Το ΝΑΤΟ αναζητά τρόπους να καλύψει τα κενά στην ευάλωτη αντιαεροπορική του άμυνα, ως απάντηση στις αυξανόμενες εισβολές drones και ρωσικών μαχητικών, που παραβιάζουν προκλητικά στον εναέριο χώρο του. Σήμερα, οι υπουργοί Άμυνας των 32 χωρών-μελών της συμμαχίας συναντώνται στις Βρυξέλλες, και ένα βασικό ζήτημα θα είναι κατά πόσο οι εθνικοί κανονισμοί εμποδίζουν τον ανώτατο στρατιωτικό διοικητή του ΝΑΤΟ να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις εναέριες απειλές.
Τις τελευταίες εβδομάδες, ύποπτα μη επανδρωμένα αεροσκάφη έχουν παραβιάσει τον εναέριο χώρο του Βελγίου, της Γερμανίας, της Δανίας και της Νορβηγίας· ρωσικά drones εντοπίστηκαν πάνω από τη Ρουμανία και καταρρίφθηκαν στην Πολωνία, ενώ η στρατιωτική συμμαχία αναγκάστηκε να αποστείλει μαχητικά αεροσκάφη μετά την παραμονή τριών ρωσικών MiG-31 στον εναέριο χώρο της Εσθονίας για 12 λεπτά. Σε απάντηση, το ΝΑΤΟ παρουσίασε το νέο πρόγραμμα Eastern Sentry, που προβλέπει τη μεταφορά πολεμικών αεροσκαφών και αντιαεροπορικών συστημάτων στις χώρες της πρώτης γραμμής.
Ωστόσο, η απειλή έχει ανοίξει μια ευρύτερη συζήτηση σχετικά με το κατά πόσο ο Ανώτατος Συμμαχικός Διοικητής Ευρώπης (SACEUR), ο Αμερικανός στρατηγός Alexus Grynkewich, έχει επαρκή σαφήνεια για το τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει, δεδομένων των περιορισμών που αποκαλούνται «εθνικές επιφυλάξεις» (national caveats), τις οποίες μπορούν να θέτουν τα κράτη-μέλη για τις δυνάμεις τους στις αποστολές του ΝΑΤΟ. «Δεν είναι μυστικό ότι όσο περισσότερες “εθνικές επιφυλάξεις” υπάρχουν — ειδικά στα μαχητικά μας — τόσο πιο δύσκολο είναι για τον SACEUR να ανταποκριθεί άμεσα», δήλωσε στο Politico ο Αμερικανός πρέσβης στο ΝΑΤΟ, Matthew Whitaker, ενόψει της συνόδου. «Αυτές είναι συζητήσεις που θα συνεχίσουμε εντός της συμμαχίας, ώστε όπου μπορούν να μειωθούν, να μειωθούν». Ο Whitaker πρόσθεσε επίσης ότι η Ουάσιγκτον αναμένει από τους συμμάχους του ΝΑΤΟ να ανακοινώσουν «σημαντικές» δεσμεύσεις δαπανών για αγορές όπλων υπέρ της Ουκρανίας από τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης της Τετάρτης.
Σε επιφυλακή το ΝΑΤΟ
Δημόσια, το ΝΑΤΟ επιμένει ότι έχει ήδη όλες τις απαραίτητες εξουσίες για να αντιμετωπίζει τις εναέριες απειλές. «Μπορώ να σας διαβεβαιώσω … όταν τα ρωσικά αεροσκάφη αποτελούν απειλή, μπορούμε να προβούμε στο έσχατο μέτρο», δήλωσε τη Δευτέρα ο επικεφαλής της συμμαχίας, Μαρκ Ρούτε. «Όσο δεν αποτελούν απειλή, θα τα καθοδηγούμε ήπια εκτός του εναέριου χώρου μας».
Ωστόσο, ενώ ο Grynkewich είναι «ικανοποιημένος» με τις γενικές εντολές, που έχουν καθοριστεί από τα μέλη της συμμαχίας για κάθε αποστολή — τους λεγόμενους κανόνες εμπλοκής — οι διαφορετικές εναέριες αποστολές του ΝΑΤΟ παραμένουν «ένα μωσαϊκό», όπως ανέφερε ανώτερος διπλωμάτης της συμμαχίας, ο οποίος μίλησε ανώνυμα στο Politico.
Καθώς το ΝΑΤΟ επιδιώκει να ενισχύσει τα ολοκληρωμένα αντιαεροπορικά του συστήματα, «ο SACEUR χρειάζεται ευελιξία, περιθώριο ελιγμών», είπε ο διπλωμάτης, «και πρέπει να απαλλαγεί όσο το δυνατόν περισσότερο από τις εθνικές επιφυλάξεις».
Στη σημερινή συνεδρίαση, οι υπουργοί θα αξιολογήσουν το Eastern Sentry. Δεν έχουν αναφερθεί αποδεδειγμένες ρωσικές παραβιάσεις μετά το περιστατικό στην Εσθονία. Τον Ιανουάριο, η συμμαχία εγκαινίασε ένα παρόμοιο πρόγραμμα, το Baltic Sentry, για την περιπολία στη θαλάσσια περιοχή μετά από περιστατικά ύποπτων κοψιμάτων υποθαλάσσιων καλωδίων, οπότε και ο αριθμός των νέων επεισοδίων μειώθηκε. «Αν δούμε την επιτυχία του Baltic Sentry, είμαστε βέβαιοι ότι το νέο Eastern Sentry, με τη συμβολή πολλών συμμάχων, θα αποτελέσει αξιόπιστο αποτρεπτικό παράγοντα απέναντι σε μελλοντικές παραβιάσεις του εναέριου χώρου από τη Ρωσία», δήλωσε δεύτερος ανώτερος διπλωμάτης του ΝΑΤΟ.
Η Ουάσιγκτον, επίσης, αναμένεται να συνδράμει στη συλλογή πληροφοριών και τον συντονισμό του προγράμματος, σύμφωνα με αξιωματούχο του αμερικανικού Υπουργείου Άμυνας που μίλησε στο Politico.
Ευέλικτη ανταπόκριση
Η ενίσχυση των συμμαχικών αντιαεροπορικών αμυνών ενδέχεται, ωστόσο, να απαιτήσει και την παροχή ευρύτερης εντολής στον Grynkewich. Ιστορικά, οι εθνικές επιφυλάξεις έχουν περιορίσει το ΝΑΤΟ στην ανάπτυξη στρατευμάτων σε συγκεκριμένες τοποθεσίες και στη χρήση πόρων για ορισμένους σκοπούς, δήλωσε η Oana Lungescu, ερευνήτρια του Royal United Services Institute και πρώην εκπρόσωπος Τύπου του ΝΑΤΟ, γεγονός που «καθιστούσε τον συντονισμό πολύ πιο δύσκολο». Όσον αφορά την αντιαεροπορική άμυνα, το ζήτημα είναι «να υπάρχει μεγαλύτερη σαφήνεια» σχετικά με τα όρια αυτά, ώστε «ο SACEUR να μπορεί να αναπτύσσει δυνάμεις και δυνατότητες», είπε.
Ο Grynkewich εξετάζει τους κανόνες ευελιξίας στις αποστολές και τις εθνικές επιφυλάξεις στο πλαίσιο του Eastern Sentry, προκειμένου να ενισχύσει σταδιακά την ανταπόκριση του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με δύο διπλωμάτες και έναν αξιωματούχο της συμμαχίας. Αναμένεται να παρουσιάσει τις προτάσεις του στους συμμάχους μέσα στο επόμενο έτος, πρόσθεσαν.
Η ενίσχυση της αντιαεροπορικής άμυνας κατά μήκος της ανατολικής πτέρυγας και στην περιοχή της Βαλτικής θα απαιτήσει επίσης νέες επενδύσεις και «περιλαμβάνει την κατασκευή ενός πολυεπίπεδου δικτύου αισθητήρων, ενσωματωμένου σε κοινό σύστημα ελέγχου με τεχνητή νοημοσύνη», δήλωσε δεύτερος αξιωματούχος του ΝΑΤΟ, προσθέτοντας ότι η συμμαχία χρησιμοποιεί την Κεντρική Ευρώπη «ως δοκιμαστικό πεδίο» για τέτοιες τεχνολογίες.
Οι υπουργοί Άμυνας αναμένεται επίσης να συζητήσουν κοινές πρωτοβουλίες μεταξύ της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Η ΕΕ ηγείται ήδη πολλών αμυντικών προγραμμάτων, συμπεριλαμβανομένου του προγράμματος SAFE ύψους 150 δισ. ευρώ για δάνεια που θα χρηματοδοτούν την αγορά όπλων, ενώ την Πέμπτη αναμένεται να παρουσιάσει μια συνολική αμυντική στρατηγική για το 2030.
Τον περασμένο μήνα, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δεσμεύτηκε να δημιουργήσει έναν «τοίχο drones» για την προστασία των κρατών της πρώτης γραμμής από τη Ρωσία.
Αν και το σχέδιο έχει τύχει μικτής υποδοχής στην ΕΕ, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ γενικά υποστηρίζουν την ιδέα η ΕΕ να συμβάλει στη χρηματοδότηση αμυντικών έργων που σχετίζονται με drones, σύμφωνα με δύο διπλωμάτες του ΝΑΤΟ. Ωστόσο, αυτό μπορεί να λειτουργήσει μόνο εάν οι σύμμαχοι και ο Grynkewich διατηρήσουν τον πλήρη έλεγχο του εξοπλισμού και της χρήσης του, πρόσθεσαν.
