Στους σκοτεινούς μήνες της πανδημίας, τα σπίτια έγιναν φρούρια μοναξιάς. Οι δαπάνες για υπηρεσίες -από γεύματα σε πολυτελή εστιατόρια και εξωτικά ταξίδια μέχρι επισκέψεις σε γιατρούς- κατέρρευσαν. Αντίθετα, η ζήτηση για υλικά αγαθά απογειώθηκε· υπολογιστές, ποδήλατα γυμναστικής και κάθε λογής «εργαλεία εσωτερικού βίου» έγιναν οι νέοι σύμμαχοι του εγκλεισμού. Κι ενώ ο κόσμος άρχισε δειλά-δειλά να ξαναζεί σε φυσιολογικούς ρυθμούς, το συγκεκριμένο μοτίβο αποδείχθηκε απροσδόκητα ανθεκτικό. Το 2023 όσοι συνέχιζαν να ξοδεύουν κατ’ αυτόν τον τρόπο βαφτίστηκαν «ερημίτες καταναλωτές».
Σήμερα η «οικονομία του ερημίτη» έχει περάσει στο χρονοντούλαπο. Σε κάθε εύπορη γωνιά του πλανήτη η «οικονομία του έξω» επιστρέφει δυναμικά· το ποσοστό των δαπανών που κατευθύνεται στις υπηρεσίες έχει, επιτέλους, αγγίξει τα προπανδημικά ύψη (βλ. διάγραμμα 1). Ωστόσο, η επιστροφή συνοδεύεται από μια ιδιότυπη ανατροπή: η νέα αγορά, αν και διακριτικά, αποκλίνει αισθητά από τον παλιό κανόνα. Ο ερημητικός καταναλωτισμός μπορεί να ξεθώριασε, μα άφησε πίσω του ένα αποτύπωμα που μεταμορφώνει ακόμα τον τρόπο με τον οποίο ξοδεύουμε – λιγότερο θεαματικά, μα σε βάθος.
Η Αμερική αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της αναγέννησης της «οικονομίας του έξω». Από το 2023 οι δαπάνες για την υγειονομική περίθαλψη έχουν αυξηθεί κατά 10% σε πραγματικούς όρους, ενώ η χρήση των δημόσιων συγκοινωνιών εκτοξεύτηκε -με αύξηση 21%. Οι Αμερικανοί φαίνεται πως άφησαν πίσω τους την ενασχόληση με το σπίτι: οι αγορές ηλεκτρικών εργαλείων και εργαλείων κήπου υποχωρούν.
Αντί να μένουν μέσα, επιλέγουν να ζουν καλά. Οι ταξιδιώτες προτιμούν premium εμπειρίες: τα έσοδα από business class θέσεις στις μεγάλες αεροπορικές εταιρείες αυξάνονται κατά 7% ετησίως, όταν ο γενικός μέσος όρος φτάνει μόλις το 1%. Παράλληλα, ενώ τα οικονομικά ξενοδοχεία βλέπουν τα έσοδά τους να μειώνονται, η πολυτέλεια γνωρίζει άνθηση: οι πωλήσεις σε εναλλακτικές μορφές διαμονής υψηλής ποιότητας αυξάνονται κατά 8% κάθε χρόνο.
Οι τάσεις αυτές είναι σαφείς και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Η Goldman Sachs παρακολουθεί τις τιμές των μετοχών των ευρωπαϊκών εταιρειών, που επωφελούνται όταν οι καταναλωτές μένουν στο σπίτι (όπως αυτές του ηλεκτρονικού εμπορίου και των τυχερών παιχνιδιών) και των εταιρειών που ευημερούν όταν οι καταναλωτές μπαίνουν στον κόπο να ντυθούν (όπως τα γυμναστήρια και τα εστιατόρια). Τα τελευταία δύο χρόνια οι επενδυτές αντιμετωπίζουν πιο ευνοϊκά τις εταιρείες που ασχολούνται με την οικονομία του «έξω» (βλ. γράφημα 2). Σύμφωνα με τον ιστότοπο κρατήσεων OpenTable, στη Γερμανία ο αριθμός των ατόμων που δειπνούσαν σε εστιατόρια στις αρχές Ιουνίου ήταν κατά 10% υψηλότερος απ’ ό,τι ένα χρόνο πριν.
Κατά μία έννοια, η πανδημία της covid-19 ανήκει πια στο παρελθόν. Κι όμως, η σκιά της εξακολουθεί να απλώνεται πάνω από την καθημερινότητά μας. Ναι μεν οι άνθρωποι ξαναβγαίνουν από το σπίτι τους, αλλά το κάνουν όλο και πιο συχνά… μόνοι τους.
Η Airbnb, για παράδειγμα, ανέφερε ότι οι αναζητήσεις για σόλο ταξίδια αυτήν την άνοιξη εκτοξεύτηκαν -αυξημένες κατά 80% σε σχέση με πέρυσι. Παρόμοια εικόνα καταγράφεται και στο Ηνωμένο Βασίλειο: οι ταξιδιώτες αποφεύγουν τα μέσα μαζικής μεταφοράς και προτιμούν αυτοκίνητα ή ταξί, αναζητώντας την ασφάλεια και την απομόνωση της ιδιωτικής μετακίνησης.
Ακόμα και στο φαγητό, ο κοινωνικός ιστός δείχνει να χαλαρώνει. Πάνω από το ένα τέταρτο των Αμερικανών δηλώνουν πως γευμάτισαν μόνοι την προηγούμενη ημέρα -μια εντυπωσιακή αύξηση σε σχέση με τα προπανδημικά επίπεδα.
Η «οικονομία του ερημίτη» μπορεί να φθίνει, αλλά τη θέση της καταλαμβάνει η «οικονομία του μοναχικού καταναλωτή», με φόντο τη σιωπή και την ατομικότητα.
© 2025 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved. Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
