THEPOWERGAME
Η σχέση του μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι, όπως και ο γάμος, δυαδική: είτε είσαι είτε δεν είσαι. Βέβαια, σε αντίθεση με το γάμο, χρειάζεται ελάχιστος ρομαντισμός για να γίνεις.
Η Ουκρανία πήρε μια γεύση της διαδικασίας το 2013, όταν διαπραγματεύτηκε μια «συμφωνία σύνδεσης» με τη λέσχη, μια συμφωνία που διατήρησε τη «γλυκιά προσδοκία» και στις δύο πλευρές, καθ’ οδόν προς μια στενότερη ένωση. Το έγγραφο περιελάμβανε 2.135 σελίδες, στις οποίες γινόταν 44 χρήσεις του όρου inter alia και 12 mutatis mutandises.
Ένα παράρτημα ορίζει την ποιότητα του χαρτιού («όχι λιγότερο από 25g/m2») και το μέγεθος («210 × 297 mm. Βέβαια, υπάρχει ανοχή έως και μείον 5 mm ή συν 8 mm στο μήκος») που πρέπει να χρησιμοποιείται σε ορισμένη επίσημη αλληλογραφία. Ακόμη και για τα δεδομένα των προγαμιαίων συμβολαίων, ήταν άχαρο.
Η Ουκρανία πίστευε τόσο ακράδαντα ότι το μέλλον της βρίσκεται στην ευρωπαϊκή οικογένεια των εθνών, ώστε αυτή η απρόσωπη στάση δεν έκαμψε το πάθος της.
Το 2019 η φιλοδοξία της να γίνει μέλος της ΕΕ κατοχυρώθηκε στο σύνταγμά της. Ο πόλεμος αναζωπύρωσε την έλξη, τουλάχιστον προς μία κατεύθυνση.
Μέσα σε μια εβδομάδα από την εισβολή της Ρωσίας στις 24 Φεβρουαρίου ο πρόεδρος Volodymyr Zelensky ζήτησε έναν εσπευσμένο γάμο στο πλαίσιο μιας «ταχείας» διαδικασίας ένταξης. Η Ευρώπη, σε πλήρη λειτουργία mutatis mutandis, κατέστησε σαφές ότι δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα και ότι οι κανόνες είναι κανόνες.
Αυτοί προβλέπουν ότι τα υποψήφια μέλη πρέπει να υιοθετήσουν διατάγματα δεκαετιών της ΕΕ για τα πάντα, από τη σήμανση των τροφίμων έως τις ρυθμίσεις των τραπεζών. Ακόμα και αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ένταξη στην ΕΕ μόνο για τις χώρες απέναντι στις οποίες η λέσχη έχει δεσμευτεί. Η Ουκρανία δεν συγκαταλέγεται σε αυτές.
Η Ευρώπη πρέπει να απομακρυνθεί από τις απολυτότητες και να αφήσει τη ρομαντική της πλευρά να λάμψει. Ναι, η ΕΕ έχει κανόνες και αυτοί έχουν σημασία: πώς αλλιώς θα μπορούσε να αντέξει επί έξι δεκαετίες ένας γάμος γαλλικής επισημότητας και γερμανικής αποτελεσματικότητας;
Και πράγματι, η Ουκρανία δεν πρόκειται να εκπληρώσει τα κριτήρια ένταξης για αρκετά χρόνια ακόμη. Κανείς δεν πιστεύει ότι θα πρέπει να γίνει το 28ο μέλος της EE αμέσως – πιθανότατα, ούτε καν ο κ. Zelensky.
Αλλά η Ουκρανία αποζητά μια δέσμευση ότι, αν πραγματοποιήσει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις τα επόμενα χρόνια, θα της επιτραπεί να γίνει μέλος της λέσχης. Σε αυτό η Ευρώπη θα πρέπει να απαντήσει: «Ναι».
Μια τέτοια απόφαση αφορά κυρίως τις εθνικές κυβερνήσεις, και οι 27 από τις οποίες πρέπει να συμφωνήσουν σε θέματα που αφορούν τη διεύρυνση. Πολλοί θέλουν τουλάχιστον να δώσουν στην Ουκρανία μια «ευρωπαϊκή προοπτική», όπως αποκαλείται στο ευρωπαϊκό «τεχνόλεκτο» η άτυπη έναρξη της διαδικασίας διεύρυνσης.
Τα κράτη της ανατολικής Ευρώπης θα ήθελαν να θεωρηθεί επίσημα υποψήφια για ένταξη, ένα βήμα παραπέρα στην πολύπλοκη διαδικασία ένταξης. Η απροθυμία των παλαιών μελών, όπως η Ολλανδία και η Δανία, καθώς και η χλιαρή γαλλική υποστήριξη, σημαίνουν ότι η ΕΕ μέχρι στιγμής συμφωνεί μόνο να «στηρίξει την ευρωπαϊκή πορεία της Ουκρανίας», που είναι η διπλωματική ορολογία για το ότι δεν θα κάνει τίποτα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κλήθηκε να συντάξει μια έκθεση, κίνηση που αποτελεί παραδοσιακή τακτική κωλυσιεργίας.
Η ατυχία της Ουκρανίας – πέραν του ότι μοιράζεται σύνορα με τη Ρωσία του Vladimir Putin – είναι ότι έθεσε το ζήτημα της ένταξης στην ΕΕ σε μια εποχή που κυριαρχεί η κόπωση της διεύρυνσης. Κανένα νέο μέλος δεν έχει γίνει δεκτό μετά την Κροατία, το 2013.
Κάποιες αιτήσεις προσχώρησης από τα δυτικά Βαλκάνια έχουν ουσιαστικά παγώσει. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι οι κυβερνήσεις των χωρών από τα προηγούμενα κύματα ένταξης, ιδίως της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, δεν τήρησαν τις δεσμεύσεις τους όσον αφορά στη διαφθορά και το κράτος δικαίου.
Διπλωμάτες από τα ιδρυτικά μέλη της ΕΕ μουρμουρίζουν ότι περισσότερο θα ήθελαν να πάρουν διαζύγιο από τα υπάρχοντα κράτη μέλη παρά να δεσμευτούν έναντι νέων.
Η Ουκρανία είναι διαφορετική. Η ένταξη στην ΕΕ αποτελεί ορόσημο για κάθε χώρα. Αλλά, στην προκειμένη περίπτωση θα είχε ιδιαίτερο αντίκτυπο. Ο κ. Putin, μέσα στην απόγνωσή του να εμποδίσει την Ουκρανία να ξεφύγει από τη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας, εκτροχίασε την υπογραφή της εν λόγω συμφωνίας σύνδεσης το 2013.
Οι διαδηλώσεις στην πλατεία Μαϊντάν που ακολούθησαν στο Κίεβο συγκέντρωσαν μια θάλασσα διαδηλωτών που ανέμιζαν σημαίες της ΕΕ με μεγαλύτερη θέρμη από ό,τι έχει παρατηρηθεί ποτέ στο εσωτερικό της λέσχης.
Δεκάδες πυροβολήθηκαν και σκοτώθηκαν, προτού ο τραμπούκος, υποστηριζόμενος από το Κρεμλίνο, Ουκρανός πρόεδρος, καταφύγει στη Ρωσία. Η συμφωνία της ΕΕ επικυρώθηκε το 2014. Μέχρι τότε, ως προοίμιο του σημερινού πολέμου, η Ρωσία είχε προσαρτήσει την Κριμαία και είχε εισβάλει στην ανατολική Ουκρανία.
Amor vincit omnia
Αρκετά επιχειρήματα προβάλλονται κατά της παροχής στην Ουκρανία έστω και άτυπων διαβεβαιώσεων για μελλοντική ένταξη στην ΕΕ. Ο Emmanuel Macron δηλώνει ότι δύσκολα θα μπορούσε κανείς να ξεκινήσει συνομιλίες ένταξης με μια χώρα που βρίσκεται σε πόλεμο.
Αυτό δεν έχει καμία σημασία, καθώς αυτό που πραγματικά θέλει η Ουκρανία είναι μια υπόσχεση ότι μόλις σταματήσουν οι εχθροπραξίες θα μπορέσει να αρχίσει να περνάει από τα απαιτούμενα στάδια – μια διαδικασία που για την Κροατία διήρκεσε δέκα χρόνια, ενώ θα έπαιρνε πολύ περισσότερο για μια χώρα που χρειάζεται ανοικοδόμηση.
Ο Ολλανδός πρωθυπουργός Mark Rutte, υποστηρίζει ότι οι άμεσοι τρόποι βοήθειας της Ουκρανίας, όπως ο εφοδιασμός της με όπλα ή η επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία, έχουν μεγαλύτερη σημασία από τις μακροπρόθεσμες φιλοδοξίες. Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο Benjamin Tallis της Σχολής Hertie στο Βερολίνο, το θέμα της ένταξης στην ΕΕ είναι αρκετά σημαντικό για τον κ. Zelensky, ο οποίος, παρά τα τόσα πράγματα που έχει να διαχειριστεί, το επαναφέρει συνεχώς.
Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οποιοδήποτε μήνυμα ότι η Ουκρανία θα ενταχθεί μια μέρα στην ΕΕ ενδέχεται να προκαλέσει τη Ρωσία. Να κάνει τι ακριβώς που δεν κάνει ήδη; Άλλοι εικάζουν ότι θα περιπλέξει τις ειρηνευτικές συνομιλίες.
Και πάλι, ο κ. Zelensky μάλλον γνωρίζει καλύτερα όταν πρόκειται για τα εθνικά συμφέροντα της Ουκρανίας. Δεν υπάρχει ένας μηχανισμός συλλογικής άμυνας στην ΕΕ που θα δέσμευε τα υπάρχοντα κράτη μέλη έναντι της Ουκρανίας;
Στην πραγματικότητα αυτό έχει ελάχιστη βαρύτητα. Η παράκαμψη των κανόνων και η παροχή στην Ουκρανία ενός καθεστώτος που άλλες χώρες έχουν κερδίσει μέσα από χρόνια μεταρρυθμίσεων θα έκοβε τα φτερά των Βαλκανίων. Αυτό είναι αλήθεια, αλλά είναι διαχειρίσιμο.
Πολλά πράγματα θα πρέπει να πάνε καλά για να ενταχθεί η Ουκρανία στην ΕΕ. Θα πρέπει να αποκρούσει τη Ρωσία, να βρει μια κατάλληλη ειρήνη και στη συνέχεια να βελτιώσει αυτό που μέχρι την έναρξη του πολέμου ήταν ένα σαφώς αποσπασματικό πλαίσιο μεταρρυθμίσεων.
Αν τα καταφέρει όλα αυτά, η ένταξη μιας Ουκρανίας με ευρωπαϊκό πνεύμα στη λέσχη δεν θα είναι χάρη προς το Κίεβο, όπως φαίνεται να πιστεύουν ορισμένα πιο στενόμυαλα κράτη μέλη, αλλά μάλλον ευλογία για την ΕΕ.
Όπως έχουν τα πράγματα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες σκέφτονται χρησιμοποιώντας τη λογική, όπως συνηθίζουν να κάνουν οι γραφειοκράτες. Αλλά μια ένωση – οποιαδήποτε ένωση – είναι παράλληλα και θέμα καρδιάς.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
