Τον στρατηγικό ρόλο της Αρκτικής στην άμυνα και την οικονομία έχει υπερτονίσει ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, δηλώνοντας πως επιθυμεί να αγοράσει ή ακόμη και να προσαρτήσει τη Γροιλανδία, μια αυτόνομη περιφέρεια κοντά στη Βόρεια Αμερική, που, όμως, ανήκει στη δικαιοδοσία της Δανίας. Εκτός, όμως, των βλέψεων των ΗΠΑ για τη Γροιλανδία και τον πολύτιμο ορυκτό πλούτο της, προκαλώντας έντονες αντιδράσεις από την Κοπεγχάγη και την Ευρώπη, ο Τραμπ έχει θέσει σε προτεραιότητα την κατασκευή ενός στόλου παγοθραυστικών για τις θαλάσσιες οδούς της Αρκτικής. Είναι μια περιοχή που ναι μεν ανοίγει νέες εμπορικές ευκαιρίες, αλλά εξελίσσεται και σ’ ένα ακόμη κρίσιμο πεδίο αντιπαλότητας της Δύσης με την Ανατολή.
Δεν είναι τυχαίο που σε μια τέτοια συγκυρία, τα παγοθραυστικά της Φινλανδίας βρίσκονται στο επίκεντρο. Δημιουργούνται νέες προοπτικές για τα τρία εξειδικευμένα ναυπηγεία της Φινλανδίας, τα οποία ούτως ή άλλως διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στον σχεδιασμό και την κατασκευή παγοθραυστικών. «Ο πάγος είναι παιδότοπός μας», δήλωσε πρόσφατα ο Μίκα Χοβιλάινεν, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας σχεδιασμού παγοθραυστικών Aker Arctic, στη Wall Street Journal. «Τι έχει να προσφέρει η Φινλανδία στις ΗΠΑ; Νούμερο ένα είναι τα παγοθραυστικά μας», είχε υπογραμμίσει ο Αλεξάντερ Στουμπ, πρωθυπουργός της χώρας, σε πρόσφατη συνέντευξη.
Η Φινλανδία δεν είναι απλά εξοικειωμένη με τον πάγο, αλλά και την παρουσία της Ρωσίας στην ευρύτερη περιοχή της Αρκτικής. Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, οι Φινλανδοί θορυβήθηκαν τόσο πολύ, που παραιτήθηκαν από το καθεστώς ουδετερότητας, το οποίο είχαν ασπαστεί επί 74ετίας για να μην προκαλέσουν το Κρεμλίνο επί Ψυχρού Πολέμου. Αρχές Απριλίου του 2023 η Φινλανδία εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ και έναν χρόνο μετά ακολούθησε η Σουηδία.
Το ΝΑΤΟ επισκιάζεται στην Αρκτική από τη Ρωσία
Όμως ο ρόλος της Δύσης στην Αρκτική δεν είναι τόσο ισχυρός σε σχέση με τη Ρωσία. Σύμφωνα με το Atlantic Council, οι στρατιωτικές βάσεις της Ρωσίας στη Αρκτική ξεπερνούν κατά το ένα τρίτο αυτές που διατηρούν, συνολικά, τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ. Αυτή η πραγματικότητα έρχεται σε πλήρη αντίθεση με ισχυρισμούς της Μόσχας πως η εδαφική της ακεραιότητα κινδυνεύει από τις βάσεις του ΝΑΤΟ σε γειτονικές χώρες.
Η Αρκτική είναι μια περιοχή που απλώνεται στην Αλάσκα, τον Καναδά, τη Ρωσία, τη Νορβηγία, τη Σουηδία, τη Φινλανδία, την Ισλανδία, τη Γροιλανδία και το αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ. Εδώ και χρόνια η Ρωσία επεκτείνει μεθοδικά μια στρατιωτική και εμπορική παρουσία στον Αρκτικό Ωκεανό, ενισχύοντας τα επιχειρήματα ιστορικών και κυβερνητικών αξιωματούχων της Δύσης που πιστεύουν ότι η Μόσχα δεν επιδιώκει μόνο τη διεύρυνση της σφαίρας επιρροής στην Ανατολική Ευρώπη. Οι στρατιωτικές δυνάμεις της στην περιοχή έχουν ενισχυθεί τα τελευταία χρόνια μέσα από τον Βόρειο Στόλο, τα πυρηνικά υποβρύχια, τους σταθμούς ραντάρ, τους διαδρόμους προσγείωσης και τις πυραυλικές εγκαταστάσεις.
Η Βόρεια Θαλάσσια Οδός συντομεύει τα δρομολόγια Ρωσίας-Κίνας
Μετά, δε, τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, τα κίνητρα για την αξιοποίηση των εμπορικών θαλάσσιων οδών από την Αρκτική στην Ασία έχουν ενισχυθεί, καθώς η Κίνα έχει εξελιχθεί στον σημαντικότερο εμπορικό εταίρο της Μόσχας.
Το λιώσιμο των πάγων από την κλιματική κρίση επεκτείνει αυτό το παράθυρο ευκαιρίας και δίνει την επιλογή στη Ρωσία να παραγκωνίσει δυνητικά τη Διώρυγα του Σουέζ. Από την Αρκτική, τα δρομολόγια των εμπορικών πλοίων συντομεύουν έως και 10 ημέρες.
Οικονομικοί αναλυτές επισημαίνουν στους Financial Times πως η στενή συνεργασία της Κίνας με τη Ρωσία έχει υποκινήσει τη Μόσχα να δώσει ακόμη μεγαλύτερη προσοχή στην Αρκτική. Η στενή εμπορική και γεωπολιτική συνεργασία των δύο χωρών καθιστά την Αρκτική ακόμη πιο πολύτιμη, όσο διογκώνεται η αντιπαλότητα με τη Δύση.
Πρόσθετο κίνητρο η κλιματική κρίση
Καθώς οι θερμοκρασίες αυξάνονται ανά την υφήλιο, οι δυνατότητες αξιοποίησης της Βόρειας Θαλάσσιας Οδού (Northern Sea Route, NSR) θα ενισχύονται σημαντικά. Μέσω της NSR που κινείται κατά μήκος των ρωσικών συνόρων, το ταξίδι μεταξύ ανατολικής Ασίας και Ευρώπης μειώνεται κατά 9.000 χιλιόμετρα. Αν και ο μεγαλύτερος όγκος του ρωσικού πετρελαίου μεταφέρεται στην Κίνα μέσω του αγωγού Ανατολικής Σιβηρίας-Ειρηνικού Ωκεανού (ESPO) και του Καζακστάν, η NSR χρησιμοποιείται όλο και πιο συχνά, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Τον Σεπτέμβριο του 2023 έγινε το πρώτο δρομολόγιο με συμβατικό πετρελαιοφόρο και όχι παγοθραυστικό.
Αυτός είναι ο λόγος που η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ δεν δίστασε να ανανεώσει συμφωνία που είχε υπογραφεί από τον προκάτοχό του, Τζο Μπάιντεν, με τη Φινλανδία και τον Καναδά για την κατασκευή παγοθραυστικών. Τον Μάρτιο οι κυβερνήσεις των τριών χωρών ανανέωσαν τις δεσμεύσεις τους στο πλαίσιο του Icebreaker Collaboration Effort Pact (ICE), παρά το ότι ο Τραμπ καταδικάζει με σθένος τις πολιτικές των Δημοκρατικών.
Όμως η κινητικότητα των Ρώσων και των Κινέζων στο βόρειο τμήμα της χώρας απαιτεί εγρήγορση. Πέρυσι τον Οκτώβριο η ακτοφυλακή των ΗΠΑ εντόπισε μια ρωσο-κινεζική στρατιωτική φάλαγγα που διερχόταν από τη Βερίγγειο Θάλασσα, μόλις λίγα χιλιόμετρα από τα χωρικά ύδατα της Αλάσκας. Ήταν η 3η φορά που σημειώθηκε ένα τέτοιο περιστατικό. Έναν χρόνο νωρίτερα είχαν πραγματοποιηθεί κοινές ναυτικές ασκήσεις των δύο χωρών στην περιοχή που συνορεύει με τη Θάλασσα Τσούκτσι του Αρκτικού Ωκεανού, σύμφωνα με τον ειδησεογραφικό οργανισμό Alaska Beacon.
