Ο εμπορικός πόλεμος των ΗΠΑ με την Κίνα συνεχίζεται, με τον υπόλοιπο κόσμο να παρακολουθεί ανήσυχος τις τεταμένες διαπραγματεύσεις μεταξύ των υπερδυνάμεων. Το «όπλο» της Κίνας στην εμπορική διαμάχη μεταξύ των δυο τιτάνων είναι η κυριαρχία της στις εξαγωγές σπάνιων γαιών. Την περασμένη Πέμπτη το Πεκίνο επέκτεινε τους διεθνείς περιορισμούς στις εξαγωγές των συγκεκριμένων μετάλλων και έτσι ενέτεινε τις πιέσεις όχι μόνον στις αμερικανικές, αλλά και στις ευρωπαϊκές εταιρείες που εξαρτώνται από αυτές. Για μία ακόμη φορά η Κίνα έδειξε την ισχύ της στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες.
Αμέσως μετά οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν την αύξηση των δασμών από το 30% στο 100% εις βάρος των κινεζικών εισαγωγών, με αφετηρία την 1η Νοεμβρίου, ενισχύοντας τους φόβους ότι μπορεί να ανατραπούν οι προσωρινές μειώσεις κατά 115% εκατέρωθεν που είχαν επιτευχθεί στις διαβουλεύσεις του Λονδίνου τον περασμένο Ιούνιο. Ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, εξέφρασε επίσης αμφιβολίες για το αν θα συναντήσει τον Κινέζο ομόλογο του, Σι Τζίνπιγκ, στο πλαίσιο της συνόδου του APEC (Οικονομική Συνεργασία Ασίας-Ειρηνικού), που πρόκειται να πραγματοποιηθεί στη Νότια Κορέα κατά τα τέλη του μήνα. Αναλυτές, συμπεριλαμβανομένων εκείνων της Nomura Holdings, δήλωσαν στο Bloomberg ότι οι μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου διακυβεύουν πάρα πολλά για να τα ακυρώσουν οι ηγέτες τους στη συνάντηση στη Νότια Κορέα.
Εκτός των σπάνιων γαιών και των δασμών, οι δυο υπερδυνάμεις αξιοποιούν και άλλα «εμπορικά όπλα». Το Πεκίνο έριξε και ένα ακόμη χαρτί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, με την αναγγελία ειδικού τέλους στα αμερικανικά πλοία που εισέρχονται στα λιμάνια της ως αντίποινα σε φόρο των ΗΠΑ για τα πλοία που κατασκευάζονται στην Κίνα και ο οποίος πρόκειται να τεθεί σε ισχύ, σήμερα, Τρίτη. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Alphaliner, που επικαλείται πρώτη η γαλλική εφημερίδα Les Echos, ο αμερικανικός φόρος θα αυξήσει τις συνολικές τελωνειακές επιβαρύνσεις κατά 3,2 δισ. δολάρια επιπλέον ήδη από το 2026 εις βάρος των πλοιοκτητών. Στην πρώτη γραμμή βρίσκεται η Cosco και η θυγατρική του ομίλου, OOCL, που εδρεύει στο Χονγκ Κονγκ.
Μια νέα περίοδος αβεβαιότητας για το παγκόσμιο εμπόριο
Αν και η κυβέρνηση των Ρεπουμπλικανών επιχείρησε την Κυριακή να χαμηλώσει τους τόνους με το μπρα ντε φερ που ξεκίνησε τέλη της περασμένης εβδομάδας -οδηγώντας στο κόκκινο τις αγορές-, γεγονός είναι πως το παγκόσμιο εμπόριο εισέρχεται σε μια νέα περίοδο αβεβαιότητας. Μπορεί ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, να επανέλαβε τον σεβασμό που τρέφει για τον Κινέζο ομόλογο του, Σι Τζινπίνγκ, συμπλήρωσε όμως ότι η «προθεσμία» που έδωσε στο Πεκίνο είναι μια «αιωνιότητα» γι’ αυτόν. Ο Τραμπ δήλωσε ακόμη από το προεδρικό αεροσκάφος, καθώς ταξίδευε στη Μέση Ανατολή, «ας δούμε τι θα συμβεί». Πρόσθεσε, δε, ότι «ξέρετε τι είναι για εμένα η 1η Νοεμβρίου; Είναι μια αιωνιότητα».
Έτσι, έστειλε το μήνυμα πως οι ΗΠΑ έχουν το πάνω χέρι, με τον αντιπρόεδρο της χώρας, Τζέι ντι Βανς, να παροτρύνει την Κίνα να ακολουθήσει «τον δρόμο της λογικής». «Η συνεχής απειλή για υψηλούς τελωνειακούς δασμούς δεν είναι η σωστή προσέγγιση για τη συνεργασία με την Κίνα», προειδοποίησε την Κυριακή το Πεκίνο.
Εκτός από τον κίνδυνο να επανέλθουν οι δασμοί σε βάρος της Κίνας σε τριψήφιο ποσοστό -αν και ένα 100% είναι χαμηλότερο από το 125% που είχε αρχικά επιβληθεί στις 2 Απριλίου και το οποίο μετέπειτα μειώθηκε στο 30%- οι ΗΠΑ απείλησαν με δικούς τους περιορισμούς στις εξαγορές προϊόντων λογισμικού προς την Κίνα. Το Πεκίνο ανήγγειλε, επίσης, πως θα ξεκινήσει αντιμονοπωλιακή έρευνα για την Qualcomm, μια κίνηση που στέλνει το μήνυμα ότι η Κίνα προτίθεται να επεκτείνει την αντιπαράθεση αυτήν πέραν του εμπορίου και των εφοδιαστικών αλυσίδων.
Αναλυτές τονίζουν η Κίνα έχει αποδείξει πως η οικονομία της μπορεί να αντέξει δασμούς της τάξεως του 50%, εάν συμπεριληφθούν και αυτοί που εφαρμόστηκαν από την πρώτη θητεία του Τραμπ. Όμως, εάν αυξηθούν στο 100%, κινδυνεύει να εκτροχιαστεί όχι μόνο η κινεζική αλλά και η παγκόσμια οικονομία. Σε αυτήν τη φάση των διαπραγματεύσεων, η ασάφεια στην αναγγελία περιοριστικών μέτρων για τις σπάνιες γαίες από την πλευρά της Κίνας και τεχνολογίας από την πλευρά των ΗΠΑ έχει σκοπιμότητα. Με αυτόν τον τρόπο αποκτούν περιθώρια ευελιξίας και οι δύο πλευρές.
Δυσπρόσιο: μία από τις σπάνιες γαίες που είναι απαραίτητες για τα EVs, τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και τις στρατιωτικές εφαρμογές
Προκειμένου να ασκήσει πιέσεις στις ΗΠΑ, η Κίνα αύξησε τις σπάνιες γαίες που υπόκεινται σε περιορισμούς εξαγορών από επτά σε περίπου 12, τονίζοντας πως σκοπός της είναι να μην αξιοποιηθούν σε στρατιωτικές εφαρμογές. Στη νέα λίστα συμπεριέλαβε το δυσπρόσιο, μια από τις σπάνιες γαίες με ατομικό αριθμό 66 και χημικό σύμβολο Dy. Όπως αναφέρει η Wall Street Journal, «εάν η βιομηχανία της τεχνολογίας ήταν φούρνος, το δυσπρόσιο θα ήταν σαν τη μαγειρική σόδα: χρησιμοποιείται σε μικρές ποσότητες, αλλά είναι απαραίτητο για τη λειτουργία των μηχανών στα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα (EVs), τις ανεμογεννήτριες, τα ηλεκτρονικά συστήματα των ενόπλων δυνάμεων και τα μηχανήματα που κατασκευάζουν τα τσιπ υπολογιστών».
Όπως επισημαίνεται από τη Les Echos, όμως, οι περιορισμοί στις εξαγωγές σπάνιων γαιών της Κίνας δεν αφορούν μόνον τις ΗΠΑ, αλλά και στην Ευρώπη. Ουσιαστικά η Κίνα έχει καθιερώσει ένα σύστημα αδειών για τα συγκεκριμένα μέταλλα, που, όμως, από την Πέμπτη επεκτάθηκε σε «οποιαδήποτε εταιρεία -είτε κινεζική είτε ξένη- σκοπεύει να εξάγει ορισμένα προϊόντα που αντλούν περισσότερο από το 0,1% της αξίας τους από σπάνιες γαίες». Το Πεκίνο καλεί συνεπώς τις εξαγωγικές του εταιρείες να «ενισχύσουν την επαγρύπνησή τους σε θέματα συμμόρφωσης». Σύμφωνα με το υπουργείο Εμπορίου της Κίνας, οι εξαγωγικές επιχειρήσεις «πρέπει να κατανοούν τις κύριες χρήσεις των εξαγωγών τους και να προσδιορίζουν αν πρόκειται για αγαθά διπλής χρήσης, δηλαδή πολιτικής και στρατιωτικής».
Προκειμένου, μάλιστα, να προστατεύσει τη μονοπωλιακή θέση της στην παγκόσμια βιομηχανία των σπάνιων γαιών, καθώς κατέχει το 60% των αποθεμάτων και ελέγχει το 90% της επεξεργασίας τους σε όλον τον κόσμο, η Κίνα είχε προειδοποιήσει επίσης τις δυτικές εταιρείες να μη συγκεντρώσουν αποθέματα. Η UBS υπολογίζει πως οι διεθνείς περιορισμοί της Κίνας οδήγησαν σε πτώση των εξαγωγών κατά 31% μέσα στον Σεπτέμβριο.
Οι σπάνιες γαίες και οι φιλοδοξίες των ΗΠΑ για την AI
Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη επιδιώκουν να μειώσουν την εξάρτησή τους από την Κίνα. Οι σπάνιες γαίες είναι απαραίτητες και για την παραγωγή στρατιωτικού εξοπλισμού, σε μια περίοδο που είναι λεπτές οι γεωπολιτικές ισορροπίες τόσο στον Ειρηνικό Ωκεανό όσο και στον Ατλαντικό. Συν τοις άλλοις, οι σπάνιες γαίες είναι αναγκαίες για την κατασκευή των απαραίτητων υποδομών στην Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ).
Οι προσδοκίες για την αποκαλούμενη 4η Βιομηχανική Επανάσταση από την Τεχνητή Νοημοσύνη είναι γιγαντιαίες. Σε αυτές στηρίζεται το ασταμάτητο ράλι της Wall Street και οι προβλέψεις για την αμερικανική ανάπτυξη που καλλιεργεί η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ. Εκεί αποδίδεται, εξάλλου, η άνοδος του δείκτη S&P 500 της Wall Street πάνω από 15% από τις αρχές του έτους, που, όμως, διακόπηκε απότομα με ημερήσια πτώση 2,71% την Παρασκευή μετά την κλιμάκωση της εμπορικής αντιπαράθεσης ΗΠΑ – Κίνας.
Επιδιώκοντας την αυτονομία της, η Ευρώπη αναζητεί λύσεις
Έχοντας επίγνωση των τρωτών σημείων της, η Ευρώπη επιδιώκει να αναπτύξει δυνατότητες επεξεργασίας και ανακύκλωσης σπάνιων γαιών. Προς αυτήν την κατεύθυνση έχουν ξεκινήσει αρκετά έργα, ιδίως στη Γαλλία με την υποστήριξη της κυβέρνησης Μακρόν. Η Solvay, ένας ελβετικός όμιλος εξόρυξης και μετάλλων, επανεκκίνησε τη γραμμή επεξεργασίας σπάνιων γαιών στη Λα Ροσέλ, μια πόλη στις γαλλικές ακτές του Ατλαντικού. Μέχρι τη δεκαετία του 1990, η Solvay ήταν μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες στην επεξεργασία των σπάνιων γαιών, μαζί με τη βελγική Rhône-Poulenc, η οποία συγχωνεύτηκε με τη Hoechst το 1999 και μετονομάστηκε σε Aventis.
Το εργοστάσιο της Solvay βρίσκεται ακόμη σε πιλοτικό στάδιο, αλλά με μια επένδυση περίπου 100 εκατ. ευρώ, θα μπορούσε να καλύψει έως και το 30% των ευρωπαϊκών αναγκών, αναφέρουν πηγές της γαλλικής εφημερίδας «Les Echos». Το ποσό μπορεί να φαίνεται μέτριο σε σχέση με το διακύβευμα, αλλά «για τη Solvay είναι μια κολοσσιαία επένδυση: πριν πατήσουμε το τελικό κουμπί, πρέπει να αναπτυχθεί ο κλάδος», δήλωσε ο Φιλίπ Κερέν, διευθύνων σύμβουλος της Solvay. Με άλλα λόγια, ο όμιλος θα χρειαζόταν πελάτες, όπως αυτοκινητοβιομηχανίες και κατασκευαστές ανεμογεννητριών, για να δεσμευτούν μακροπρόθεσμα και ενδεχομένως να πληρώσουν λίγο ακριβότερα σε σχέση μ’ έναν προμηθευτή από την Κίνα.
