Το παγκόσμιο εμπόριο οδεύει προς ένα εντυπωσιακό ιστορικό ρεκόρ, καθώς σύμφωνα με την ετήσια επικαιροποιημένη έκθεση της UNCTAD αναμένεται να αγγίξει τα 35 τρισ. δολάρια το 2025, με την Ασία, την Αφρική και τις διαδρομές Νότου-Νότου να αποτελούν τους βασικούς μοχλούς της ανάκαμψης. Το επίτευγμα αυτό έρχεται σε μια περίοδο κατά την οποία οι γεωπολιτικές εντάσεις και η επαναχάραξη των εφοδιαστικών αλυσίδων ανατρέπουν παραδοσιακές εμπορικές ισορροπίες.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της UNCTAD, το παγκόσμιο εμπόριο αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω κατά 7% το 2026, προσθέτοντας άλλα 2,2 τρισ. δολάρια σε αξία. Ιδιαίτερη σημασία έχει το ότι η πρόσφατη επιτάχυνση οφείλεται κυρίως σε υψηλότερους όγκους και όχι σε αυξημένες τιμές, σε αντίθεση με το πρώτο μισό του έτους όπου ο πληθωρισμός είχε καθοριστικό ρόλο στις εμπορικές ροές.
Ασία και Αφρική στο προσκήνιο
Η Ανατολική Ασία αναδεικνύεται στον μεγάλο πρωταγωνιστή του 2025. Οι εξαγωγές της περιοχής αυξήθηκαν κατά 9% σε ετήσια βάση, με το ενδοπεριφερειακό εμπόριο να ενισχύεται κατά 10%. Πρόκειται για μια εξέλιξη που επιβεβαιώνει τον ρόλο της περιοχής ως «κινητήρα» του παγκόσμιου εμπορίου, την ώρα που οι εμπορικές εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας έχουν οδηγήσει σε ανακατανομή των ροών.
Η Αφρική επίσης παρουσιάζει αξιοσημείωτη δυναμική: οι εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 10% και οι εξαγωγές κατά 6%, ενώ οι εμπορικές ροές μεταξύ αναδυόμενων οικονομιών κατέγραψαν αύξηση 8%. Το εμπόριο Νότου-Νότου εδραιώνεται πλέον ως διαρθρωτικός πυλώνας του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος.
Μετατόπιση εφοδιαστικών αλυσίδων- Που παρουσιάστηκαν πληγές και που ευκαιρίες
Παρά τη θετική πορεία, η UNCTAD προειδοποιεί ότι το περιβάλλον παραμένει ασταθές. Το friendshoring και το nearshoring –η στροφή δηλαδή των κρατών προς πολιτικά ή γεωγραφικά κοντινούς εταίρους– εντάθηκαν περαιτέρω το 2025. Οι εφοδιαστικές αλυσίδες επανασχεδιάζονται, ενώ οι εμπορικές ανισορροπίες παραμένουν αυξημένες.
Ωστόσο, η αναδιάταξη αυτή δεν φαίνεται να περιορίζει τους όγκους. Αντιθέτως, πολλές διαδρομές επιμηκύνονται, γεγονός που ενισχύει τη ζήτηση για θαλάσσιες μεταφορές. Η ναυτιλία, όπως επιβεβαιώνουν στελέχη της βιομηχανίας, καταγράφει μια από τις πιο δραστικές «μετακινήσεις» φορτίων των τελευταίων δεκαετιών.
Ρεκόρ πλεονάσματος για την Κίνα, κατάρρευση για τις ΗΠΑ
Η Κίνα αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της νέας εποχής. Το εμπορικό της πλεόνασμα ξεπέρασε μέσα στους πρώτους έντεκα μήνες του 2025 το 1 τρισ. δολάρια, παρά το γεγονός ότι το διμερές εμπόριο με τις ΗΠΑ συρρικνώθηκε κατά σχεδόν 29%.
Οι υψηλοί αμερικανικοί δασμοί και η πολιτική προστατευτισμού της Ουάσινγκτον είχαν ως αποτέλεσμα η Κίνα να διοχετεύσει τις εξαγωγές της αλλού. Σύμφωνα με την πλατφόρμα logistics Vizion, οι κρατήσεις φορτίων από την Κίνα προς:
- ΗΠΑ: μειώθηκαν 8–12%
- Ευρώπη: αυξήθηκαν 10–15%
- Αφρική: εκτοξεύθηκαν 20–25%
- ASEAN: αυξήθηκαν 6–8%
Πρόκειται για έναν «εντυπωσιακό γεωγραφικό μετασχηματισμό», όπως σημειώνει η Vizion, ο οποίος δείχνει πόσο γρήγορα οι αλυσίδες προσφοράς μπορούν να προσαρμοστούν σε πολιτικές πιέσεις.
Ποιοι κλάδοι παρουσίασαν άνοδο και ποιοι πτώση
Στον τομέα των αγαθών, η μεταποίηση συνεχίζει να είναι η ραχοκοκαλιά της παγκόσμιας ανάπτυξης. Τα ηλεκτρονικά προϊόντα ενισχύθηκαν κατά 14%, τροφοδοτούμενα από την αυξανόμενη ζήτηση γύρω από τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης.
Η γεωργία σημείωσε ισχυρή ανάκαμψη στο τρίτο τρίμηνο, ενώ αντίθετα, η ενέργεια και η αυτοκινητοβιομηχανία εμφανίζουν κόπωση:
- οι ροές αργού πετρελαίου μειώθηκαν,
- το LNG συρρικνώθηκε,
- το παγκόσμιο εμπόριο αυτοκινήτων υποχώρησε κατά 4%.
Το εμπόριο του μέλλοντος
Ο διάσημος οικονομολόγος Νιλ Σίρινγκ, σε άρθρο του νωρίτερα μέσα στο έτος, υπογράμμισε ότι η παγκοσμιοποίηση δεν τελειώνει — αναδιαμορφώνεται. Οι «γραμμές θραύσης» εντοπίζονται σε στρατηγικούς τομείς όπως τα τηλέφωνα, οι μπαταρίες, τα μικροτσίπ, τα φάρμακα και τα διττής χρήσης τεχνολογικά προϊόντα.
Καθώς η παραγωγή μετακινείται από την Κίνα σε άλλες χαμηλού κόστους οικονομίες, όπως η Ινδία και χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας ή της Αφρικής, ενδέχεται το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα να δει περισσότερη –και όχι λιγότερη– θαλάσσια δραστηριότητα. Οι νέες διαδρομές συχνά είναι μακρύτερες, αυξάνοντας τα ναυτιλιακά μίλια και ενισχύοντας τη ζήτηση για πλοία.
Παρά τη δυναμική του 2025, η UNCTAD προειδοποιεί ότι το 2026 θα είναι πιο απαιτητικό. Η επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας, το αυξανόμενο κόστος μεταφοράς, το υψηλό χρέος και η συνεχιζόμενη αβεβαιότητα ενδέχεται να ανακόψουν την ορμή.
Ωστόσο, η φετινή χρονιά έδειξε καθαρά ότι το παγκόσμιο εμπόριο όχι μόνο ανακάμπτει, αλλά και ανακατευθύνεται. Η Ασία και η Αφρική ενισχύουν τη θέση τους, οι ροές Νότου-Νότου γίνονται θεμέλιο της νέας εμπορικής αρχιτεκτονικής και οι ναυτιλιακές εταιρείες εισέρχονται σε μια εποχή βαθιάς μεταμόρφωσης.
