Καθώς οι διατλαντικές εμπορικές εντάσεις για τους δασμούς κορυφώνονται, αυξάνονται οι πιέσεις προς τις Βρυξέλλες να υιοθετήσουν σκληρή στάση και η Ευρωπαϊκή Ένωση να επιστρατεύσει το ισχυρότερο διαθέσιμο εμπορικό όπλο της, το λεγόμενο «ευρωπαϊκό μπαζούκα» κατά των δασμών Τραμπ.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται υπό τεράστια πίεση εν όψει της προθεσμίας που έχει θέσει ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, για την 1η Αυγούστου, με την απειλή επιβολής δασμών 30% να πλανάται, καθώς κυκλοφορούν πληροφορίες από τους FT για συμβιβαστικό deal στο 15% με αρκετούς αστερίσκους.
Παρ’ ότι οι διαπραγματευτές της ΕΕ επιδίδονται σε πυρετώδεις προσπάθειες για να πείσουν την Ουάσιγκτον να δεχτεί χαμηλότερους δασμούς, εντείνεται παράλληλα η διάθεση για προετοιμασία όχι μόνο ενός, αλλά πολλαπλών αντιποίνων.
Πέρα από το πρώτο πακέτο αντίμετρων που προβλέπει δασμούς σε αμερικανικά προϊόντα αξίας 93 δισ. ευρώ σε περίπτωση αποτυχίας συμφωνίας, οι Βρυξέλλες εξετάζουν ήδη νέο κύμα μέτρων κατά των ΗΠΑ, το οποίο θα περιλαμβάνει και υπηρεσίες.
Επιπλέον, εξετάζεται πλέον σοβαρά η ενεργοποίηση του Μηχανισμού Κατά του Οικονομικού Εξαναγκασμού (Anti-Coercion Instrument, ACI) -γνωστού και ως «εμπορικό μπαζούκα» της ΕΕ.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Politico δίνει μερικές ερωτήσεις-απαντήσεις για το τι είναι το «ευρωπαϊκό μπαζούκα» κατά των δασμών Τραμπ. Αν και εκφράζονται ήδη αμφιβολίες από ορισμένους αναλυτές για το πόσο ισχυρά πυρά διαθέτει και πόσο αποτελεσματική και έγκαιρη μπορεί να είναι η ενεργοποίησή του βάσει των προβλεπόμενων διαδικασιών στα δυσκίνητα γρανάζια της Κομισιόν.
Τι είναι ο Μηχανισμός Κατά του Οικονομικού Εξαναγκασμού;
Το ACI αποτελεί ένα εργαλείο που μπορεί να επιστρατεύσει η ΕΕ όταν δέχεται πιέσεις ή εκβιασμό από εμπορικούς ανταγωνιστές. Ο στόχος του είναι κυρίως αποτρεπτικός: πρόκειται για μέσο που συνδυάζει εμπορική και εξωτερική πολιτική, με σκοπό να αποθαρρύνει ξένες δυνάμεις να ασκήσουν πίεση σε κράτη-μέλη της Ένωσης -και προβλέπει τη λήψη μέτρων μόνο ως έσχατη λύση.
Στην πράξη, επιτρέπει στην ΕΕ να επιβάλει οικονομικό κόστος σε τέτοιες περιπτώσεις -από περιορισμούς στο εμπόριο και τις επενδύσεις μέχρι κυρώσεις σε δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Πριν προχωρήσει σε αντίποινα, η Κομισιόν δίνει στο τρίτο κράτος τη δυνατότητα να υπαναχωρήσει από τις πιέσεις του και να διαπραγματευτεί με βάση τους διεθνείς κανόνες.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ορίζει ως οικονομικό εξαναγκασμό την περίπτωση κατά την οποία μια τρίτη χώρα προσπαθεί να επιβάλει πολιτική ή νομοθετική απόφαση στην ΕΕ ή σε κράτος-μέλος της μέσω της απειλής ή εφαρμογής εμπορικών ή επενδυτικών περιορισμών. Παράδειγμα: επιβολή πρόσθετων δασμών για να παρεμποδιστεί η εφαρμογή ευρωπαϊκής νομοθεσίας.
Γιατί διαθέτει η ΕΕ αυτό το εργαλείο;
Το ACI αποτελεί βασικό στοιχείο της νέας εργαλειοθήκης εμπορικής άμυνας της ΕΕ και της στρατηγικής της για πιο δυναμική παρουσία στη διεθνή σκηνή. Προτάθηκε στα τέλη του 2021 και τέθηκε σε ισχύ δύο χρόνια αργότερα.
Αναπτύχθηκε ως απάντηση σε περιπτώσεις αυξανόμενης οικονομικής πίεσης προς τα κράτη-μέλη της ΕΕ, κυρίως κατά την πρώτη προεδρία Τραμπ, όταν επιβλήθηκαν κυρώσεις σε ευρωπαϊκές εταιρείες που συμμετείχαν στην κατασκευή του αγωγού Nord Stream 2. Το 2021 η Κίνα προχώρησε σε εμπορικά αντίποινα κατά της Λιθουανίας και άλλων χωρών της ΕΕ -όπως η Γαλλία, η Γερμανία και η Σουηδία-, επειδή χρησιμοποιούσαν εξαρτήματα λιθουανικής προέλευσης, μετά την απόφαση του Βίλνιους να ανοίξει διπλωματικό γραφείο στην Ταϊβάν.
Τότε η ΕΕ δεν διέθετε επαρκές εργαλείο αντίδρασης. Το ACI αλλάζει αυτό το τοπίο, καθώς είναι το μοναδικό εργαλείο που της επιτρέπει να επιβάλει μέτρα εμπορικής πολιτικής χωρίς να απαιτείται ομοφωνία, καθιστώντας το εξαιρετικά σημαντικό σε έκτακτες συνθήκες.
Τι μπορεί να στοχεύσει η ΕΕ;
Οι Βρυξέλλες μπορούν να επιβάλουν ή να αυξήσουν τελωνειακούς δασμούς, να περιορίσουν εισαγωγές ή εξαγωγές μέσω ποσοστώσεων ή αδειοδοτήσεων και να επιβάλουν εμπόδια στο διασυνοριακό εμπόριο υπηρεσιών.
Μπορούν επίσης να περιορίσουν την πρόσβαση τρίτων χωρών στις ευρωπαϊκές δημόσιες συμβάσεις, στις άμεσες ξένες επενδύσεις στην ΕΕ, αλλά και στη χρηματοπιστωτική αγορά της. Επιπλέον, υπάρχει η δυνατότητα περιορισμών στα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.
Έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ το ACI;
Όχι. Όμως βασικός του στόχος είναι η αποτροπή, όχι απαραίτητα η χρήση.
Και τώρα; Θα το ενεργοποιήσει όντως η ΕΕ;
Καθώς η ΕΕ προετοιμάζεται για αποτυχία στις συνομιλίες με τις ΗΠΑ, το ACI επανέρχεται στο προσκήνιο. Παράλληλα, καταρτίζεται λίστα αντιποίνων συνολικού ύψους €93 δισ. σε αμερικανικά προϊόντα. Οι αρχικές προτάσεις, που ήταν διαχωρισμένες σε δύο έγγραφα, έχουν πλέον ενοποιηθεί σε ένα πακέτο.
Τα προτεινόμενα μέτρα θα υποβληθούν προς έγκριση στα κράτη-μέλη με στόχο να είναι έτοιμα για εφαρμογή έως τις 7 Αυγούστου.
Στο τραπέζι βρίσκονται προτάσεις για:
- Αποκλεισμό αμερικανικών εταιρειών από δημόσιες συμβάσεις.
- Εμπόδια στην πρόσβαση στην ενιαία αγορά.
- Περιορισμούς σε επενδύσεις και εμπορικές συναλλαγές.
Ο ACI θεσπίστηκε το 2023 και παραμένει ανενεργός έως σήμερα. Έχει σχεδιαστεί ώστε να αποτρέπει οικονομικό εκβιασμό από τρίτες χώρες που επιχειρούν να επηρεάσουν την πολιτική της ΕΕ με πιέσεις ή απειλές στο εμπόριο και τις επενδύσεις.
Τα μέτρα που προβλέπονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τονίζει ότι ο βασικός στόχος του ACI είναι η αποτροπή, αλλά όταν αυτό δεν επιτυγχάνεται, η ΕΕ μπορεί να απαντήσει με:
- Δασμούς και ποσοστώσεις
- Περιορισμούς σε εξαγωγές και εισαγωγές
- Ελέγχους στις άμεσες ξένες επενδύσεις
- Αποκλεισμό από δημόσιους διαγωνισμούς
- Περιορισμούς σε δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας
- Η διαδικασία ενεργοποίησης του ACI απαιτεί:
- Έρευνα από την Επιτροπή για διαπίστωση οικονομικού εξαναγκασμού
- Έγκριση από τουλάχιστον 15 κράτη-μέλη
- Απόπειρα διπλωματικής επίλυσης με την εμπλεκόμενη χώρα πριν από την επιβολή μέτρων
Όπως διευκρινίζει η Επιτροπή, όλα τα μέτρα πρέπει να είναι στοχευμένα, αναλογικά και προσωρινά, όσο διαρκεί η εξαναγκαστική πρακτική.
Πόσο γρήγορα μπορεί να ενεργοποιηθεί;
Αρκετά βήματα απαιτούνται -πρόκειται για την ΕΕ, άλλωστε. Αρχικά, κατόπιν αιτήματος θιγόμενης πλευράς (π.χ. εταιρείας) ή και αυτεπαγγέλτως, η Κομισιόν εξετάζει κατά πόσο υπάρχει πράγματι περίπτωση οικονομικού εξαναγκασμού, σε χρονικό διάστημα έως τεσσάρων μηνών. Αν επιβεβαιωθεί, ξεκινούν διπλωματικές διαπραγματεύσεις με το τρίτο κράτος.
Αν αποτύχουν οι διαβουλεύσεις, απαιτείται η στήριξη ειδικής πλειοψηφίας των 27 κρατών-μελών για την επιβολή αντιμέτρων μέσω του ACI. Η πλειοψηφία αυτή σημαίνει τουλάχιστον 15 χώρες που αντιπροσωπεύουν το 65% του πληθυσμού της ΕΕ -συνεπώς, η στάση χωρών όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία είναι κρίσιμη.
Τελικά, ο ρυθμός ενεργοποίησης εξαρτάται από το κατά πόσο μπορούν να πειστούν οι επιφυλακτικές χώρες. Η προθεσμία που έχουν για να εγκρίνουν ή να απορρίψουν την πρόταση είναι έως 10 εβδομάδες.
Τα γραφειοκρατικά γρανάζια της Κομισιόν
Υπάρχουν αμφιβολίες για τον χρόνο που θα χρειασθεί ώστε να πυροβολήσει το «μπαζούκα της Κομισιόν», αναφέρουν αναλυτές, σχετικά με τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για την ενεργοποίησή του. Στην ουσία για να ενεργοποιηθεί χρειάζεται μια «χειρουργική» γραφειοκρατική διαδικασία.
- Πρώτα πρέπει να συμφωνήσουν τα 27 κράτη-μέλη.
- Στη συνέχεια ξεκινά γραφειοκρατικός μαραθώνιος με φακέλους, εκθέσεις και αξιολογήσεις που μετριούνται σε μήνες.
- Μέχρι να ολοκληρωθεί η ανάλυση από την Κομισιόν, που χρειάζεται κι αυτή κάποιους μήνες, και να προταθούν μέτρα, οι γεωπολιτικές συνθήκες μπορεί να έχουν αλλάξει.
- Ακόμη και τότε, προβλέπεται πρώτα «περίοδος διαλόγου» με τη χώρα που προχωρεί σε «εξαναγκασμό», πριν καν τεθεί θέμα κυρώσεων και «ανταποδοτικών δασμολογικών πυρών».
Αυτό δείχνει ότι το συγκεκριμένο αποτρεπτικό εργαλείο αντιμετωπίζει πρόβλημα συγχρονισμού στο πάτημα της σκανδάλης, με τον κίνδυνο να έχουν αλλάξει οι κανόνες του παιχνιδιού.
