Ναι μεν η Κομισιόν παρουσίασε στην ώρα της, μέσα στο καλοκαίρι, το σχέδιο για τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) για την περίοδο 2028–2034, όμως, οι αξιωματούχοι της Επιτροπής γνωρίζουν πολύ καλά πως η «χώνεψη» της από τον κόσμο της υπαίθρου, αλλά και η ψήφιση της από το Ευρωκοινοβούλιο, θα είναι η «μητέρα των μαχών» της περιόδου για τον αγροτικό κλάδο. Η βασική αιτία; Tο «ψαλίδι» κατά περίπου 20% στη χρηματοδότηση, που σε συνδυασμό με τα συσσωρευμένα προβλήματα, όπως φυσικές καταστροφές και ζωονόσοι, κρίνεται αρκετό, για να κατεβάσει ξανά τον αγροτικό και κτηνοτροφικό κόσμο στα μπλόκα, κατά μήκος της ΕΕ.
Ας δούμε όμως τους αριθμούς. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε το καλοκαίρι μια συνολική χρηματοδότηση της τάξης των 300 δισ. ευρώ, έναντι 386,6 δισ. ευρώ, που προβλέπεται για την τρέχουσα περίοδο 2021–2027. Από τα 300 δισ. ευρώ που έχουν διατεθεί συνολικά, τα 6,3 δισ. ευρώ κρατούνται ως αποθεματικό κρίσεων (Δίκτυο Ασφαλείας Ενότητας), ενώ τα υπόλοιπα 293,7 δισ. ευρώ κατανέμονται με βάση τα μερίδια κάθε κράτους στο έτος αναφοράς 2027.
Πέρα από τα 293,7 δισ. ευρώ, ο προϋπολογισμός διαθέτει το ποσό των 453 δισ. ευρώ (μη οριοθετημένα) στα σχέδια Εθνικής και Περιφερειακής Εταιρικής Σχέσης (ΕΠΕΣ) από τα οποία ένα κράτος μέλος με πολιτική απόφαση μπορεί να αντλήσει ένα ποσοστό, το οποίο θα κατευθυνθεί σε παρεμβάσεις εισοδηματικής στήριξης ή να χρηματοδοτήσει άλλα προγράμματα, όπως είναι τα Leader.
Αντίστοιχα για τη χώρα μας, σύμφωνα με την εξειδίκευση που έκανε η Κομισιόν στα μέσα Σεπτεμβρίου, ο ετήσιος εξασφαλισμένος προϋπολογισμός ορίστηκε στα 2,09 δισ. ευρώ (σύνολο 2028-2034 = 14,6 δισ. ευρώ), μειωμένα κατά 20% σε σχέση με τα 2,63 δισ. ευρώ την τρέχουσα περίοδο. Η Ελλάδα, θα κληθεί εξασφαλίσει ετησίως μετά το 2027, 2,09 δισ. ευρώ ευρωπαϊκά κονδύλια για όλα τα καθεστώτα της ΚΑΠ και θα μπορεί να συμπληρώσει χρήματα από τα Εθνικά και Περιφερειακά Σχέδια Εταιρικής Σχέσης (NRPP).
Με 100% ευρωπαϊκούς πόρους θα χρειαστεί να καλυφθούν υποχρεωτικά καθεστώτα όπως η φθίνουσα εισοδηματική ενίσχυση, οι συνδεδεμένες ενισχύσεις, η ειδική ενίσχυση βάμβακος και η στήριξη μικρών εκμεταλλεύσεων έως 3.000 ευρώ, και ο λόγος που απαγορεύεται η συγχρηματοδότηση στα παραπάνω, είναι για να υπάρχει «ισονομία» μεταξύ των κρατών μελών.
Για τα υπόλοιπα καθεστώτα, όπως η εξισωτική αποζημίωση, οι γεωργοπεριβαλλοντικές δράσεις και το πρόγραμμα Νέων Αγροτών, απαιτείται συγχρηματοδότηση τουλάχιστον 30% από τη χώρα μας, ενώ για καθεστώτα εκτός των παραπάνω, απαιτείται εθνική συγχρηματοδότηση τουλάχιστον 15%, 40% ή 60% ανάλογα την περιοχή (Περιφέρεια) που λαμβάνει τη χρηματοδότηση.
ΚΑΠ: Μειώθηκε τελικά το ποσό των ενισχύσεων;
Το απόλυτο ποσό, όπως φαίνεται και από τα νούμερα που παρατίθενται παραπάνω είναι σαφώς μειωμένο. Η Κομισιόν βέβαια επιμένει: «Τα συμπληρώνουμε από εναλλακτικές πηγές».
Η ίδια η πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, όταν παρουσίαζε το σχέδιο αρνήθηκε κατηγορηματικά ότι υπάρχει «χασούρα» για τους αγρότες και υποστήριξε ότι θα υπάρχει διαθέσιμη χρηματοδότηση για τις αγροτικές κοινότητες μέσω άλλων προγραμμάτων δαπανών. «Η γεωργία θα ενισχυθεί. Αυτό που έχουμε διασφαλίσει είναι οι άμεσες πληρωμές προς τους αγρότες», δήλωνε το καλοκαίρι.
Η «καυτή πατάτα» έχει πέσει στον Επίτροπο Γεωργίας, Κριστόφ Χάνσεν, που καλείται να υπερασπιστεί τις περικοπές. «Στα χρήματα που μπαίνουν στις τσέπες των αγροτών δεν υπάρχει περικοπή», επέμεινε, υποστηρίζοντας με τη σειρά του ότι τα αρκετά δισ. ευρώ που «λείπουν» υπολογίζονται σε άλλα μέρη του προϋπολογισμού.
Στο πλαίσιο μιας Επιτροπής Γεωργίας εκείνο το διάστημα, ο Χάνσεν έβαλε στο τραπέζι και κάποιες ακόμα παραμέτρους. Είπε, ότι το ποσό των 300 δισ. δεν είναι ανώτατο όριο αλλά κατώτατο — το ελάχιστο που πρέπει να δαπανήσουν τα κράτη μέλη για τη γεωργία κατά την επόμενη επταετή δημοσιονομική περίοδο. Τα χρήματα, υπογράμμισε, θα είναι νομικά δεσμευμένα και προστατευμένα από μεταφορά σε άλλες προτεραιότητες όπως η άμυνα ή η ανταγωνιστικότητα. Και η αλήθεια είναι, πως σε μια περίοδο όπου ολόκληρη η υφήλιος στρέφεται προς την πολεμική οικονομία και η Ευρώπη τρέχει για να θωρακίσει την άμυνά της, αναζητώντας και δεσμεύοντας πόρους πολλών δισ., η παραπάνω δέσμευση του Επιτρόπου, πρόσφερε ανακούφιση, σε μερίδα εκείνων που εκφράζουν ανησυχίες για δέσμευση κονδυλίων για την Άμυνα. Βέβαια, δεν διευκρινίζεται το αν η πρόσθετη χρηματοδότηση, πέραν των 300 δισ. «κινδυνεύει».
Ο Ευρωπαίος Επίτροπος Γεωργίας Κριστόφ Χάνσεν © EPA/RONALD WITTEK
Ένα ακόμα επιχείρημα του Χάνσεν, είναι πως ούτως ή άλλως δεν καταλήγει ολόκληρος ο σημερινός προϋπολογισμός των 386,6 δισ. ευρώ της ΚΑΠ στις τσέπες των αγροτών. Από αυτό το ποσό, περίπου 291,1 δισ. ευρώ προορίζονται για εισοδηματική και τομεακή στήριξη, ενώ άλλα 95,5 δισ. ευρώ για προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης. Στην πράξη, το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης για αγροτική ανάπτυξη καταλήγει και πάλι στους αγρότες, μέσω επιδοτήσεων για επενδύσεις, για φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές και για επιπλέον στήριξη σε όσους δραστηριοποιούνται σε δύσκολες φυσικές περιοχές, όπως τα βουνά. Ο Επίτροπος, υποστήριξε επίσης, ότι τα κράτη μέλη μπορούν πάντα να αυξήσουν τα εθνικά τους κονδύλια για τη γεωργία, αλλά λίγοι είναι αυτοί που πραγματικά πιστεύουν ότι οι εθνικές κυβερνήσεις, με ήδη πιεσμένους προϋπολογισμούς, θα βρουν επιπλέον χρήματα για την ύπαιθρο.
Οι συνεργείες και το κρίσιμο ζήτημα της ύδρευσης για την Ελλάδα
Στην πρόταση για τη νέα ΚΑΠ, σημειώνεται επίσης, ότι πέρα από την εισοδηματική στήριξη, οι γεωργοί και οι αγροτικές περιοχές είναι δυνατό να ωφεληθούν από συνέργειες με επενδύσεις π.χ. σε υπηρεσίες, υποδομές, επιχειρηματικότητα, βιοοικονομία, καινοτομία, δεξιότητες, προγράμματα βιοποικιλότητας και διατήρησης, ενέργεια και πρωτοβουλίες για το κλίμα.
Όσον αφορά τις επενδύσεις σε συστήματα ύδρευσης, σημείο ιδιαίτερα SOS για την Ελλάδα -τονίζουν πηγές από τις Βρυξέλλες- σήμερα διάφορα σκέλη της χρηματοδότησης της ΕΕ στηρίζουν επενδύσεις σε υποδομές ύδρευσης στη γεωργία: δευτερογενείς υποδομές, πρωτογενή δίκτυα για μεικτές χρήσεις κ.λπ. Για την επόμενη ΚΑΠ, στόχος είναι ένας καλύτερος ολοκληρωμένος σχεδιασμός της στήριξης της ΕΕ για την ενίσχυση της αποδοτικότητας, τη βελτιστοποίηση της χρήσης της χρηματοδότησης από την ΕΕ και την αύξηση συνεργειών μεταξύ ενωσιακής και εθνικής χρηματοδότησης.
Πότισμα σε χωράφια © EUROKINISSI
Στο στόχαστρο των Βρυξελλών η γραφειοκρατία
Διά στόματος δεκάδων Ευρωπαίων αξιωματούχων αυτό το διάστημα, επιβεβαιώνεται η επιθυμία της Κομισιόν, να περιορίσει τη γραφειοκρατία και να απλοποιήσει τις διαδικασίες για τους αγρότες. Μια φράση του Ραφαέλε Φίτο, του εκτελεστικού αντιπροέδρου για τη Συνοχή και τις Μεταρρυθμίσεις στην Κομισιόν, κατά την παρουσίαση των μέτρων για την απλοποίηση της ΚΑΠ, αποτυπώνει την πραγματικότητα: «Δεν μπορούμε ζητάμε από τους αγρότες να ταΐζουν την Ευρώπη ενώ τους δένουμε τα χέρια με γραφειοκρατία».
Υπενθυμίζεται, πως σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, η οποία διεξήχθη από το Δίκτυο ΚΑΠ της Ε.Ε., οι Ευρωπαίοι αγρότες καλούνται να πληρώσουν σε ετήσια βάση για τις διοικητικές δαπάνες κατά μέσο όρο 1.230 ευρώ. Το ποσό αυτό αφορά αιτήσεις που υποβάλλουν για να λάβουν ενισχύσεις από την ΚΑΠ. Από τα 1.230 ευρώ, τα 630 ευρώ αποδίδονται σε εσωτερικό κόστος και 600 ευρώ σε εξωτερικές συμβουλευτικές υπηρεσίες. Η Ελλάδα βρίσκεται ελαφρώς υψηλότερα από τον μέσο όρο.
Η Κομισιόν, κοιτάζοντας προς το μέλλον, υποστηρίζει πως το νέο μοντέλο θα είναι απλούστερο και θα στοχεύει στην ευκολότερη πρόσβαση στη στήριξη των αγροτών, θα μειωθεί η γραφειοκρατία με απλούστερους ελέγχους και λιγότερη υποβολή στοιχείων, ενώ θα υπάρχει μεγαλύτερη αυτονομία των κρατών-μελών της ΕΕ στην αντιμετώπιση διάφορων αναγκών.
Τα «θέλω» της Ελλάδας
Μήνυμα για μια πιο απλή και έξυπνη αλιευτική πολιτική, μια πραγματικά κοινή και ισχυρή ΚΑΠ χωρίς επανεθνικοποίηση, κοινή ευρωπαϊκή δράση απέναντι στις ζωονόσους και περισσότερη ευελιξία στην αγροτική ανάπτυξη, έστειλε από τις Βρυξέλλες πριν από τρεις εβδομάδες, στο Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας & Αλιείας, ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Κώστας Τσιάρας.
Για την ΚΑΠ μετά το 2027, ο κ. Τσιάρας, αναφερόμενος στις προτάσεις της Κομισιόν, αναγνώρισε ως θετικές τη στήριξη των πρωτεϊνούχων καλλιεργειών, την καλύτερη οργάνωση των τομεακών παρεμβάσεων και το πρόγραμμα της Ένωσης για τα σχολεία, που συνδέει την υγιεινή διατροφή με την ενίσχυση μικρών παραγωγών. Ωστόσο, ξεκαθάρισε ότι η Ελλάδα απορρίπτει κατηγορηματικά κάθε σενάριο υποχρεωτικής εθνικής συγχρηματοδότησης: «Μια τέτοια επιλογή θα οδηγούσε σε σοβαρές ανισότητες μεταξύ κρατών μελών και θα υπονόμευε την ενιαία φύση της ΚΑΠ». Η εθνική θέση, όπως είπε, είναι σαφής: «Θέλουμε μια ΚΑΠ ισχυρή, με επαρκή προϋπολογισμό, χωρίς επανεθνικοποίηση, που θα κρατά ζωντανή την ύπαιθρο και θα εγγυάται επισιτιστική ασφάλεια για όλους».
Κώστας Τσιάρας © Eurokinissi / Κώστας Τζούμας
Τα επόμενα βήματα
Έως το τέλος των διαπραγματεύσεων για τη νέα προγραμματική περίοδο και τη διαμόρφωση των εθνικών σχεδίων, η Κομισιόν δεσμεύεται να δώσεις εθνικές συστάσεις σχετικά με τη νέα ΚΑΠ, για να καθοδηγήσει τα κράτη μέλη στην κατάρτιση των σχεδίων τους. Πηγές των Βρυξελλών, σημειώνουν ότι αυτό γίνεται, για να διασφαλιστεί ότι τα κονδύλια κατευθύνονται προς τις σωστές παρεμβάσεις, αλλά και ότι αντιμετωπίζονται οι προκλήσεις που υπάρχουν τόσο σε εθνικό επίπεδο, όσο και να πιάνονται οι στόχοι της ΕΕ. Οι ίδιες πηγές αναφέρουν πάντως ότι είναι προς το παρόν άγνωστο το πότε θα βγει «λευκός καπνός» στο Ευρωκοινοβούλιο.
