Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, EKT, βρίσκεται σε μια περίοδο σημαντικού μετασχηματισμού, καθώς κορυφαία στελέχη της τοποθετούνται όλο και συχνότερα σε ζητήματα που υπερβαίνουν τον στενό πυρήνα της νομισματικής πολιτικής. Με τον πληθωρισμό να επιστρέφει κοντά στο 2%, η ΕΚΤ εμφανίζεται να διεκδικεί ρόλο στον δημόσιο διάλογο γύρω από άμυνα, δημοσιονομικούς κανόνες, θεσμικές μεταρρυθμίσεις και τη γεωπολιτική θέση της Ευρώπης.
Παράλληλα, η πολεμική σύγκρουση στα ανατολικά σύνορα της ΕΕ και ο ανταγωνισμός έναντι ΗΠΑ και Κίνας δημιουργούν πιεστικές προκλήσεις που πολλοί αξιωματούχοι θεωρούν αδύνατο να αγνοηθούν. Ωστόσο, η διεύρυνση του ρόλου της ΕΚΤ συνοδεύεται από κινδύνους: η υπέρμετρη ενασχόληση με πολιτικά ζητήματα μπορεί να προκαλέσει κυβερνητικές παρεμβάσεις και να υπονομεύσει την ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών.
Η ΕΚΤ διευρύνει το πεδίο δράσης της πέρα από την τιθάσευση του πληθωρισμού
Οι κεντρικοί τραπεζίτες της Ευρωζώνης προχωρούν πέρα από τον παραδοσιακό τους ρόλο ως θεματοφύλακες της σταθερότητας των τιμών. Η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, και ο επικεφαλής της Bundesbank, Γιοαχίμ Νάγκελ, συγκαταλέγονται μεταξύ εκείνων που τοποθετούνται πλέον σε θέματα όπως η άμυνα και η αναμόρφωση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων στην ΕΕ — ζητήματα υψηλού πολιτικού διακυβεύματος, τα οποία κάποτε θεωρούνταν εκτός ορίων για τεχνοκράτες.
Τα κίνητρα ποικίλλουν, μεταδίδει το Bloomberg. Ορισμένοι επιδιώκουν να ανακτήσουν τον δημόσιο διάλογο, καθώς λαϊκιστικά ρεύματα θολώνουν την οικονομική συζήτηση. Με τον πληθωρισμό να έχει υποχωρήσει κοντά στο 2%, άλλοι αισθάνονται πιο ελεύθεροι να παρέμβουν σε ευρύτερα ζητήματα, θέλοντας να διαμορφώσουν κληρονομιά ή να τοποθετηθούν ενόψει πιθανών ανακατατάξεων στην ηγεσία της ΕΚΤ.
Όμως, με τον πόλεμο στα ανατολικά σύνορα της ΕΕ και την αδυναμία των πολιτικών ηγεσιών να αντιδράσουν δυναμικά στον αυξανόμενο ανταγωνισμό από ΗΠΑ και Κίνα, αρκετοί φορείς χάραξης πολιτικής θεωρούν ότι πλέον πέφτει σε αυτούς το βάρος να εκφραστούν.
Ο κίνδυνος για την «ανεξαρτησία» της ΕΚΤ
Οι κεντρικοί τραπεζίτες οφείλουν να προχωρούν με προσοχή. Παρότι ορισμένες εθνικές κεντρικές τράπεζες έχουν το περιθώριο να εκφέρουν άποψη για δημοσιονομικές πολιτικές, η υπέρβαση ορίων μπορεί να προκαλέσει κυβερνητική αντίδραση — απειλώντας μια ανεξαρτησία που καθιερώθηκε μόλις στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα και ήδη αμφισβητείται στις ΗΠΑ.
«Είναι πολύ δύσκολο για τους κεντρικούς τραπεζίτες να παραμένουν σιωπηλοί σε τόσο καθοριστικές στιγμές», σημειώνει η επικεφαλής οικονομολόγος της PGIM, Κάθριν Νάις. «Αλλά πρόκειται για μια λεπτή ισορροπία, καθώς δεν θέλουν να διακινδυνεύσουν την ανεξαρτησία τους».
Ο Νάγκελ έχει ίσως περιγράψει καλύτερα αυτή τη μεταστροφή, μιλώντας για «μοντέρνα κεντρική τραπεζική». Στη Γερμανία έχει προτείνει μεταρρυθμίσεις στους κανόνες δανεισμού και έχει εκστρατεύσει κατά του ακροδεξιού AfD. Σε επίπεδο ΕΕ, έχει προωθήσει την ιδέα κοινής έκδοσης χρέους για τη χρηματοδότηση των αμυντικών δαπανών και έχει ταχθεί υπέρ της λήψης αποφάσεων με ειδική πλειοψηφία — θέση που συμμερίζεται και η Λαγκάρντ.
«Δεν μπορούμε να μένουμε ακίνητοι όταν ο κόσμος αλλάζει», δήλωσε σε δημόσια συζήτηση με τον Γάλλο ομόλογό του, Φρανσουά Βιλερουά ντε Γκαλό.
Ο Βιλερουά βρίσκεται στην ίδια κατεύθυνση και συνδέει ζητήματα δομικών πολιτικών με τη σταθερότητα των τιμών. Θεωρεί ότι η ΕΚΤ έχει ευθύνη να παρεμβαίνει, ειδικά όταν οι κυβερνήσεις και τα πολιτικά κόμματα χάνουν επιρροή.
«Δίνουμε γενικό φως — δεν δίνουμε μαθήματα», είπε χαρακτηριστικά. «Αν δεν ασχοληθούμε με τα ευρύτερα ζητήματα, τα οποία συνδέονται πλέον άμεσα με τον πληθωρισμό, θα χάσουμε το καθήκον μας».
Europe’s central bankers are stepping beyond their traditional role as guardians of price stability https://t.co/NneKb8qoLS
— Bloomberg (@business) November 28, 2025
Το ιστορικό προηγούμενο και η συζήτηση για το κοινό χρέος
Σε αντίθεση με τη Fed και την Τράπεζα της Αγγλίας, η ΕΚΤ έχει ιστορικό διεύρυνσης της εντολής της: από τη στήριξη μέτρων λιτότητας και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων κατά την κρίση χρέους, έως την ενσωμάτωση της κλιματικής αλλαγής στις λειτουργίες της.
Το κοινό χρέος αποτελεί το τελευταίο σημείο τριβής, με τον Βιλερουά να το επαναφέρει ως εργαλείο ενίσχυσης των ευρωπαϊκών κεφαλαιαγορών και του διεθνούς ρόλου του ευρώ — κάτι που υιοθέτησαν σε μεγάλο βαθμό η Λαγκάρντ και στη συνέχεια ο Νάγκελ.
Η επόμενη μέρα για την ΕΚΤ και οι εσωτερικές ισορροπίες
Ορισμένοι στις Βρυξέλλες συνδέουν την αυξημένη δραστηριότητα του Νάγκελ με τις επικείμενες αλλαγές στο Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ, όπου τέσσερις από τους έξι αξιωματούχους θα αντικατασταθούν έως το 2027, συμπεριλαμβανομένης της Λαγκάρντ.
Ο Νάγκελ δεν έχει αποκλείσει διεκδίκηση της προεδρίας, ενώ σύμμαχοι όπως ο υποψήφιος για αντιπρόεδρος, Όλι Ρεν, εκφράζουν παρόμοιες θέσεις. Ωστόσο, η στάση του Γερμανού καγκελαρίου Φρίντριχ Μερτς, απαραίτητου για οποιαδήποτε υποψηφιότητα, παραμένει επιφυλακτική.
Την ίδια στιγμή, σε Γαλλία και Ιταλία εμφανίζονται πιέσεις προς την ΕΚΤ για μείωση επιτοκίων και επανέναρξη ποσοτικής χαλάρωσης — εξελίξεις που θυμίζουν τις παρεμβάσεις του Ντόναλντ Τραμπ προς τη Fed.
Ο καθηγητής Εμάνουελ Μένχ προειδοποιεί: «Αν οι κεντρικοί τραπεζίτες εμπλέκονται όλο και περισσότερο σε πολιτικές συζητήσεις, ίσως χρειαστεί να δεχθούν και μεγαλύτερη πολιτική παρέμβαση στη νομισματική πολιτική». Και αυτό, όπως υπογραμμίζει, είναι επικίνδυνο σε μια περίοδο όπου η ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών απειλείται ήδη.
Η τελική πρόκληση: Η ατελής αρχιτεκτονική του ευρώ
Ορισμένοι στην ΕΚΤ εκφράζουν ανησυχία ότι η ανεξαρτησία του θεσμού — παρότι κατοχυρωμένη στις συνθήκες της ΕΕ — μπορεί να διαβρωθεί αν τα στελέχη εμπλακούν υπερβολικά στην καθημερινή πολιτική αντιπαράθεση. Επιπλέον, δεν διαθέτουν όλοι το θεσμικό υπόβαθρο της Bundesbank, η οποία έχει εντολή να συμβουλεύει την κυβέρνηση της Γερμανίας.
Ωστόσο, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη δεν αφήνουν περιθώρια ακινησίας. Ο Ολαφ Σλάιπεν, επικεφαλής της ολλανδικής κεντρικής τράπεζας, ζήτησε πρόσφατα ριζική αναθεώρηση του προϋπολογισμού των 2 τρισ. ευρώ της ΕΕ και τόνισε την ανάγκη για αυστηρότερη εφαρμογή των κοινοτικών κανόνων.
Όπως σημειώνει η Νάις, «η ΕΚΤ βρίσκεται αντιμέτωπη με μια μη ολοκληρωμένη νομισματική ένωση χωρίς δημοσιονομική ένωση. Αν δεν αντιμετωπιστούν οι ρωγμές στην αρχιτεκτονική του ευρώ, θα δημιουργηθούν προβλήματα που στο τέλος η ΕΚΤ θα κληθεί να διαχειριστεί και να επιλύσει».
