THEPOWERGAME
Την 1η Ιουλίου το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας γιορτάζει τα 100α γενέθλιά του. Πάντοτε αποκαλούσε εαυτόν «μεγάλο, ένδοξο και ορθό».
Και καθώς εισέρχεται στο δεύτερο αιώνα του, το κόμμα έχει κάθε λόγο να κομπάζει. Δεν είναι μόνο ότι επιβίωσε για πολύ περισσότερο απ’ όσο είχαν προβλέψει πολλοί επικριτές του, αλλά φαίνεται να βρίσκεται και σε άνοδο.
Όταν η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε το 1991, πολλοί αναλυτές πίστεψαν ότι και η έτερη μεγάλη κομμουνιστική δύναμη θα ακολουθούσε την ίδια μοίρα.
Για να καταλάβετε πόσο λάθος έκαναν, σκεφτείτε ότι ο Πρόεδρος Joe Biden, στη σύνοδο κορυφής που πραγματοποιήθηκε στις 13 Ιουνίου, ένιωσε την ανάγκη να δηλώσει όχι μόνο ότι η Αμερική βρίσκεται σε αντιπαράθεση με την Κίνα, αλλά και ότι μεγάλο μέρος του κόσμου αμφέβαλε «για το κατά πόσο οι δημοκρατίες μπορούν να αντιπαλέψουν ή όχι».
Η Κίνα για 72 χρόνια κυβερνιέται από ένα κόμμα που δεν έχει την εντολή των ψηφοφόρων. Αυτό δεν αποτελεί παγκόσμιο ρεκόρ.
Ο Lenin και οι θλιβεροί κληρονόμοι του διατήρησαν την εξουσία στη Μόσχα για λίγο περισσότερο, όπως και το Εργατικό Κόμμα της Βόρειας Κορέας.
Αλλά καμία άλλη δικτατορία δεν κατόρθωσε να μεταμορφώσει μια εξαθλιωμένη χώρα, όπως η Κίνα του Mao Zedong από το λιμό, στη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, της οποίας η τεχνολογία και οι υποδομές αιχμής κάνουν τους προηγμένους αυτοκινητοδρόμους και τους σιδηροδρόμους της Αμερικής να ωχριούν μπροστά τους.
Οι Κομμουνιστές της Κίνας είναι οι πιο επιτυχημένοι δικτάτορες στον κόσμο.
Το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα μπόρεσε να εδραιώσει την εξουσία του για τρεις λόγους. Πρώτον, είναι ανήλεο. Ναι, το 1989, ταλαντεύτηκε πριν συντρίψει τις διαδηλώσεις στην πλατεία Τιενανμέν, αλλά τελικά απάντησε στις ντουντούκες με σφαίρες και χρησιμοποίησε την τρομοκρατία για να υποτάξει τη χώρα.
Οι σημερινοί ηγέτες της Κίνας δεν δείχνουν κανένα σημάδι μεταμέλειας σε σχέση με τη σφαγή.
Αντιθέτως, ο Πρόεδρος Xi Jinping θεωρεί αξιοθρήνητο το γεγονός ότι η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε επειδή οι ηγέτες της δεν υπήρξαν «αρκετά άντρες ώστε να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να αντισταθούν» την κρίσιμη στιγμή, το οποίο ερμηνεύεται:
Σε αντίθεση με εμάς, δεν είχαν τα κότσια να γαζώσουν άοπλους διαδηλωτές με πολυβόλα.
Ένας δεύτερος λόγος για τη μακροζωία του κόμματος είναι η ιδεολογική του ευελιξία.
Μέσα σε λίγα χρόνια από τον θάνατο του Mao το 1976, ο νέος ηγέτης, Deng Xiaoping, άρχισε να ξηλώνει το παραγωγικό μοντέλο του αείμνηστου προέδρου διαλύοντας τις «κομμούνες» και θέτοντας τις δυνάμεις της αγοράς στην υπηρεσία της υπαίθρου. Οι μαοϊκοί έφριξαν, αλλά η παραγωγή αυξήθηκε.
Στον απόηχο της Τιενανμέν και της πτώσης της Σοβιετικής Ένωσης, ο Deng πολέμησε τους μαοϊκούς σκληροπυρηνικούς και αγκάλιασε τον καπιταλισμό με ακόμη μεγαλύτερη ζέση. Πολλές κρατικές επιχειρήσεις έκλεισαν και η κατοικία ιδιωτικοποιήθηκε. Εκατομμύρια απολύθηκαν, αλλά η Κίνα άνθισε.
Υπό από τον κ. Xi το κόμμα άλλαξε και πάλι και επικεντρώθηκε στην ιδεολογική ορθοδοξία. Οι πρόσφατοι προκάτοχοί του επέτρεψαν μια κάποια ήπια διαφοροποίηση, ο ίδιος όμως έβαλε ένα τέλος.
Ο Mao εκθειάζεται για ακόμα μια φορά. Τα στελέχη του κόμματος διαποτίζονται με τη «σκέψη του Xi Jinping».
Η γραφειοκρατία, ο στρατός και η αστυνομία εκκαθαρίζονται από αποκλίνοντες και διεφθαρμένους αξιωματούχους. Οι μεγάλες επιχειρήσεις ευθυγραμμίζονται.
Ο κ. Xi ξανάχτισε το κόμμα εκ των θεμελίων, δημιουργώντας ένα δίκτυο κατασκόπων γειτονιάς και «διορίζοντας» στελέχη σε ιδιωτικές εταιρείες για να τις εποπτεύει. Από την εποχή του Μάο έχει να υπάρξει τόσο αυστηρός έλεγχος της κοινωνίας.
Η τρίτη αιτία της επιτυχίας του κόμματος είναι ότι η Κίνα δεν μετατράπηκε ποτέ, άμεσα τουλάχιστον, σε κλεπτοκρατία, όπου μόνο όσοι έχουν τις κατάλληλες συνδέσεις λυμαίνονται τον πλούτο.
Είναι αλήθεια ότι η διαφθορά οργίασε και ότι οι πιο ισχυρές οικογένειες είναι πράγματι εξαιρετικά πλούσιες, αλλά ήταν πολλοί κι εκείνοι που είδαν τη ζωή τους βελτιώνεται, ενώ το κόμμα υπήρξε αρκετά διορατικό ώστε να αναγνωρίσει τα θέλω τους.
Κατάργησε τους αγροτικούς φόρους και δημιούργησε ένα σύστημα πρόνοιας που παρέχει συντάξεις σε όλους και επιδοτούμενη υγειονομική περίθαλψη. Τα ευεργετήματα μπορεί να μην υπήρξαν άφθονα, αλλά εκτιμήθηκαν.
Με τα χρόνια οι δυτικοί παρατηρητές έχουν βρει πολλούς λόγους για να προβλέψουν την κατάρρευση του κινεζικού κομμουνισμού.
Είναι σίγουρο ότι ο έλεγχος που απαιτήθηκε από το μονοκομματικό κράτος ήταν ασύμβατος με την ελευθερία που απαιτείται από μια σύγχρονη οικονομία.
Μια μέρα η οικονομική ανάπτυξη της Κίνας θα σταματήσει, οδηγώντας σε απογοήτευση και διαμαρτυρίες.
Και, ακόμα κι αν δεν συνέβαινε, η τεράστια μεσαία τάξη που δημιούργησε μια τέτοια ανάπτυξη θα απαιτούσε αναπόφευκτα μεγαλύτερες ελευθερίες – ειδικά επειδή τόσα πολλά από τα παιδιά της βίωσαν από πρώτο χέρι τη δημοκρατία, όταν στράφηκαν στη Δύση για τις σπουδές τους.
Αυτές οι προβλέψεις φαίνονται κάλπικες μπροστά στη συνεχιζόμενη δημοτικότητα του Κομμουνιστικού Κόμματος.
Πολλοί Κινέζοι πιστώνουν στο κόμμα τη βελτίωση των μέσων διαβίωσής τους. Είναι αλήθεια ότι το εργατικό δυναμικό της Κίνας γερνά, συρρικνώνεται και νοιώθει μια «οικειότητα» απέναντι στην απαράδεκτα πρόωρη συνταξιοδότηση, αλλά αυτές είναι δυσκολίες που αντιμετωπίζει κάθε κυβέρνηση, αυταρχική ή όχι.
Και όπως δείχνουν τα πράγματα η έντονη οικονομική ανάπτυξη θα συνεχιστεί για αρκετό χρονικό διάστημα ακόμη.
Πολλοί Κινέζοι θαυμάζουν επίσης την πυγμή του κόμματος. Κοιτάξτε, λένε, πόσο γρήγορα η Κίνα συνέθλιψε την covid-19 και ανέβασε την οικονομία της, τη στιγμή που οι δυτικές χώρες δυσκολεύτηκαν.
Απολαμβάνουν την ιδέα ότι η Κίνα επανέκτησε την υπερηφάνεια και το κύρος της στον κόσμο. Ο εθνικισμός, ο οποίος υποδαυλίζεται από το ίδιο το κόμμα, είναι διάχυτος.
Τα κρατικά μέσα ταυτίζουν το κόμμα με το έθνος και τον πολιτισμό του, ενώ λοιδορούν την Αμερική ως μια χώρα φυλετικών διενέξεων και αιματηρών ένοπλων επιθέσεων.
Με άλλα λόγια υπαινίσσονται ότι η εναλλακτική λύση στον κανόνα του ενός κόμματος, είναι το χάος.
Όταν ανακύπτει κάποια διαφωνία, ο κ. Xi χρησιμοποιεί την τεχνολογία για να την αντιμετωπίσει πριν λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις.
Οι δρόμοι της Κίνας είναι γεμάτοι κάμερες, ενισχυμένοι με λογισμικό αναγνώρισης προσώπων. Τα κοινωνικά μέσα παρακολουθούνται και λογοκρίνονται.
Οι αξιωματούχοι μπορούν είτε να επιλύσουν τα προβλήματα νωρίς, είτε να διώξουν τους πολίτες που τα εγείρουν. Όσοι ενστερνίζονται λάθος απόψεις μπορούν να χάσουν τη δουλειά και την ελευθερία τους.
Το τίμημα της επιτυχίας του κόμματος, σε βάναυση καταστολή, είναι τρομακτικό.
Κανένα κόμμα δεν διαρκεί για πάντα
Η πιο επικίνδυνη απειλή για τον κ. Xi δεν προέρχεται από τις μάζες, αλλά από το ίδιο το κόμμα. Παρά τις προσπάθειές του, το κόμμα πάσχει από φανατισμό, απιστία και ιδεολογική καταπόνηση.
Οι αντίπαλοί του που κατηγορούνται ότι σχεδιάζουν να καταλάβουν την εξουσία έχουν φυλακιστεί.
Η κινεζική πολιτική είχε αρκετές δεκαετίες να υπάρξει τόσο αδιαφανής, ενώ οι ατελείωτες εκκαθαρίσεις του κ. Xi υποδηλώνουν ότι παντού βλέπει εχθρούς.
Η στιγμή της μεγαλύτερης αστάθειας είναι πιθανό να είναι η διαδοχή. Κανείς δεν γνωρίζει ποιος θα διαδεχθεί τον κ. Xi, ή τουλάχιστον ποιοι κανόνες θα διέπουν τη μετάβαση.
Το 2018, όταν παρέτεινε το χρόνο των προεδρικών θητειών, έδωσε το σήμα ότι θέλει να παραμείνει στην εξουσία επ’ αόριστον. Αυτό όμως ενδέχεται να κάνει την μετάβαση πιο ασταθή.
Αν και ο κίνδυνος για το κόμμα δεν θα οδηγήσει απαραίτητα στον πεφωτισμένη διακυβέρνηση που επιθυμούν οι λάτρεις της ελευθερίας, κάποια στιγμή ακόμη και αυτή η κινεζική δυναστεία θα φτάσει στο τέλος της.
© 2021 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
