Το ψέμα του Ερντογάν – και η νέα πτώση της λίρας

Πολλές φορές οι οικονομικές μανούβρες των κυβερνώντων με το δημόσιο χρήμα παίρνουν αρκετό χρόνο για να γίνουν κατανοητές στο γενικό πληθυσμό που δεν ασχολείται με τις αγορές και δεν μπορεί να τις αξιολογήσει.

Όταν όμως αποκαλύπτεται και κυκλοφορεί ευρέως αυτό που γινόταν εν κρυπτώ, η πίεση για λογοδοσία αυξάνει και δεν αφήνει ανεπηρέαστους ούτε τους απολυταρχικούς ηγέτες της συνομοταξίας Ερντογάν.

Το κάψιμο των συναλλαγματικών διαθεσίμων της Τουρκίας σε μια μάταιη προσπάθεια να στηριχθεί το τουρκικό νόμισμα – το οποίο παράλληλα τορπιλίζαν και τορπιλίζουν οι υπόλοιπες πολιτικές του Ερντογάν –  δεν είναι πλέον αντικείμενο εξειδικευμένου άρθρου του διεθνούς οικονομικού τύπου: Αποτελεί το πιο διαδεδομένο καθημερινό θέμα συζήτησης των Τούρκων, οι οποίοι εκεί που νόμιζαν ότι ήταν ασφαλείς αλλάζοντας τις λίρες με δολάρια, τώρα αμφιβάλλουν ακόμα και για αυτό.

Τα σύμβολα κλονίζουν ακόμα και ένα πανίσχυρο «Αρχηγό»: Ο αριθμός «128 δισ.» – συχνά σε φόντο ουράνιου τόξου (σαφής αναφορά στα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας που ερεθίζει τον Τούρκο Πρόεδρο) – εξαπλώνονται σε αφίσες, τρικάκια και σόσιαλ μίντια. Όσο πολλαπλασιάζονται στριμώχνουν τον Ερντογάν.

Η αλήθεια που τον πολιορκεί τον αναγκάζει σε όλο και πιο εξόφθαλμα ψέματα που έχουν όλο και πιο «κοντά ποδάρια».

Ο Τούρκος πρόεδρος είπε σε βουλευτές την Τετάρτη πως οι αρχές χρησιμοποίησαν $165 δισ. δολάρια της κεντρικής τράπεζας για να «αντιμετωπίσουν τις εξελίξεις το 2019 και το 2020» και μπορεί να χρησιμοποιήσουν και άλλα «αν χρειαστεί».

Ως εδώ, καλά: Η Goldman Sachs εκτιμά ότι μόνο το 2020 η κεντρική τράπεζα έκαψε περισσότερα από 100 δισ. σε παρεμβάσεις στην αγορά συναλλάγματος. Το ψέμα ήρθε στην επόμενη φράση:

«Η κεντρική τράπεζα σήμερα έχει περίπου $90 δισ. δολάρια στα αποθέματά της».  Αυτά μπορούν να αξιοποιηθουν και πάλι αν χρειαστεί, ή μπορεί να ξεπεράσουν τα 100 δισ.

Οι αγορές όμως αντιδρούν στα εξόφθαλμα ψέματα: πίεσαν τη λίρα ακόμα χαμηλότερα, η οποία άγγιξε την ισοτιμία των 8,2 λιρών ανά δολάριο αμέσως μετά την εξωφρενική δήλωση. Η αλήθεια απέχει πολύ από την εκδοχή Ερντογάν: περισσότερο από $150 δισεκατομμύρια.

Ας δούμε που βρίσκει ο Ερντογάν το νούμερο των $90 δισ. 

Τον Απρίλιο το σύνολο των δολαρίων που υπάρχουν στη χώρα υποχώρησε στα $89,3 δισεκ. ή 15% χαμηλότερα από την Πρωτοχρονιά. Πρόκειται ωστόσο για ένα σύνολο που περιλαμβάνει το χρυσό που κατέχει η χώρα αλλά και κάτι άλλο: τα δολάρια των Τούρκων καταθετών στις εμπορικές τράπεζες που με τη σειρά τους εκείνες τα «παρκάρουν» σε καταθέσεις στην κεντρική τράπεζα.

Αυτά τα δολάρια όμως δεν ανήκουν στο κρατικό θησαυροφυλάκιο ούτε θα έπρεπε να συνυπολογίζονται στα συναλλαγματικά διαθέσιμα της χώρας. Πρόκειται για συναλλαγματικά διαθέσιμα των πολιτών και των επιχειρήσεων, οι οποίοι κατέθεσαν τα δολάρια τους σε συναλλαγματικούς λογαριασμούς οι οποίοι εν συνεχεία «φιλοξενούνται» στην κεντρική τράπεζα. Είναι μια «απαλλοτρίωση» που διέταξε ο Ερντογάν όταν τα δολάρια της κεντρικής τράπεζας τελείωναν.

Τα ακαθάριστα συναλλαγματικά αποθέματα (του χρυσού συμπεριλαμβανομένου) όπως τα μετρά ο υπόλοιπος κόσμος, είναι πολύ χαμηλότερα, όπως δείχνει το παρακάτω διάγραμμα του πρακτορείου Bloomberg: λίγο πάνω από $49 δισ.

Όμως και αυτό το σύνολο δεν λέει όλη την αλήθεια.

Αν αφαιρεθεί η αξία του χρυσού σε φυσική μορφή, τα δολάρια που είναι στην κυριότητα της κεντρικής τράπεζας είναι κάτω από δέκα δισεκατομμύρια δολάρια: Όσα περίπου «έκαιγε» στις αγορές σε μια… «καλή» εβδομάδα, ο γαμπρός του και ΥΠΟΙΚ ως το Νοέμβριο, ο Μπεράτ Αλ Μπαϊράκ.

Έστω κι έτσι, θα μπορούσε να πει κανείς ότι μπορεί τελειώνουν τα συναλλαγματικά του αποθέματα, αλλά τουλάχιστον δεν χρωστάει… Είναι όμως έτσι;

Όχι. Η Τουρκία αναγκάστηκε να δανειστεί (με συμφωνίες swaps) δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια από ισχυρούς συμμάχους και ανίσχυρες “αποικίες”: από την κεντρική τράπεζα του Κατάρ, την κεντρική τράπεζα της ΛΙβύης και άλλους νέους υποστηρικτές.

Αν αφαιρεθούν τα χρεωστούμενα τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της χώρας είναι βαθιά στο κόκκινο. H Goldman Sachs υπολογίζει ότι η κεντρική τράπεζα χρωστά περισσότερα από 60 δισεκατομμύρια δολάρια.

Δεν είναι να απορεί κανείς που οι σημερινές παρεμβάσεις δεν κατάφεραν να ανακόψουν την πτώση της λίρας. Οι παίκτες στη διεθνή αγορά συναλλάγματος καταλαβαίνουν τη δημιουργική λογιστική και τιμωρούν την ερντογανική λογική.