Με το 40% του πληθυσμού της ΕΕ να βρίσκεται αντιμέτωπο με έλλειψη νερού, η επίλυση της εξίσωσης της λειψυδρίας από πλευράς Κομισιόν, εθνικών κυβερνήσεων και όλων των εμπλεκόμενων φορέων, μόνο εύκολη δεν είναι. Πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος (EEA) πάντως, δείχνει ότι ο αγροτικός τομέας είναι εκείνος που πληρώνει κατά βάση το «μάρμαρο», αφού είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής νερού. Παράλληλα, είναι και ο μεγαλύτερος ρυπαντής του.
Γεωργοί και κτηνοτρόφοι χάνουν χιλιάδες ευρώ από την παραγωγή τους και αντιμετωπίζουν αυξημένο κόστος για την άρδευση του εδάφους και τη διατροφή των ζώων.
Αυτός είναι και ο λόγος που οι Έλληνες αγρότες έχουν βγει στους δρόμους το τελευταίο διάστημα -ενδεικτικά σε Νέστο, Άργος, Ελασσόνα- απαιτώντας φθηνό και επαρκές νερό για τις καλλιέργειες τους, καθώς τη φετινή χρονιά οι κάνουλες «έσφιξαν» για τα καλά, στερώντας τους πολύτιμα κυβικά νερού. Η κατάσταση φαντάζει ακόμα πιο απελπιστική μπροστά στο καλοκαίρι, αφού η ανεπαρκής παροχή νερού απειλεί να τινάξει στον αέρα την καλλιεργητική περίοδο, ειδικά για ακτινίδια, σπαράγγια και άλλες καλλιέργειες που απαιτούν μεγάλες ποσότητες νερού. Την ίδια ώρα οι Τοπικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ) βρίσκονται σε απελπιστική κατάσταση.
Λόγω της κλιματικής αλλαγής, το ποσοστό κατανάλωσης νερού στην ΕΕ από τον αγροτικό τομέα, αναμένεται να φτάσει ακόμα υψηλότερα, από το 60% που βρίσκεται αυτή τη στιγμή.
Άρδευση © ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ/ EUROKINISSI
Η λειψυδρία και τα ευρωπαϊκά κίνητρα στους παραγωγούς
Οι ελλιπείς υποδομές και η ανεξέλεγκτη ζήτηση νερού από τη βιομηχανία, τη γεωργία και τα δημόσια δίκτυα ύδρευσης είναι παράγοντες που επιβαρύνουν και θα συνεχίσουν να επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο τη λειψυδρία.
Για τον λόγο αυτό, η Kομισιόν θα συμπεριλάβει στο πλαίσιο της μελλοντικής ΚΑΠ πακέτα μετάβασης, που στοχεύουν στην υποστήριξη και την επιβράβευση αγροτών, που συμμετέχουν σε μετασχηματιστικές και διαρθρωτικές αλλαγές για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής και κλιματικής απόδοσης των εκμεταλλεύσεών τους, όπως η καλύτερη διαχείριση των υδάτων. Αυτό αναφέρεται στο προσχέδιο έκθεσης της Κομισιόν, που διέρρευσε στο Contexte αν και επί του παρόντος δεν δίνονται λεπτομέρειες για τα οικονομικά κίνητρα.
Όπως προσθέτει το Politico, εξετάζεται η πιθανότητα εισαγωγής στόχων για την άντληση νερού, αλλά ακόμη κι αν αυτοί προχωρήσουν, είναι πιθανό να παραμείνουν σε εθελοντική βάση.
Στην Ευρωπαϊκή στρατηγική για την ενίσχυση της ασφάλειας του νερού απέναντι στην κλιματική αλλαγή, που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες μέρες από την Κομισιόν, μπαίνουν στόχοι όπως η βελτίωση της αποδοτικότητας του νερού στην ΕΕ κατά τουλάχιστον 10% έως το 2030, ενώ η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα κινητοποιήσει πάνω από 15 δισεκατομμύρια ευρώ την περίοδο 2025–2027 για τη χρηματοδότηση έργων σχετικών με το νερό. Ωστόσο, απουσιάζουν και πάλι πιο συγκεκριμένα μέτρα.
Τα μεγάλα αρδευτικά που μπορούν να ξεδιψάσουν τα χωράφια
Μέσα στο καλοκαίρι φέρεται να ετοιμάζεται η υπογραφή των πέντε αρδευτικών έργων που προωθούνται από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης μέσω ΣΔΙΤ, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ύδωρ 2.0» και αναμένεται μακροπρόθεσμα να δώσουν μεγάλη ανάσα στον αγροτικό κόσμο της χώρας που ασφυκτιά και από τη λειψυδρία.
Υπενθυμίζεται, πως έχουν καταλήξει σε μεγάλα και έμπειρα σχήματα, όπως οι ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ΑΒΑΞ, AKTOR, METLEN, ΑΚΤΩΡ Παραχωρήσεις, Μεσόγειος, κ.α..
Πάντως, οι αισιόδοξες φωνές που έκαναν λόγο για υπογραφές ακόμα και έως τα τέλη Μαΐου, τελικά δεν επιβεβαιώθηκαν με τις εξελίξεις να αναμένονται μέσα στο επόμενο διάστημα, επιβεβαιώνοντας τους αργούς ρυθμούς με τους οποίους συνήθως κινούνται συνήθως οι ΣΔΙΤ. Οι διαγωνισμοί για τα πέντε αρδευτικά (Λιμνοδεξαμενή Χοχλακίων Λασιθίου, φράγμα Μιναγιώτικο, Αρδευτικό δίκτυο Υπέρειας Λάρισας – Ορφανών Καρδίτσας, αποκατάσταση και εκσυγχρονισμός δικτύων άρδευσης του ΤΟΕΒ Ταυρωπού και μεταφορά και διανομή νερού από τον ποταμό Νέστο) έχουν προχωρήσει μέχρι του σημείου της ανακήρυξης των αναδόχων. Εκκρεμεί η υπογραφή των συμβάσεων για να ξεκινήσουν. Να σημειωθεί ότι τμήμα της χρηματοδότησης αυτών προέρχεται από το Ταμείο Ανάκαμψης και συγκεκριμένα τα 157,2 εκατ. από το σύνολο των 691,7 εκατ.
Πότισμα σε χωράφια © EUROKINISSI
Παράλληλα, την Παρασκευή εκδόθηκε η πρόσκληση για αρδευτικά έργα ύψους 500 εκατ. ευρώ ΣΣ ΚΑΠ του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, μέσω περιφερειών. Οι αιτήσεις οι οποίες θα υποβάλλονται αποκλειστικά ηλεκτρονικά μέσω του ΟΠΣΚΑΠ, συνοδευόμενες από τα απαιτούμενα δικαιολογητικά/έγγραφα, θα γίνονται δεκτές από την Τρίτη, 10 Ιουνίου και έως την Παρασκευή, 5 Σεπτεμβρίου. Η δράση συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης και το ελληνικό Δημόσιο με ποσοστό 100%.
Δικαιούχοι για την υποβολή σχετικών προτάσεων είναι:
- Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, Γενική Δ/νση Αγροτικής Ανάπτυξης, Δ/νση Εγγείων Βελτιώσεων και Εδαφοϋδατικών Πόρων.
- Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, Γενική Δ/νση Υδραυλικών, Λιμενικών και Κτιριακών Υποδομών, Δ/νση Αντιπλημμυρικών και Εγγειοβελτιωτικών Έργων.
- Περιφέρειες (Αρμόδιες υπηρεσίες οι οποίες έχουν την ευθύνη, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία, για το σχεδιασμό και την κατάρτιση του προγράμματος των σχετικών έργων).
Από τις πιστώσεις της πρόσκλησης θα χρηματοδοτηθούν έργα τα οποία αφορούν:
- Εκσυγχρονισμό υπαρχόντων δικτύων άρδευσης, καθώς και των σχετικών υποστηρικτικών τους υποδομών.
- Ανακαίνιση και αντικατάσταση ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού.
- Έργα ταμίευσης νερού και συνοδά αρδευτικά δίκτυα.
- Έργα εξοικονόμησης ενέργειας στην άρδευση.
- Προμήθεια και εγκατάσταση συστημάτων τηλεμετρίας και γεωργίας ακριβείας.
- Χρήση ανακυκλωμένων υδάτων.
- Έργα τεχνητού εμπλουτισμού υπόγειων υδάτων σε ανακαίνιση δικτύου από γεωτρήσεις.
Σημειώνεται τέλος ότι η παρέμβαση εφαρμόζεται στις αγροτικές περιοχές όλης της Χώρας με ελάχιστο προϋπολογισμό της αίτησης στήριξης πράξης να ορίζεται το ποσό των 5 εκατ. ευρώ (συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ) και ως μέγιστος το ποσό των 105 εκατ. ευρώ (συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ).
Τι συμβαίνει με τη ρύπανση των υδάτων από τον αγροτικό τομέα
Η διάχυτη ρύπανση από τη γεωργία επηρεάζει σχεδόν το ένα τρίτο των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων της Ευρώπης, με τα νιτρικά άλατα που περιέχονται στα λιπάσματα και την κοπριά να είναι από τους βασικότερους υπαίτιους.
Παρά την ύπαρξη ευρωπαϊκής νομοθεσίας που στοχεύει στον περιορισμό της συγκέντρωσης νιτρικών στα υπόγεια ύδατα, η πρόοδος από το 2000 και μετά είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι το πρόβλημα έγκειται κυρίως στην εφαρμογή της νομοθεσίας. Η Κομισιόν εξετάζει τη σχετική νομοθεσία από το 2023 και μελετά το ενδεχόμενο απλοποίησης των υφιστάμενων κανόνων, αν και δεν αναμένεται να ληφθεί απόφαση πριν από το τέλος του 2025.
Οι προσπάθειες για τη μείωση της ρύπανσης από την εντατική χρήση φυτοφαρμάκων έχουν αποδώσει καρπούς, αν και η EEA προειδοποίησε ότι το 10% των υπόγειων υδάτων δεν πέτυχε καλή χημική κατάσταση το 2021, λόγω υψηλών συγκεντρώσεων φυτοφαρμάκων. Η υπηρεσία εκτιμά ότι η ΕΕ βρίσκεται σε καλό δρόμο για να επιτύχει τον στόχο της μείωσης κατά 50% της χρήσης και του κινδύνου από τα χημικά φυτοφάρμακα έως το 2030.
