Το υπερωκεάνιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης πλέει πλέον στη drone εποχή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναμένεται να παρουσιάσει αργότερα μέσα στην ημέρα ένα φιλόδοξο στρατιωτικό πενταετές πλάνο, με στόχο να αποτρέψει τη Ρωσία και να προετοιμάσει τη Γηραιά Ήπειρο για τις προκλήσεις του 21ου αιώνα.
Η πρωτοβουλία σηματοδοτεί μια προσπάθεια μετάβασης από την εθνική απομόνωση προς τον συντονισμό, σε έναν τομέα όπου η Ευρώπη υστερούσε παραδοσιακά.
Αύξηση αμυντικού προϋπολογισμού χωρίς συντονισμό στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Από το 2021, ο συλλογικός αμυντικός προϋπολογισμός των 27 κρατών-μελών έχει σχεδόν διπλασιαστεί, αγγίζοντας τα 400 δισ. ευρώ. Ωστόσο, σύμφωνα με προσχέδιο του σχεδίου που διέρρευσε, οι δαπάνες αυτές παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ασυντόνιστες μεταξύ των χωρών, αναφέρουν αναλυτές στο Bloomberg.
Κοινές επενδύσεις ΕΕ σε drone και αεράμυνα
Η Κομισιόν θα προτείνει την έναρξη κοινών προγραμμάτων για drones και αντιαεροπορική άμυνα μέσα στους επόμενους μήνες.
Στόχος είναι η επίτευξη πλήρους επιχειρησιακής ετοιμότητας έως το τέλος της δεκαετίας και η από κοινού προμήθεια του 40% του εξοπλισμού έως το 2027 — περισσότερο από το διπλάσιο του σημερινού ποσοστού.
Πολιτικά διλήμματα και εθνικές αντιστάσεις
Πέρα από τη στρατιωτική διάσταση, τίθεται και ένα βαθύ πολιτικό ερώτημα: είναι οι μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης διατεθειμένες να παραχωρήσουν μέρος του ελέγχου τους για το κοινό όφελος;
Η Γερμανία έχει ήδη τονίσει ότι οι τελικές αποφάσεις πρέπει να παραμείνουν στα εθνικά κοινοβούλια, ενώ η παραδοσιακή ηγεσία του ΝΑΤΟ διατηρεί τον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Η πίεση των ΗΠΑ και η οικονομική διάσταση
Οι ευρωπαίοι ηγέτες θα εξετάσουν το σχέδιο στη σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες την επόμενη εβδομάδα, γνωρίζοντας ότι ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, παρακολουθεί στενά.
Μόλις χθες, ο Τραμπ δήλωσε ότι η Ισπανία θα πρέπει να “τιμωρηθεί” για την αντίθεσή της στην αύξηση των αμυντικών δαπανών, προειδοποιώντας ακόμη και για δασμούς στα προϊόντα της.
Τα χρήματα στο επίκεντρο της άμυνας στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Η χρηματοδότηση παραμένει κρίσιμος παράγοντας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη εγκρίνει ταμείο ύψους 150 δισ. ευρώ για ποικίλα έργα, με στόχο την ολοκλήρωσή τους έως το 2030.
Το νέο σχέδιο προτείνει τη δημιουργία πρόσθετου ταμείου έως 1 δισ. ευρώ σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, προκειμένου να στηριχθεί η επόμενη γενιά αμυντικών προγραμμάτων.
Σύμφωνα με το προσχέδιο, που δημοσιοποιήθηκε από το Politico και αναμένεται να εγκριθεί στις Βρυξέλλες αργότερα μέσα στην ημέρα,«η στρατιωτικοποιημένη Ρωσία συνιστά επίμονη απειλή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια στο ορατό μέλλον». Παρότι οι αμυντικοί προϋπολογισμοί των κρατών-μελών αυξάνονται ταχύτατα, το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών παραμένει «κατά βάση εθνικό, οδηγώντας σε κατακερματισμό, αυξημένο κόστος και έλλειψη διαλειτουργικότητας».
Η Κομισιόν προτείνει τουλάχιστον το 40% των αμυντικών προμηθειών να γίνονται μέσω κοινών συμβάσεων έως το τέλος του 2027 (από λιγότερο του 20% σήμερα), ενώ μέχρι το 2028 το 55% των προμηθειών θα πρέπει να προέρχεται από ευρωπαϊκές ή ουκρανικές εταιρείες, ποσοστό που θα αυξηθεί σε 60% έως το 2030.
Εννέα προτεραιότητες και τρία μεγάλα έργα
Το σχέδιο αναφέρει συγκεκριμένα εννέα βασικές προτεραιότητες για την κάλυψη κρίσιμων κενών δυνατοτήτων: αεράμυνα και αντιπυραυλικά συστήματα, στρατιωτική κινητικότητα, πυροβολικό, τεχνητή νοημοσύνη και κυβερνοάμυνα, πυραύλους και πυρομαχικά, drones και αντι-drone τεχνολογίες, συστήματα μάχης εδάφους, ναυτικά μέσα και γενική ετοιμότητα άμυνας.
Παράλληλα, θέτει σε προτεραιότητα τρία μεγάλα προγράμματα (τέσσερα μαζί με το drone wall) που η Κομισιόν θέλει να έχουν εγκριθεί έως 31/12/2025:
- Eastern Flank Watch, για ολοκληρωμένη άμυνα στα ανατολικά σύνορα της Ε.Ε.
- European Air Shield, για πολυεπίπεδο ευρωπαϊκό δίκτυο αεράμυνας.
- Defence Space Shield, για την προστασία των διαστημικών υποδομών της Ένωσης.
Η Ε.Ε. σχεδιάζει όλα τα έργα να έχουν ξεκινήσει το πρώτο εξάμηνο του 2026, με πλήρη χρηματοδότηση και συμβάσεις σε ισχύ έως το τέλος του 2028.
Η Κομισιόν εκτιμά ότι η Ένωση μπορεί να επενδύσει έως 800 δισ. ευρώ στην άμυνα, αξιοποιώντας χρηματοδοτικά εργαλεία όπως το πρόγραμμα SAFE ύψους 150 δισ. ευρώ (δάνεια για εξοπλισμούς), το Ευρωπαϊκό Αμυντικό Βιομηχανικό Πρόγραμμα των 1,5 δισ. ευρώ, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας και τον επόμενο επταετή προϋπολογισμό που θα υιοθετηθεί το 2027.
Το σχέδιο διευκρινίζει ότι τα κράτη-μέλη «παραμένουν κυρίαρχα για την εθνική τους άμυνα», ωστόσο καλεί σε στενότερη συνεργασία, καθώς οι μεμονωμένες επενδύσεις οδηγούν σε αναποτελεσματικότητα.
Συντονισμός με το ΝΑΤΟ
Η Κομισιόν επισημαίνει ότι το σχέδιο θα υλοποιηθεί σε συντονισμό με το ΝΑΤΟ, προκειμένου να αποφευχθεί η δημιουργία παράλληλων δομών άμυνας. Το έγγραφο αναγνωρίζει τις ανησυχίες χωρών του Νότου, όπως της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Ισπανίας, υπογραμμίζοντας ότι «η Ευρώπη δεν μπορεί να αγνοεί απειλές που προέρχονται από άλλες περιοχές του κόσμου, όπως η Μέση Ανατολή, η Ασία και η Αφρική».
Κοινός στόχος είναι η Ε.Ε. να αποκτήσει μεγαλύτερη στρατηγική αυτονομία σε έναν ολοένα πιο αβέβαιο κόσμο. «Τα αυταρχικά κράτη επιδιώκουν ολοένα και περισσότερο να παρεμβαίνουν στις κοινωνίες και τις οικονομίες μας», τονίζεται. «Οι παραδοσιακοί μας σύμμαχοι αλλάζουν τις προτεραιότητές τους προς άλλες περιοχές του κόσμου και η ευρωπαϊκή αμυντική στάση -και οι δυνατότητές μας- πρέπει να είναι έτοιμες για τα πεδία μάχης του αύριο».
Οδικός χάρτης πολέμου – Φον ντερ Λάιεν: «Η Ευρώπη βρίσκεται σε μάχη»
Ο Οδικός Χάρτης Ευρωπαϊκής Αμυντικής Ετοιμότητας 2030, αποτελεί μια στρατηγική πρωτοβουλία της ΕΕ που συνδιαμορφώνουν η ύπατη εκπρόσωπος για την εξωτερική πολιτική Κάγια Κάλας, η εκτελεστική αντιπρόεδρος για την Τεχνολογική Κυριαρχία, Ασφάλεια και Δημοκρατία Χένα Βίρκουνεν και ο επίτροπος Άμυνας Ανδριους Κουμπίλιους. Το σχέδιο είχε ανατεθεί από τους ευρωπαίους ηγέτες στις συνόδους κορυφής του Μαρτίου και του Ιουνίου.
«Η Ευρώπη βρίσκεται σε μάχη», είχε προειδοποιήσει η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην ομιλία της για την Κατάσταση της Ένωσης. Το μήνυμα είναι σαφές: η Ένωση πρέπει να είναι έτοιμη για σύγκρουση έως το 2030. Η βασική απειλή — όπως αναγνωρίζεται ανοιχτά — είναι η Ρωσία.
Το προσχέδιο που διέρρευσε αποκαλύπτει ότι το σχέδιο θα καθορίσει στόχους κοινών προμηθειών και θα προτείνει νέα συλλογικά έργα σε αεράμυνα, διαστημική τεχνολογία και την ανατολική πτέρυγα. Η Κομισιόν επιδιώκει επίσης να θεσπίσει ετήσιες “εκθέσεις αμυντικής ετοιμότητας” και από το 2026 να καθιερώσει ετήσια σύνοδο αμυντικής βιομηχανίας, με τη συμμετοχή κυβερνήσεων, θεσμών και τεχνολογικών εταιρειών.
Οι διαφωνίες των μεγάλων παικτών
Ενώ οι μικρότερες χώρες δείχνουν πρόθυμες να δεχθούν έναν πιο ενεργό ρόλο της Κομισιόν στην άμυνα, οι μεγάλες δυνάμεις όπως η Γερμανία και η Γαλλία επιμένουν ότι η ΕΕ πρέπει να περιοριστεί σε ρυθμιστικό και χρηματοδοτικό ρόλο.
Η Σουηδία από την πλευρά της υπογράμμισε ότι οι αποφάσεις πρέπει να παραμένουν σε εθνικό επίπεδο, αντικατοπτρίζοντας τις προτεραιότητες κάθε κράτους-μέλους.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τονίζει πως τα κράτη παραμένουν κυρίαρχα στην άμυνα, όμως θέλει να λειτουργήσει ως “διευκολυντής”, προσφέροντας ενιαίο σημείο πρόσβασης για τεχνική υποστήριξη και ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, συμπεριλαμβανομένων περιφερειακών ταμείων.
Με άλλα λόγια, επιχειρεί να διασκεδάσει τους φόβους περί υπέρβασης των αρμοδιοτήτων των Βρυξελλών.
Όπως αποκάλυψε το Politico, οι ευρωπαίοι υπουργοί Άμυνας συζήτησαν τον οδικό χάρτη το βράδυ της Τετάρτης. Ακόμη και οι πιο επιφυλακτικές χώρες, όπως η Ιταλία, εξέφρασαν γενική στήριξη στο σχέδιο. Οι υπουργοί ζήτησαν γρηγορότερη δράση και στενότερο συντονισμό με το ΝΑΤΟ, ενώ κλήθηκαν να δηλώσουν σε ποιες “συμμαχίες” (ομάδες κρατών που συνεργάζονται εθελοντικά σε συγκεκριμένα έργα) θέλουν να συμμετάσχουν ή να ηγηθούν.
Το μέλλον του EDIP και οι νέες διαπραγματεύσεις
Παράλληλα, επαναλαμβάνονται σήμερα οι τριμερείς διαπραγματεύσεις ανάμεσα στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Κομισιόν για το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Αμυντικής Βιομηχανίας (EDIP), το οποίο είχε καταρρεύσει την προηγούμενη εβδομάδα.
Κεντρικό σημείο διαφωνίας είναι αν θα επιτραπούν εξαιρέσεις ώστε κονδύλια της ΕΕ να χρηματοδοτούν παραγωγή πυραύλων και πυρομαχικών υπό ξένες άδειες — κάτι που το Κοινοβούλιο απορρίπτει.
Οι συνομιλίες ξεκινούν στις 5 μ.μ. στο Συμβούλιο και αναμένεται να διαρκέσουν 2 έως 5 ώρες.
Ένας κοινοβουλευτικός αξιωματούχος δήλωσε ότι «το κλίμα είναι συγκρατημένα πιο αισιόδοξο από την περασμένη εβδομάδα», ενώ στο Συμβούλιο επικρατεί «λιγότερη απαισιοδοξία» — μια πρόοδος, έστω και μικρή.
Το εγχείρημα αποτελεί δοκιμασία ενότητας και πολιτικής βούλησης για την Ένωση, η οποία καλείται να αποδείξει ότι μπορεί να υπερασπιστεί όχι μόνο τα σύνορά της, αλλά και τη στρατηγική της αυτονομία.
