή τράπεζα, έχει αναθεωρήσει την εκτίμησή της προς τα κάτω όσον αφορά την ανάπτυξη, υπολογίζοντάς την στο 2%. Ο συνδυασμός των χαμηλότερων επενδύσεων και του ανθρώπινου δυναμικού που χάθηκε στο μέτωπο έχει επιπτώσεις. Η ανάγκη να διατηρηθεί η αξία του ρουβλιού προκειμένου να πληρωθούν οι κρίσιμες εισαγωγές είναι ένα τρωτό σημείο για τον κ. Putin, το οποίο θα μπορούσε σύντομα να υπονομεύσει την πολεμική του ικανότητά. Μπορεί να ελπίζει ότι ο Donald Trump θα τηρήσει την υπόσχεσή του να τερματίσει τη σύγκρουση. Άλλο η διεξαγωγή ενός πολέμου με επιτόκια στο 3% και άλλο ενός με 21%.
© 2024 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Διαβάστε επίσης
Αγορά εργασίας: Εργαζόμενοι στα… αζήτητα, εν μέσω λειψυδρίας ταλέντων
Γιώτης: Καταστροφική η μείωση της κατανάλωσης για τη βιομηχανία τροφίμων
ΙΕΑ Wind: H ακτινογραφία της αιολικής ενέργειας στην Ελλάδα
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
