Δείχνει να πατάει γκάζι η ΕΕ για την Ουκρανία στο ζήτημα με τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια. Ύστερα από εβδομάδες δυσφορίας και ανοιχτής γκρίνιας στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φαίνεται έτοιμη να αφήσει πίσω τις θεωρητικολογία και να περάσει σε απτές νομοθετικές κινήσεις για την αξιοποίηση παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων ύψους 140 δισ. ευρώ υπέρ της Ουκρανίας, μετά και το νέο τετραετές πρόγραμμα 8,2 δισ. δολαρίων από το ΔΝΤ για την Ουκρανία.
Όπως αναφέρει το Politico, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο Επίτροπος Οικονομίας Βάλντις Ντομπρόβσκις προχωρούν μια μια απότομη στροφή 180° στην τακτικής τους, την ώρα που διπλωμάτες προεξοφλούν πως σχετική πρόταση μπορεί να κατατεθεί ακόμη και εντός της εβδομάδας. Ωστόσο, οι ανησυχίες για τις επιπτώσεις στις αγορές, οι επιφυλάξεις του Βελγίου και η στασιμότητα γύρω από το 20ό πακέτο κυρώσεων δείχνουν ότι η σύγκρουση με τη Μόσχα εισέρχεται σε νέα, πιο περίπλοκη φάση.
U-turn της ΕΕ για την Ουκρανία
Μέχρι σήμερα, οι Βρυξέλλες παρέπεμπαν κυρίως στα περίφημα «έγγραφα επιλογών» και άφηναν να εννοηθεί ότι ο ρόλος τους είχε ολοκληρωθεί. Μιλώντας σε ευρωβουλευτές στο Στρασβούργο, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι η Κομισιόν είναι έτοιμη να καταθέσει νομική πρόταση, ενώ ο Επίτροπος Οικονομίας, Βάλντις Ντομπρόβσκις, είπε στο Euronews πως η ΕΕ πρέπει να σταματήσει να «περιστρέφεται γύρω από επιλογές» και να περάσει επιτέλους σε αποφάσεις, στη σύνταξη συγκεκριμένου κειμένου.
Αυτή τη φορά το εννοούμε, υποστηρίζουν και οι δύο. Στη συνάντηση το βράδυ της Τετάρτης με τους πρέσβεις της ΕΕ — τη δεύτερη μέσα σε δύο ημέρες όπου τα κράτη-μέλη ζήτησαν πραγματικό νομικό κείμενο — η Κομισιόν εγκατέλειψε την υπεκφυγή και ενημέρωσε τις εθνικές αντιπροσωπείες ότι ένα προσχέδιο θα παραδοθεί σύντομα, σύμφωνα με δύο διπλωμάτες που μίλησαν στο Politico.
Πότε ακριβώς; Διπλωμάτης της ΕΕ είπε ότι η πρόταση μπορεί να παρουσιαστεί ήδη την Πέμπτη ή την Παρασκευή. Άλλος διπλωμάτης επιβεβαίωσε παρόμοιο χρονοδιάγραμμα: «αναμένεται έως το τέλος της εβδομάδας», με τις Βρυξέλλες να στοχεύουν σε πολιτική έγκριση στη σύνοδο κορυφής του Δεκεμβρίου.
Η Ουκρανία, οι αγορές και ο φόβος του αυξημένου κόστους δανεισμού
Η Euroclear, ο βασικός θεματοφύλακας των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, έχει προειδοποιήσει ότι το σχέδιο της ΕΕ μπορεί να τρομάξει τους επενδυτές και να οδηγήσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις σε υψηλότερο κόστος δανεισμού, εάν προχωρήσει, σύμφωνα με επιστολή που είδαν οι Financial Times.
Έχει μετακινηθεί το Βέλγιο; Η σύντομη απάντηση: όχι. Ούτε χιλιοστό. Η βελγική κυβέρνηση εξακολουθεί να βρίσκεται σταθερά στο στρατόπεδο των «επιφυλάξεων».
Ουκρανία και 20ο πακέτο κυρώσεων: Καμία κίνηση πριν τις γιορτές
Το Politico ρώτησε αξιωματούχους στο περιθώριο της τηλεδιάσκεψης του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της Τετάρτης και των διαδοχικών συνεδριάσεων της Coreper. Η ετυμηγορία για το 20ό πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας: μην περιμένετε καμία ουσιαστική εξέλιξη πριν από τις γιορτές. «Δεν είναι προτεραιότητα αυτή τη στιγμή», είπε κυβερνητικός αξιωματούχος. Άλλος διπλωμάτης εκτίμησε ότι η Κομισιόν πιθανότατα θα αρχίσει να ρίχνει ιδέες στο τραπέζι γύρω στον Ιανουάριο.
Διπλωμάτες αναφέρουν ότι γίνονται άτυπες συζητήσεις στα προπαρασκευαστικά όργανα — ειδικά γύρω από πιθανούς καταλόγους προσώπων και οντοτήτων — αλλά αυτό θεωρείται συνήθης προεργασία. Τίποτα δεν έχει φτάσει ακόμη στο επίπεδο των πρεσβευτών της ΕΕ, πράγμα που σημαίνει ότι η θεσμική διαδικασία δεν έχει ξεκινήσει.
Τα τυφλά σημεία στις εξαγωγές και οι προτάσεις για την Ουκρανία
Ο στόχος να κλείσουν τα παράθυρα διαφυγής -πάντα κεντρικό στοιχείο κάθε γύρου κυρώσεων- θα βρίσκεται στην καρδιά του 20ού πακέτου. Νέα έρευνα του Ουκρανικού Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ασφαλείας (ESCU), την οποία είδε το Politico, εντόπισε σοβαρά κενά στους ελέγχους εξαγωγών φυσικού καουτσούκ, κρίσιμου για τη ρωσική αμυντική βιομηχανία: από ελαστικά μαχητικών αεροσκαφών μέχρι μεταφορείς πυραύλων και συστήματα μεταφοράς βομβών.
Σχεδόν 2.000 τόνοι φυσικού καουτσούκ, αξίας 5,1 εκατ. δολ., εξήχθησαν από την ΕΕ προς τη Ρωσία το 2024. Αν και το συνθετικό καουτσούκ έχει υποβληθεί σε περιορισμούς από το 2023 -που ενισχύθηκαν περαιτέρω με το 19ο πακέτο- το φυσικό καουτσούκ παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτο. Ένας από τους μεγαλύτερους προμηθευτές είναι εταιρεία από τη Λετονία, η οποία έχει στείλει πάνω από 2,2 εκατ. δολάρια σε φυσικό καουτσούκ σε ρωσικές οντότητες, περιλαμβανομένου του υπουργείου Άμυνας.
Οι αδύναμοι κρίκοι: «Το 20ό πακέτο θα επικεντρωθεί πιθανότατα στον περιορισμό των ρωσικών εσόδων από τις εξαγωγές ενέργειας — κυρίως μέσω περαιτέρω περιορισμού του σκιώδους στόλου», δήλωσε στο Politico η διευθύντρια του ESCU, Ολένα Γιούρτσενκο. Όμως, οι επίμονες αδυναμίες περιλαμβάνουν τον αργό ρυθμό λήψης κυρώσεων και τη διστακτικότητα των Βρυξελλών να επιβάλουν δευτερογενείς κυρώσεις σε μεσάζοντες που βοηθούν στην επανεξαγωγή αγαθών διπλής χρήσης προς τη Ρωσία. «Οι άμεσες εξαγωγές από την ΕΕ έχουν πρακτικά μειωθεί στο μηδέν, αλλά η αντίδραση απέναντι στους διαμεσολαβητές σε τρίτες χώρες δεν είναι ακόμη αρκετά αποφασιστική», υπογράμμισε.
Παράλληλα, αρκετές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εξετάζουν μορφές αντιποίνων που μέχρι πρότινος θεωρούνταν αδιανόητες — από κοινές επιθετικές κυβερνοεπιχειρήσεις, έως ταχύτερη και συντονισμένη απόδοση ευθυνών για υβριδικές επιθέσεις, καθώς και αιφνιδιαστικές στρατιωτικές ασκήσεις υπό την ηγεσία του ΝΑΤΟ, σύμφωνα με ρεπορτάζ των συναδέλφων μου Βίκτορ Τζακ και Λόρα Καϊάλι.
Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, δήλωσε σε Ευρωπαίους συμμάχους ότι η Ουάσινγκτον επιθυμεί μια συμφωνία ειρήνης πριν δεσμευθεί σε οποιεσδήποτε εγγυήσεις ασφαλείας προς το Κίεβο, σύμφωνα με πληροφορίες .
Kάλας: Έχει σημασία πώς θα τελειώσει ο πόλεμος
Μιλώντας αργά το βράδυ της Τετάρτης στην ειδική τηλεδιάσκεψη των υπουργών Εξωτερικών, η κορυφαία διπλωμάτης της ΕΕ, Κάγια Κάλας, δήλωσε ότι ενώ όλοι χαιρετίζουν την αμερικανική πίεση για ειρήνη, αυτό που έχει σημασία είναι το πώς θα τελειώσει ο πόλεμος. «Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι υπάρχει ένας επιτιθέμενος και ένα θύμα», δήλωσε η Κάλας σε συνέντευξη Τύπου.
Είπε ότι δεν υπάρχει «μηδενική ένδειξη» ότι η Ρωσία είναι έτοιμη για κατάπαυση του πυρός και ότι «ενισχύει αντί να χαλαρώνει» τη στρατιωτική της μηχανή. Οποιαδήποτε υπόνοια ότι η Ουκρανία χάνει τον πόλεμο είναι «εντελώς ψευδής». Ερωτηθείσα για δημοσίευμα του Bloomberg ότι ο απεσταλμένος του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, συμβούλεψε τον κορυφαίο βοηθό εξωτερικής πολιτικής του Πούτιν για το πώς να προτείνει ένα ειρηνευτικό σχέδιο για την Ουκρανία, η Κάλας είπε ότι ήταν σαφές ότι το αρχικό σύνολο προτάσεων δεν είχε «ούτε μία παραχώρηση ή υποχρέωση από τη ρωσική πλευρά».
«Για να έχουμε διαρκή ειρήνη, πρέπει να δούμε υποχρεώσεις από τη ρωσική πλευρά», είπε. Οι συνομιλίες των υπουργών Εξωτερικών, στις οποίες συμμετείχε ο Ουκρανός Αντρίι Σιμπίχα, πραγματοποιήθηκαν καθώς οι πρέσβεις της ΕΕ συναντήθηκαν στις Βρυξέλλες. Στην κορυφή της ατζέντας τους βρίσκεται το σχέδιο της ΕΕ να χρησιμοποιήσει παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για δάνεια αποζημίωσης για την Ουκρανία.
Στα πρώτα λεπτομερή σχόλιά της από την εμφάνιση του ειρηνευτικού σχεδίου ΗΠΑ-Ρωσίας, η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ότι η Κομισιόν είναι έτοιμη να παρουσιάσει ένα νομικό κείμενο που να υποστηρίζει το σχέδιό της για την αξιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων εν μέσω μιας νέας πίεσης από το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ για την ολοκλήρωση της συμφωνίας.
Μια υπόδειξη στο αρχικό σχέδιο ΗΠΑ-Ρωσίας ότι η Ουάσινγκτον θα μπορούσε να διεκδικήσει μέρος των χρημάτων στο πλαίσιο της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας αναστάτωσε την Ευρώπη, αλλά φαίνεται να έχει απορριφθεί.
Η Γερμανία είναι μεταξύ των χωρών που υποστηρίζουν ότι οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών έχουν καταστήσει τις διαπραγματεύσεις για τα περιουσιακά στοιχεία πιο επείγουσες. Ωστόσο, το Βέλγιο και άλλοι θέλουν περισσότερες λεπτομέρειες από την Κομισιόν, συμπεριλαμβανομένων των άλλων επιλογών χρηματοδότησης για την Ουκρανία που περιγράφονται από την εκτελεστική εξουσία της ΕΕ σε επιστολή που απέστειλε αυτόν τον μήνα.
Για τη Λάιεν και την Κάλας, η καλύτερη επιλογή είναι να χρησιμοποιηθούν ρωσικά περιουσιακά στοιχεία για να βοηθηθεί η Ουκρανία να χρηματοδοτηθεί. Όπως δήλωσε η Λάιεν: «Πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να προχωρήσουμε, να βρούμε έναν τρόπο να σταματήσουμε τις δολοφονίες, να βοηθήσουμε την Ουκρανία να ανοικοδομηθεί και να ανασυγκροτηθεί».
Ο λάθος δρόμος για την ειρήνη στην Ουκρανία
Ο Τραμπ έχει απαιτήσει από την Ουκρανία να αποδεχτεί μια παρασκηνιακή συμφωνία με τον Πούτιν, αν και έχει επίσης δηλώσει ότι μπορεί να μην είναι η τελική του προσφορά. Οι συνομιλίες προκάλεσαν αίσθηση, καθώς έδειξαν τον Στίβ Γουίτκοφ να συμβουλεύει τον Ρώσο ομόλογό του πώς θα κολακεύσει καλύτερα ο Πούτιν τον Αμερικανό πρόεδρο, ενώ φάνηκε και ότι οι Ρώσοι είχαν αρκετή εμπλοκή στην κατάρτιση του αρχικού σχεδίου.
Εκτός από τη βασική αδικία που επιτρέπει σε έναν επιτιθέμενο να αποφασίσει την έκβαση του πολέμου που ξεκίνησε, υπάρχουν έξι θεμελιώδη προβλήματα με αυτό το «ειρηνευτικό» σχέδιο, σύμφωνα με την άποψη του Τίμοθι Σνάιντερ, καθηγητής Σύγχρονης Ευρωπαϊκής Ιστορίας στη Σχολή Παγκόσμιων Υποθέσεων και Δημόσιας Πολιτικής Munk στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο και μόνιμος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Ανθρωπιστικών Επιστημών στη Βιέννη, συγγραφέας ή επιμελητής 20 βιβλίων.
Σε άρθρο στο project-syndicate στέκεται σε έξι σημεία:
- Καταρχάς, θα αυξήσει τον κίνδυνο πυρηνικού πολέμου. Εάν η Ουκρανία πιεστεί να αποδεχτεί όρους που ισοδυναμούν με ήττα, ο υπόλοιπος κόσμος θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η αποτροπή μιας μελλοντικής εισβολής από τη Ρωσία, την Κίνα ή οποιαδήποτε άλλη πυρηνική δύναμη απαιτεί την κατοχή πυρηνικών όπλων. Η αναγκαστική συνθηκολόγηση της Ουκρανίας σημαίνει πυρηνικό πολλαπλασιασμό και σημαντικά υψηλότερη πιθανότητα ενός πυρηνικού Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου.
- Αυτός ο κίνδυνος αντικατοπτρίζει το δεύτερο πρόβλημα με το ειρηνευτικό σχέδιο του Τραμπ: τις επιπτώσεις του σε μια διεθνή τάξη που βασίζεται στην αρχή ότι τα εθνικά σύνορα είναι απαραβίαστα. Βεβαίως, παραβάσεις συμβαίνουν, αλλά αποτελούν την εξαίρεση, όχι τον κανόνα. Η υποστήριξη μιας τέτοιας συμπεριφοράς – όπως θα έκανε ο Τραμπ ανταμείβοντας τη Ρωσία για την εισβολή στην Ουκρανία – είναι τόσο πέρα από τα όρια που θα σοκάρει το σύστημα. Στην τρέχουσα μορφή της, η συμφωνία Βίτκοφ-Ντμίτριεφ κινδυνεύει να δημιουργήσει έναν κόσμο στον οποίο οι εισβολές και οι πόλεμοι γίνονται ρουτίνα.
- Τρίτον, η συναίνεση στις μακροχρόνιες απαιτήσεις του Κρεμλίνου θα υπονόμευε την περιφερειακή ειρήνη και σταθερότητα. Εάν οι όροι της διευθέτησης αφήσουν τη Ρωσία ισχυρότερη από την Ουκρανία, ο Πούτιν θα ενθαρρυνθεί με κάθε δυνατό τρόπο – νομικό, ηθικό, ψυχολογικό και οικονομικό – να συνεχίσει να διεξάγει πόλεμο στην Ευρώπη.
- Τέταρτον, το σχέδιο του Τραμπ δεν παρέχει αξιόπιστους μηχανισμούς επιβολής. Δεδομένου ότι η Ρωσία έχει παραβιάσει κάθε συμφωνία που έχει κάνει ποτέ με την Ουκρανία, οι διαβεβαιώσεις από το Κρεμλίνο ότι δεν θα επιχειρήσει να καταλάβει περισσότερα ουκρανικά εδάφη είναι άνευ νοήματος. Οι εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ επίσης στερούνται ουσίας, ειδικά υπό μια κυβέρνηση που δεν ενδιαφέρεται για την ειλικρίνεια και τις δίκαιες συναλλαγές. Το μόνο ουσιαστικό αποτρεπτικό μέσο κατά της νέας ρωσικής επιθετικότητας είναι η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ – κάτι που η προτεινόμενη διευθέτηση απαγορεύει ρητά.
- Το σχέδιο του Τραμπ αποφεύγει το ζήτημα της ανοικοδόμησης – το πέμπτο κύριο ζήτημα. Η ειρήνη είναι κάτι περισσότερο από την προσωρινή απουσία εχθροπραξιών. Είμαι βέβαιος ότι η Ρωσία θα δεχόταν μια κατάπαυση του πυρός για μέρες – ή ίσως και εβδομάδες – σε αντάλλαγμα για την τελική συνθηκολόγηση της Ουκρανίας. Αλλά η πραγματική ειρήνη σημαίνει να διασφαλιστεί ότι η Ουκρανία θα διατηρήσει την κυριαρχία της και θα μπορεί να αμυνθεί, να ενταχθεί σε συμμαχίες και, το πιο σημαντικό, να ανοικοδομηθεί. Ενώ η προτεινόμενη διευθέτηση δεν το προβλέπει αυτό, οι σύμμαχοι της Ουκρανίας έχουν προωθήσει απόλυτα λογικά (και μάλιστα κερδοφόρα) σχέδια για την ανοικοδόμηση της χώρας και την προσέλκυση ξένων επενδύσεων.
- Το τελευταίο, και ίσως το πιο θεμελιώδες, πρόβλημα είναι η διαδικασία. Αυτό που γνωρίζουμε για την ιστορία είναι ότι η εξασφάλιση μιας βιώσιμης ειρηνευτικής διευθέτησης απαιτεί τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών. Θυμηθείτε ότι μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι χώρες που θεωρούνταν επιτιθέμενες αποκλείστηκαν από το πιο κρίσιμο μέρος των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων – μια απόφαση που συνέβαλε στο ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σε αυτήν την περίπτωση, οι Ουκρανοί, τα θύματα της επιθετικότητας, δεν συμμετείχαν κατά την προετοιμασία του ειρηνευτικού σχεδίου, το οποίο διαβάζεται σαν να υπαγορεύτηκε από τους Ρώσους και να μεταφράστηκε από τους Αμερικανούς στα αγγλικά. (Αυτή η ιδέα μπορεί να μην είναι τόσο τραβηγμένη όσο ακούγεται: Έχει αναφερθεί ευρέως ότι ο Witkoff, όταν διαπραγματεύεται με τον Πούτιν, βασίζεται σε έναν μεταφραστή που παρέχεται από το Κρεμλίνο.)
Τα επόμενα πιο σημαντικά από τα εμπλεκόμενα μέρη, οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι της Ουκρανίας, αιφνιδιάστηκαν επίσης από τη μυστικοπαθή συμφωνία του Τραμπ. Εάν πρόκειται να υπάρξει πραγματική ειρήνη, έτσι ώστε η Ουκρανία να υπερασπιστεί και να μπορέσει να ανοικοδομηθεί, αυτά τα μέρη πρέπει να βρίσκονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Η αστάθεια και η λαχτάρα του Τραμπ να κερδίσει το Νόμπελ Ειρήνης
Η προσέγγιση του Τραμπ δεν θα λειτουργήσει, υποστηρίζει ο Τίμοθι Σνάιντερ,. Εάν τα σημαντικά μέρη αποκλειστούν από την ειρηνευτική διαδικασία, είναι αδύνατο να κατανοήσουμε πλήρως τα σχετικά ζητήματα και να συγκεντρώσουμε τις απαραίτητες πληροφορίες. Αποκλείοντας την Ουκρανία και τους Ευρωπαίους συμμάχους της από τις διαπραγματεύσεις για την επίλυση του προβλήματος, η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να αφήσουν τους Ουκρανούς χωρίς άλλη επιλογή από το να πολεμήσουν. Ο Τραμπ μπορεί να νομίζει ότι μπορεί να νίψει τας χείρας του από την Ουκρανία, αλλά το πρόβλημα δεν θα έχει λυθεί.
Η λαχτάρα του Τραμπ να κερδίσει το Νόμπελ Ειρήνης – ένα από τα πιο γνωστά τρωτά σημεία στην ιστορία των διεθνών σχέσεων – έχει οδηγήσει σε μια κακοσχεδιασμένη προσπάθεια για μια ειρηνευτική διευθέτηση που, εάν εφαρμοστεί, σχεδόν διασφαλίζει μελλοντικές συγκρούσεις. Καθώς η κυβέρνηση των ΗΠΑ προσπαθεί να εκφοβίσει την Ουκρανία και τους συμμάχους της ώστε να αποδεχτούν μια άδικη «ειρήνη» που δεν θα διαρκέσει ποτέ, πρέπει να συνεχίσουμε να ζητάμε να ακουστούν, να σεβαστούν και να υποστηριχθούν οι Ουκρανοί.
