Μέσα σε μια 25ετία αντιστρέφονται οι ρόλοι της ΕΕ και της Κίνας. Από την ένταξη της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) το 2001 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2010, η οικονομική πρόοδος της Κίνας οφειλόταν κατά κύριο λόγο στη μεταφορά τεχνολογίας από τις δυτικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων ευρωπαϊκών ομίλων. Ιδίως σε στρατηγικούς κλάδους, όπως τα ηλεκτρονικά είδη και τα αυτοκίνητα, το Πεκίνο υποχρέωνε τις ξένες εταιρείες να δημιουργήσουν κοινοπραξίες με κινεζικές, ώστε να απομυζήσουν δυτικές τεχνολογίες. Σήμερα η ΕΕ εξετάζει να προτείνει την επιβολή ανάλογων προϋποθέσεων στις άμεσες ξένες επενδύσεις, έτσι ώστε να αποκομίζονται οφέλη από τις πρόσφατες καινοτομίες των Κινέζων.
Είναι μία από τις προτάσεις που πρόκειται να παρουσιάσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις αρχές Δεκεμβρίου, με απώτερο στόχο τη θωράκιση των εγχώριων βιομηχανιών σε μια περίοδο που οι ευρωπαϊκές οικονομίες πλήττονται από την τεράστια εμπορική ισχύ της Κίνας, τον προστατευτισμό της κυβέρνησης του Ντόναλντ Τραμπ και το υψηλό κόστος ενέργειας που προκλήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Γιατί να μην επωφεληθούν οι βιομηχανίες της Ευρώπης από την τεχνολογική πρόοδο που έχει σημειώσει η Κίνα εδώ και μιάμιση δεκαετία, ιδιαίτερα στην ηλεκτροκίνηση, όπου οι αυτοκινητοβιομηχανίες της Γηραιάς Ηπείρου έχουν ξεκάθαρα μείνει πίσω;
Η Κίνα, η οποία γίνεται η ίδια στόχος μεταφοράς τεχνολογίας, δεν εξέλαβε τις προτάσεις της Κομισιόν με θετικό μάτι. Σε δημοσίευμα της Global Times, μιας καθημερινής ταμπλόιντ που λειτουργεί υπό την αιγίδα της People’s Daily του Κομμουνιστικού Κόμματος, ο ερευνητής Ζου Μι της Chinese Academy of International Trade and Economic Cooperation ισχυρίζεται πως η ΕΕ επιβάλλει «τεχνητούς περιορισμούς» στις επενδύσεις που θα λειτουργήσουν εις βάρος των οικονομιών των κρατών-μελών. «Η Κίνα και η ΕΕ διαθέτουν διαρθρωτική συμπληρωματικότητα και συμμερίζονται μια ευρεία συναίνεση. Το επίκεντρο της διμερούς οικονομικής και εμπορικής συνεργασίας θα πρέπει να παραμείνει στη συμπληρωματική συνεργασία και τον ορθολογικό συμβιβασμό, παρά στον προστατευτισμό», δήλωσε ο Ζου.
Στο πλαίσιο των προτάσεων της Κομισιόν περιλαμβάνονται, επίσης, μέτρα για τη διαφύλαξη των θέσεων εργασίας και της προστασίας των εφοδιαστικών αλυσίδων. Μεγάλοι όμιλοι από τον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας και των μπαταριών μεταφέρουν μονάδες και προσωπικό στην ΕΕ για να αποφύγουν τους δασμούς της Κομισιόν στα EVs και να ενισχύσουν τις εφοδιαστικές αλυσίδες. Σήμερα η CATL, η οποία παράγει μπαταρίες της SVs, διαβουλεύεται με την ισπανική κυβέρνηση για τη μεταφορά περίπου 2000 εργατών από την Κίνα στην Ισπανία, συμπεριλαμβανομένων μηχανικών και τεχνικών, για να εργαστούν σε εργοστάσιο που κτίζει με τη Stellantis. Η BYD, η μεγαλύτερη εταιρεία EVs της Κίνας, διαθέτει ήδη ένα εργοστάσιο στην Ουγγαρία και ένα στην Τουρκία, ενώ σχεδιάζει να κατασκευάσει τρίτο στην Ισπανία.
Ολόκληροι κλάδοι της ευρωπαϊκής οικονομίας δέχονται πιέσεις από τις μαζικές εισαγωγές πρώτων υλών και βιομηχανικών προϊόντων σε εξαιρετικά χαμηλές τιμές, από τον χάλυβα μέχρι ηλιακά πάνελ. Αυτός ο σκληρός ανταγωνισμός από την Κίνα έχει ενταθεί μετά τον εμπορικό πόλεμο Ουάσιγκτον – Πεκίνου, αλλά και την επιφυλακτικότητα των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων για τις βλέψεις του Κομμουνιστικού Κόμματος. Με τις πόρτες της αμερικανικής οικονομίας να κλείνουν, οι κινεζικές εταιρείες διοχετεύουν έναν τεράστιο όγκο προϊόντων στα κράτη-μέλη της ΕΕ που προσφέρουν το όφελος της ενιαίας αγοράς για τους εμπόρους.
Η ΕΕ και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αντιλαμβάνονται πια πως μια κατηγορία επενδύσεων των κινεζικών εταιρειών σε κράτη-μέλη έχει γεωπολιτικό χαρακτήρα στο πλαίσιο της αναβίωσης του Δρόμου του Μεταξιού, όπως είναι η παρουσία της Cosco στο λιμάνι του Πειραιά. Παράλληλα, όμως, επικρατεί ανησυχία μήπως η Κίνα θέλει η Ευρώπη να είναι εξαρτημένη στα προηγμένα προϊόντα της για να μπορεί να ενισχύσει την επιρροή της. Ο Στεφάν Σεζουρνέ, επίτροπος βιομηχανίας της ΕΕ και μέλος του κόμματος Αναγέννηση στη Γαλλία, δήλωσε πρόσφατα στους Financial Times πως «οι ξένες επενδύσεις δεν θα πρέπει να αφομοιώνονται σε προϊόντα που συναρμολογούνται στο εξωτερικό», αλλά να συνεισφέρουν στη «λειτουργία ολόκληρης της ευρωπαϊκής εφοδιαστικής αλυσίδας». Ο ίδιος δήλωσε, επίσης, στη γαλλική εφημερίδα Le Figaro ότι «ορισμένες κινεζικές εταιρείες έρχονται να εγκατασταθούν στην Ευρώπη με χιλιάδες Κινέζους εργάτες, με εξαρτήματα 100% εισαγόμενα από την Κίνα, για να πάρουν τη σφραγίδα “Μade Ιn Europe”».
Σύμφωνα με στοιχεία που προέβαλε η γαλλική εφημερίδα, το μερίδιο των τοπικών κατασκευαστών στις πωλήσεις αυτοκινήτων που παράγονται στην Ευρώπη θα μπορούσε να μειωθεί από 70% σήμερα στο 55% έως το 2035. Για τους υπεργολάβους, ο κίνδυνος είναι να συρρικνωθούν ακόμη πιο γρήγορα. Στην ηλεκτροκίνηση, ωστόσο, η Ευρώπη χρειάζεται την κινεζική τεχνογνωσία, η οποία είναι σήμερα κυρίαρχη. «Θα ζητήσουμε σε ορισμένους τομείς μεταφορά τεχνολογίας, όπως οι μπαταρίες, βασιζόμενοι στις απαιτήσεις των Κινέζων με πνεύμα αμοιβαιότητας», τονίζει ο Σεζουρνέ.
Η εξάρτηση της παγκόσμιας μεταποίησης στην Κίνα έγινε αισθητή επί πανδημίας όταν επέβαλε αρχικά περιορισμούς στις εξαγωγές ιατρικών μασκών και άλλων βασικών εξαρτημάτων πρόληψης. Μετά την έναρξη της δεύτερης προεδρικής θητείας του Ντόναλντ Τραμπ, η Κίνα επέβαλε διεθνείς περιορισμούς στις εξαγωγές σπάνιων γαιών, όπου κρατά σχεδόν μονοπωλιακή θέση, ως αντίποινα για την επιβολή δασμών από τις ΗΠΑ. Αν και ανέστειλε τον Οκτώβριο για ένα έτος την εφαρμογή νέων, αυστηρότερων ελέγχων στο πλαίσιο μιας εμπορικής εκεχειρίας με την Ουάσιγκτον, η αμυντική παραγωγή στην Ευρώπη ήδη επλήγη σε μια περίοδο που οι στρατοί των κρατών-μελών πρέπει να εξοπλιστούν περαιτέρω.
Οι περιορισμοί στις εξαγωγές κρίσιμων υλικών από το Πεκίνο παρ’ ολίγο να μπλοκάρουν βιομηχανίες πέραν του αμυντικού κλάδου. «Η Κίνα χρησιμοποιεί το τεχνολογικό της πλεονέκτημα για γεωπολιτικούς σκοπούς», εξηγεί ο Φρανσουά Σιμίτ, ειδικός σε θέματα οικονομικής ασφάλειας στο Ινστιτούτο Montaigne. Ο ίδιος υπενθυμίζει ότι μετά την επιβολή δασμών στα κινεζικά EVs από την ΕΕ πριν έναν χρόνο, το Πεκίνο απαγόρευσε στις κινεζικές επιχειρήσεις να επενδύουν στις ευρωπαϊκές χώρες που ψήφισαν υπέρ του μέτρου, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας.
