Η προσέλκυση και κυρίως η παραμονή των νέων στον αγροτικό τομέα αναδεικνύεται σε ζήτημα στρατηγικής σημασίας για το μέλλον του κλάδου, την ώρα που τα στοιχεία προκαλούν προβληματισμό: μόλις το 12% των αγροτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι κάτω των 40 ετών, ενώ ο πληθυσμός της υπαίθρου έχει μειωθεί κατά περισσότερο από 2% την τελευταία εικοσαετία.
Την ίδια ώρα που ο μέσος όρος ηλικίας των αγροτών είναι άνω των 55 ετών σε παγκόσμιο επίπεδο, η αύξηση του πληθυσμού ενισχύει τη ζήτηση για τρόφιμα . Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, ο παγκόσμιος πληθυσμός προβλέπεται να συνεχίσει να αυξάνεται για τα επόμενα 50-60 χρόνια, φτάνοντας περίπου στα 10,3 δισεκατομμύρια στα μέσα της δεκαετίας του 2080.
Το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Πόρων εκτιμά ότι μέχρι το 2050 ο κόσμος θα πρέπει να καλύψει ένα διατροφικό κενό (έλλειμμα στην προσφορά τροφίμων) της τάξης του 56%. Πρόκειται δηλαδή, για τη διαφορά ανάμεσα στην ποσότητα τροφίμων που μπορεί να παραχθεί και στην ποσότητα που απαιτείται, για να καλυφθεί η μελλοντική ζήτηση. Για να καλυφθεί αυτή η ζήτηση, οι αγρότες βρίσκονται στην κορυφή της λίστας με τα ταχύτερα αναπτυσσόμενα επαγγέλματα για τα επόμενα πέντε χρόνια και αναμένεται να δημιουργηθούν 35 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας έως το 2030, σύμφωνα με την Έκθεση για το Μέλλον της Εργασίας 2025 του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ.
Στη φετινή Ετήσια Συνάντηση στο Νταβός, το Φόρουμ συνομίλησε με τον Arnold Puech Pays d’Alissac, Πρόεδρο της Παγκόσμιας Οργάνωσης Αγροτών, που ξεχώρισε τρία πράγματα όσον αφορά την ένταξη περισσότερων νέων αγροτών στον κλάδο:
1. Πρακτική εκπαίδευση και δεξιότητες,
2. Πρόσβαση σε γεωργική γη, αφού αν δεν είναι ιδιοκτήτες της γης ή δεν έχουν μακροχρόνια μίσθωση, τότε δεν μπορούν να πραγματοποιήσουν μακροπρόθεσμες επενδύσεις,
3. Πρόσβαση σε προσιτή χρηματοδότηση. Σε ορισμένες χώρες, μπορείς να έχεις χρηματοδότηση με επιτόκιο 2% ετησίως, υποστήριξε ο d’Alissac, ενώ σε άλλες το επιτόκιο φτάνει το 200%.
Νέοι αγρότες: «Πυρετός» για τα κίνητρα σε ΕΕ, Ελλάδα και παγκοσμίως
Κατά τη διάρκεια του Άτυπου Συμβουλίου Υπουργών Γεωργίας και Αλιείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που πραγματοποιήθηκε στη Βαρσοβία στις 15-17 Ιουνίου, ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Κώστας Τσιάρας, με το βλέμμα στα παραπάνω, εστίασε στην ανάγκη περαιτέρω στήριξης των νέων γεωργών, ώστε να διασφαλισθεί η συμβολή τους στον εκσυγχρονισμό του πρωτογενούς τομέα.
Ο κ. Τσιάρας προέβαλε τη γενεακή ανανέωση ως στρατηγική προτεραιότητα για το μέλλον της ευρωπαϊκής γεωργίας, επισημαίνοντας ότι η είσοδος νέων, μορφωμένων και τεχνολογικά εξοικειωμένων ανθρώπων στον αγροτικό τομέα αποτελεί προϋπόθεση για την επιβίωση, την καινοτομία και τη βιωσιμότητα του ευρωπαϊκού αγροδιατροφικού μοντέλου.
Χαρακτηρίζοντας τους νέους γεωργούς ως φορείς αλλαγής, πρόσθεσε ότι φέρνουν μαζί τους δεξιότητες στην ψηφιακή τεχνολογία, τη γεωργία ακριβείας, τη βιώσιμη διαχείριση των πόρων, συμβάλλοντας στη μετάβαση προς ένα πιο πράσινο, αποδοτικό και ανταγωνιστικό μοντέλο παραγωγής.
Στην παρέμβασή του, ο υπουργός υπογράμμισε τη σύνδεση καινοτομίας και γενεακής ανανέωσης, επισημαίνοντας πως η ανάπτυξη «έξυπνων» λύσεων, όπως τα αυτοματοποιημένα μηχανήματα, η αγρο-ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη, μετατρέπουν τη γεωργία σε ένα πιο προσιτό, ασφαλές και κερδοφόρο επάγγελμα για τη νέα γενιά.
Παράλληλα, τόνισε πως η πολιτική προσέγγιση πρέπει να είναι ολιστική, καθώς οι νέοι δεν αρκούνται σε ιδεαλιστικά κίνητρα για να παραμείνουν στην ύπαιθρο, αλλά χρειάζονται απτά εργαλεία και συνθήκες που θα τους εξασφαλίζουν επαγγελματική και οικογενειακή προοπτική.
Προς αυτή την κατεύθυνση κατέθεσε τις ακόλουθες προτάσεις:
Οικονομικά κίνητρα: Ενίσχυση των επενδύσεων για νέους γεωργούς, παροχή χαμηλότοκων δανείων, φορολογικές ελαφρύνσεις και στήριξη για την αγορά γης και εξοπλισμού.
Εκπαίδευση και συμβουλευτική: Θεσμοθέτηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων με έμφαση στις ψηφιακές δεξιότητες, την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα, καθώς και παροχή τεχνικής υποστήριξης.
Αναβάθμιση αγροτικής ζωής: Ενίσχυση της πρόσβασης σε ποιοτικές δημόσιες υπηρεσίες (υγεία, εκπαίδευση, μεταφορές, παιδική φροντίδα), ανάπτυξη ευρυζωνικών δικτύων και βελτίωση της προσβασιμότητας, ιδίως στις ορεινές και νησιωτικές περιοχές.
Πολυλειτουργικότητα γεωργίας: Στήριξη δράσεων όπως ο αγροτουρισμός, η μεταποίηση, τα τοπικά προϊόντα και οι αγρο-οικολογικές πρακτικές, που προσδίδουν προστιθέμενη αξία στην ύπαιθρο.
Θεσμικά μέτρα για δίκαιο ανταγωνισμό: Αντιμετώπιση των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών και προστασία της εσωτερικής αγοράς από εισαγωγές που δεν πληρούν τα ευρωπαϊκά πρότυπα ποιότητας, περιβάλλοντος και ευζωίας.
377.000 νέοι αγρότες ως επικεφαλής εκμεταλλεύσεων έως το 2027 στην ΕΕ
Οι συμμετέχοντες στο Άτυπο Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας και Αλιείας συμφώνησαν στο ότι η ανανέωση των γενεών πρέπει να αποτελεί διατομεακή προτεραιότητα για την ΚΑΠ, που είναι αναγκαίο να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των νέων, για να παραμείνουν στην ύπαιθρο.
Σύμφωνα με τον Επίτροπο για τη Γεωργία και τα Τρόφιμα, Κριστόφ Χάνσεν, τα στρατηγικά σχέδια της ΚΑΠ προβλέπουν 8,5 δισ. ευρώ για τη στήριξη των νέων αγροτών, συμπεριλαμβανομένης της εισοδηματικής και επενδυτικής ενίσχυσης. Έως το 2027, αναμένεται να αναλάβουν 377.000 νέοι αγρότες ως επικεφαλής εκμεταλλεύσεων χάρη σε αυτή τη βοήθεια.
Πέρα από τον Έλληνα υπουργό, αρκετοί ακόμα υπογράμμισαν ότι η ανανέωση των γενεών δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί αποκλειστικά μέσω της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής. Απαιτείται μια συστημική προσέγγιση, που να ενσωματώνει την αγροτική πολιτική με την εκπαίδευση, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, τις κοινωνικές υποδομές και τη δημόσια χρηματοδότηση. Δεν πρέπει να είναι μόνο ο αγροτικός τομέας ελκυστικός για τους νέους – οι αγροτικές περιοχές συνολικά πρέπει να προσφέρουν ελκυστικές συνθήκες διαβίωσης.
Είναι αναγκαίο να διαμορφωθεί ένα ολοκληρωμένο πακέτο εργαλείων στους εξής τομείς: υποδομές, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, εκπαίδευση. Εξίσου σημαντικά είναι τα μέτρα στήριξης των οικογενειών, καθώς και η πρόσβαση σε βρεφονηπιακούς σταθμούς και νηπιαγωγεία στις αγροτικές περιοχές.
Οι υπουργοί τόνισαν επίσης την ανάγκη για πρόσβαση των νέων αγροτών σε γη και κεφάλαιο, καθώς και την αντιμετώπιση της κερδοσκοπίας στις τιμές ως μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις. Επισήμαναν επίσης την ανάγκη για απλούστευση των διαδικασιών μεταβίβασης των αγροτικών εκμεταλλεύσεων.
