Η αλματώδης ανάπτυξη των φωτοβολταϊκών στην Ελλάδα έχει δημιουργήσει ένα περιβαλλοντικό και ρυθμιστικό έλλειμμα που απειλεί να υπονομεύσει το ίδιο το αφήγημα της πράσινης μετάβασης: εκατομμύρια πάνελ πλησιάζουν στο τέλος της ζωής τους, αλλά το πλαίσιο για την ανακύκλωσή τους είναι είτε ατελές είτε εντελώς ανενεργό. Και ενώ η αγορά γεμίζει με νέα έργα που υπόσχονται καθαρή ενέργεια, τα «παλιά» συστήματα –ιδίως εκείνα που τοποθετήθηκαν πριν το 2020– στέκουν σαν εύφλεκτη βόμβα κάτω από τα πόδια της πολιτείας και των επενδυτών, χωρίς να έχει ακόμα διαμορφωθεί σαφές μοντέλο χρηματοδότησης της ανακύκλωσης.
Το πρόβλημα εντοπίζεται στην ίδια τη ραχοκοκαλιά του συστήματος: για περίπου μία δεκαετία, από το 2010 έως το 2020, δεν υπήρχε ενεργό σύστημα ανακύκλωσης φωτοβολταϊκών στην Ελλάδα. Όσα φωτοβολταϊκά εγκαταστάθηκαν εκείνη την περίοδο –και είναι πάρα πολλά– δεν συνόδευε καμία υποχρέωση ή μηχανισμός κάλυψης του κόστους διαχείρισης στο τέλος ζωής τους. Με άλλα λόγια, το μεγάλο πρόβλημα αφορά τα λεγόμενα, στην ορολογία της αγοράς, «παλιά» έργα, δηλαδή προ του 2020, όταν και δεν υπήρχε σύστημα ανακύκλωσης στη χώρα. Στα νεότερα έργα η εικόνα είναι διαφορετική: μετά το 2020 υπήρχε πλέον σύστημα και οι εισαγωγείς μπορούσαν να ενσωματώσουν το σχετικό τέλος στην τιμή του εξοπλισμού. Αυτό όμως δεν αρκεί για να καλύψει το βάρος του παρελθόντος.
Το πρόβλημα διογκώθηκε ακόμη περισσότερο όταν η ευρωπαϊκή νομοθεσία –και κατ’ επέκταση η ελληνική– απαίτησε την αναδρομική συμμετοχή των εισαγωγέων στον λογαριασμό της ανακύκλωσης. Όμως οι εταιρείες που διέθεσαν εξοπλισμό στην αγορά χωρίς να χρεώσουν αντίστοιχο τέλος, δηλώνουν σήμερα ότι αδυνατούν να καλύψουν το κόστος, το οποίο σε ορισμένες περιπτώσεις ανέρχεται σε εκατομμύρια ευρώ. Έτσι, το κόστος μετακυλίεται στους παραγωγούς ενέργειας – δηλαδή στους επενδυτές – που επίσης δεν είχαν υπολογίσει τέτοια επιβάρυνση κατά τη φάση της επένδυσης.
Το σύστημα «Φωτοκύκλωση», που αποτέλεσε την πρώτη και μοναδική για χρόνια θεσμική λύση, ξεκίνησε με ένα κόστος 300 ευρώ/τόνο (περίπου 7 ευρώ ανά πάνελ), το οποίο αργότερα μειώθηκε στα 150 ευρώ και προσφάτως στα 90 ευρώ. Παρά τις μειώσεις, το κόστος για την ανακύκλωση παλιού εξοπλισμού παραμένει δυσβάστακτο. Σύμφωνα με «χονδρικούς» υπολογισμούς, η Ελλάδα έχει σήμερα πάνω από 25 εκατ. φωτοβολταϊκά πάνελ εγκατεστημένα, από τα οποία τουλάχιστον 2,5 εκατομμύρια έχουν φτάσει στο τέλος του κύκλου ζωής τους ή έχουν ήδη αντικατασταθεί. Το σωρευτικό κόστος για την ανακύκλωσή τους εκτιμάται κοντά στα 50 εκατομμύρια ευρώ – χωρίς να υπάρχει καμία πρόβλεψη για το πού θα βρεθούν τα χρήματα.
Σε κάθε περίπτωση, η εικόνα παραμένει «θολή» και περίπλοκη. Σύμφωνα με πληροφορίες της αγοράς, η προηγούμενη πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ είχε επεξεργαστεί μια «φόρμουλα» επίλυσης του προβλήματος – ενδεχομένως με κάποιον συνδυασμό μεταβατικής ευθύνης παραγωγών και εισαγωγέων. Η πρόταση αυτή, ωστόσο, έμεινε στο συρτάρι μετά την αλλαγή ηγεσίας στο Υπουργείο και έκτοτε δεν έχει υπάρξει καμία επίσημη συνέχεια ή επικαιροποίηση.
Η κατάσταση περιπλέκεται από την έλλειψη εμπιστοσύνης ως προς το ποιος θα συλλέγει και θα διαχειρίζεται τα κεφάλαια της ανακύκλωσης. Το σύστημα, στην πράξη, λειτουργεί σαν συνταξιοδοτικό ταμείο: εισπράττει εισφορές στο παρόν για να εκτελέσει υποχρεώσεις μετά από 20 χρόνια. Αλλά ποιος θα ελέγχει ότι αυτά τα χρήματα θα είναι διαθέσιμα όταν έρθει η ώρα; Υπήρξαν μάλιστα σκέψεις να αναλάβουν ορισμένοι σύνδεσμοι τη συλλογή των πόρων, αλλά οι φορείς εμφανίστηκαν επιφυλακτικοί μπροστά στην προοπτική διαχείρισης δεκάδων εκατομμυρίων χωρίς εγγυημένη λογοδοσία και θεσμική θωράκιση.
Διαβάστε περισσότερα στο energygame.gr
