Η συνάντηση Μητσοτάκη – Γκριμάλντι
Με τον βασικό μέτοχο των Μινωικών Γραμμών και των Οργανισμών Λιμένων Ηγουμενίτσας και Ηρακλείου, Εμανουέλε Γκριμάλντι, συναντήθηκε χθες ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Ιταλός επιχειρηματίας ενημέρωσε τον πρωθυπουργό πως μέσα στον επόμενο μήνα πρόκειται να ανακοινώσει το επενδυτικό πρόγραμμα για την αναβάθμιση των λιμένων Ηρακλείου και Ηγουμενίτσας. Παράλληλα, ενημέρωσε τον κ. Μητσοτάκη και για τον σχεδιασμό του ομίλου Γκριμάλντι ώστε να δρομολογηθούν στις γραμμές της Αδριατικής νέα, περισσότερο «πράσινα» πλοία. Το πρώτο τέτοιο πλοίο των Μινωικών Γραμμών προβλέπεται πως θα δρομολογηθεί μέσα στο 2027.
Ο όμιλος Γκριμάλντι φερόταν να αντιδρά στον σχεδιασμό της κυβέρνησης για μείωση των λιμενικών τελών κατά 50% ως ένα πρόσθετο εργαλείο αναχαίτισης των αυξήσεων στα εισιτήρια της ακτοπλοΐας. Ωστόσο, στη χθεσινή συνάντηση φαίνεται πως το κλίμα ήταν εξαιρετικά θετικό, καθώς συμπληρωματικά στις κυβερνητικές παρεμβάσεις λειτουργεί και η συγκράτηση των τιμών στα καύσιμα που χρησιμοποιούν τα πλοία της ακτοπλοΐας.
Tα τρία D των ευρωπαϊκών λιμανιών
Τα λιμάνια της Ευρώπης αντιμετωπίζουν, παράλληλα, τρεις μεγάλες προκλήσεις, τα λεγόμενα τρία D, Defence, Decarbonization, Digitalization. Αυτές οι μεγάλες προκλήσεις μπορούν αποτελεσματικότερα να αντιμετωπιστούν μέσω της συνεργασίας των ευρωπαϊκών λιμανιών, καθώς η συνεργασία θα μπορέσει να εξασφαλίσει ευκολότερα και πόρους από την Κοινότητα για την υλοποίηση έργων και δράσεων για να γίνουν τα ευρωπαϊκά λιμάνια πιο ανθεκτικά και πιο ανταγωνιστικά στο διεθνές περιβάλλον, δίχως να μπούνε φραγμοί στο παγκόσμιο εμπόριο και στη διακίνηση αγαθών. Η γεωπολιτική αστάθεια εντάθηκε από τα μέσα της δεκαετίας του 2010, αλλά πλέον τα προβλήματα που επηρεάζουν τη διακίνηση αγαθών παίρνουν διαστάσεις, λόγω και της μεγάλης αύξησης στους εισαγωγικούς δασμούς, που αποφάσισε και εφαρμόζει η διοίκηση Τραμπ.
Όπως πολύ χαρακτηριστικά επισημάνθηκε στο ετήσιο συνέδριο του ΕSPO, η Κίνα, μα και άλλες ασιατικές βιομηχανικές δυνάμεις, δεν θα σταματήσουν να εξάγουν. Συνεπώς, τα κρίσιμα ερωτήματα είναι δύο: πού θα κατευθυνθούν τα αγαθά που δεν θα πηγαίνουν, ενδεχομένως , στην αμερικανική αγορά και από ποιες οδούς θα διακινούνται; Bεβαίως, η αύξηση στη διακίνηση εμπορευμάτων προς την Ευρώπη μπορεί να ευνοήσει τους forwarders, τα λιμάνια και όσους εκτελούν μεταφορικό έργο και διαχειρίζονται εισαγόμενα εμπορεύματα, αλλά υπάρχει και η αρνητική πλευρά του νομίσματος, αφού η αύξηση ασιατικών εισαγωγών θα είναι εις βάρος της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, που ήδη έχει δεχθεί τεράστια πλήγματα από τις ασιατικές τίγρεις.
Γιατί οι τράπεζες δεν βιάζονται να πάρουν πίσω «πράσινα δάνεια»
Η επιστροφή πίσω στις τράπεζες πρώην «κόκκινων» δανείων που έχουν εξυγιανθεί είναι ένα θέμα που συζητιέται συνεχώς την τελευταία διετία και το θέτουν πλέον τόσο οι μέτοχοι στις γενικές συνελεύσεις των τραπεζών (όπως φάνηκε από ερωτήματα που δέχτηκε η διοίκηση της Πειραιώς στη Γενική Συνέλευση των μετόχων της 14ης Απριλίου), όσο και οι αναλυτές. Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει τονίσει την ανάγκη να επιστρέψουν τα θεραπευμένα δάνεια στις τράπεζες, ενώ και οι servicers εκτιμούν ότι δάνεια τουλάχιστον 15 δισ. ευρώ θα μπορούσαν προοπτικά να επανέλθουν στις τράπεζες ως ρυθμισμένα (reperforming). Προϋπόθεση με βάση τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών (European Banking Authority) είναι τα δάνεια αυτά να μην επιστρέψουν στην ίδια τράπεζα που τα χορήγησε/τιτλοποίησε και να εξυπηρετούνται κανονικά για τρία συνεχή χρόνια. Άλλη τράπεζα μπορεί να αγοράσει τα εξυγιασμένα δάνεια και να τα εντάξει στον ισολογισμό της.
Το θέμα είναι γιατί δεν βλέπουμε τέτοια deals (εκτός από κάποιες κινήσεις που έχουν κάνει η Optima bank και η Attica Bank). Ίσως γιατί τελικά δεν υπάρχει πρεμούρα από τις τράπεζες. Τα business plan τους υλοποιούνται άνετα και η πελατεία των χορηγήσεων αυξάνει αλματωδώς, χάρη στα νέα επιχειρηματικά δάνεια για χρηματοδότηση επενδυτικών έργων που συνδέονται με το Ταμείο Ανάκαμψης. Επιπλέον, οι τράπεζες έχουν ανοιχτεί σε κοινοπρακτικά δάνεια στο εξωτερικό. Άρα, λίγο τις κόφτει, στην παρούσα φάση, να μεγαλώσουν τα δανειακά τους πορτοφόλια με πρώην «κόκκινα» δάνεια που λόγω παρελθόντος θα μπορούσαν να ξανακοκκινίσουν. Από την άλλη, ούτε και οι επενδυτές που έχουν αγοράσει τα «κόκκινα» δάνεια και έχουν αναθέσει τη διαχείρισή τους στους servicers ενδιαφέρονται για το τι θα γίνουν τα δάνεια όταν πρασινίσουν.
Αν το fund βλέπει ότι έχει ένα χαρτοφυλάκιο με ρυθμισμένα δάνεια, τα οποία έχουν ένα πλάνο αποπληρωμής, αυτό που κάνει είναι να μεταπωλήσει το χαρτοφυλάκιο σε κάποιο άλλο fund και να βγάλει ως κέρδος της διαφορά από την τιμή που αγόρασε τα «κόκκινα» δάνεια. Επομένως, άλλα λένε οι ευσεβείς πόθοι και άλλα η πραγματικότητα για την επιστροφή των εξυγιασμένων δανείων στις τράπεζες. Όχι ότι δεν θα δούμε καμία συναλλαγή, αλλά αυτή θα αφορά μόνο επιχειρηματικά δάνεια που έχουν εξυγιανθεί και όχι δάνεια ιδιωτών.
Η ΤτΕ για τα επαγγελματικά ταμεία
Έτοιμη να συνδράμει την Πολιτεία ώστε τα Επαγγελματικά Ταμεία να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της νέας εποχής δηλώνει η Τράπεζα της Ελλάδος. Μιλώντας χθες στο 6ο Συνέδριο Επαγγελματικής Ασφάλισης, ο γενικός διευθυντής Προληπτικής Εποπτείας και Εξυγίανσης της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Τσικριπής, υπεραμύνθηκε της αξίας θέσπισης του νόμου 5078/2023, τον οποίο χαρακτήρισε ορόσημο για τη λειτουργία των Επαγγελματικών Ταμείων (ΤΕΑ) στην Ελλάδα. Ωστόσο, όπως είπε, ο νόμος αυτός δεν καταλαμβάνει όλους τους οικείους επαγγελματικούς κλάδους συντάξεων στην Ελλάδα, καθώς επαγγελματικές συντάξεις παρέχουν και ασφαλιστικές επιχειρήσεις μέσω των ομαδικών ασφαλιστηρίων συνταξιοδοτικών προγραμμάτων, τα οποία προσφέρουν σε εργοδότες και εργαζόμενους εδώ και πολλές δεκαετίες.
Βεβαίως, οι επαγγελματικές συντάξεις των εργαζομένων, τις οποίες διαχειρίζονται ασφαλιστικές επιχειρήσεις, δεν απολαμβάνουν το δίκτυο προστασίας, όπως οι συνάδελφοί τους που είναι μέλη στα ΤΕΑ», τόνισε ο κ. Τσικριπής. Προκειμένου να επιτευχθεί ισότιμη και αυξημένη προστασία όλων των μελών του συστήματος επαγγελματικής ασφάλισης στην Ελλάδα, όπως είπε, θα πρέπει να δίνεται δυνατότητα στις ασφαλιστικές επιχειρήσεις να παράγουν και να διαθέτουν ομαδικά ασφαλιστικά προϊόντα επαγγελματικής συνταξιοδότησης, τα οποία θα περιλαμβάνουν όρους κατοχύρωσης, θεμελίωσης και λήψης επαγγελματικών συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων σύμφωνα με τους αντίστοιχους των ΤΕΑ
Ο γενικός διευθυντής Προληπτικής Εποπτείας και Εξυγίανσης της ΤτΕ στάθηκε και στη σύσταση ενός Δημόσιου Μητρώου. «Η καταχώριση ενός ομαδικού ασφαλιστικού προϊόντος επαγγελματικής ασφάλειας σε Δημόσιο Μητρώο που θα τηρεί η Τράπεζα της Ελλάδος θα συνιστά επιβεβαίωση ότι η λειτουργία του συγκεκριμένου προϊόντος διέπεται από αυξημένο πλαίσιο προστασίας των συμφερόντων των μελών του», τόνισε χαρακτηριστικά.
Eισηγμένες που διαπραγματεύονται κάτω από 10 φορές τα κέρδη τους
Κάτω από 10 φορές σε σχέση με τα κέρδη τους, όπως αυτά καταγράφηκαν στους ισολογισμούς του 2024, αλλά και αυτούς που βλέπουν σταδιακά για το α’ 3μηνο, διαπραγματεύονται οι εισηγμένες, με την αξία τους να εκτινάσσεται από τις ελκυστικές μερισματικές αποδόσεις, που είναι διπλάσιες (σε σχέση με τις αγορές που καλύπτει ο MSCI), αλλά και από την αξιοποίηση των ιδίων κεφαλαίων τους, που διαμορφώνεται στις περιπτώσεις των τραπεζών, του ΟΠΑΠ ή του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών πάνω από 10%. Με βάση το p/e, αλλά και τη μερισματική απόδοση, η Τράπεζα Κύπρου διαπραγματεύεται τα δημοσιευμένα κέρδη της 5 φορές. Ακολουθεί η Πειραιώς με 5,96 φορές, η Eurobank με 6,46 φορές, η Εθνική με 7,47 φορές και η Alpha Bank με 8,67 φορές.
Τον χαμηλότερο πολλαπλασιαστή κερδών έχουν οι εταιρείες που επενδύουν σε ακίνητα, αλλά είναι λόγω των κερδών από την αποτίμηση ακινήτων. Και η Ideal είχε έκτακτα λόγω πώλησης συμμετοχής (Αστήρ Βυτόγιαννης). Αμέσως μετά ακολουθεί η ΕΚΤΕΡ με P/E 5,14 φορές, με σημαντικά κέρδη και βελτίωση ιδίων κεφαλαίων το 2024. Η κατασκευαστική έχει χαμηλό δανεισμό και υψηλές απαιτήσεις, άρα μπορεί να κατασκευάσει και το δεύτερο ξενοδοχείο που έχει προγραμματίσει στην Πάρο. Τα δάνεια ανέρχονται μόλις σε 5 εκατ. ευρώ. Η Καρέλιας, με αποτίμηση 872 εκατ. ευρώ και κέρδη 112,8 εκατ. ευρώ, δίνει P/E 7,73 φορές, αλλά έχει και αρνητικό καθαρό δανεισμό 793 εκατ. ευρώ. Αν αφαιρεθεί δε η ρευστότητα από την αποτίμηση, τότε μένουν… 79 εκατ. ευρώ, άρα ο δείκτης P/E υποχωρεί κάτω από τη 1 φορά!
H γραφειοκρατία των στρατηγικών επενδύσεων, η Grivalia και ο Θεοδωρικάκος
Η Grivalia Hospitality, συμφερόντων του μεγαλοεπενδυτή και μετόχου της Eurobank και της Metlen, Πρεμ Γουάτσα, έχει επικεντρωθεί στη δημιουργία υπερπολυτελών τουριστικών αναπτύξεων. Με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την επένδυση στα Αστέρια Γλυφάδας, όπου κατασκευάστηκε το ξενοδοχειακό συγκρότημα One & Only Aesthesis. Μία ακόμα μεγάλη επένδυση που ετοιμάζει είναι αυτή στη Μεγαλόνησο, του νησιωτικού συμπλέγματος των Πεταλιών, απέναντι στην Εύβοια. Η οποία εντάχθηκε στις στρατηγικές επενδύσεις, με την έγκριση να δίνεται από την αρμόδια Διυπουργική Επιτροπή με τρία χρόνια καθυστέρηση. Ο Πάνος Παναγιωτίδης, διευθύνων σύμβουλος της Grivalia Development, η οποία έχει την ευθύνη ανάπτυξης των έργων για λογαριασμό της Grivalia Hospitality, στην οποία υπάγεται, έχει αναφερθεί με αρκετά καυστικό τρόπο στη γραφειοκρατία και στις καθυστερήσεις που συχνά «μπλοκάρουν» τις μεγάλες τουριστικές επενδύσεις στρατηγικού χαρακτήρα.
Στην τελευταία του συμμετοχή, μάλιστα, στο συνέδριο Red Business Forum, αναφέρθηκε για μία ακόμα φορά, αποδίδοντας ωστόσο αυτήν τη φορά τα εύσημα στη σημερινή ηγεσία του υπουργείου Ανάπτυξης, λέγοντας ότι λίγο-πολύ επί των ημερών της «ξεμπλόκαρε» η έγκριση του έργου ως στρατηγικής επένδυσης. Αυτό που είπε λίγο ή πολύ είναι ότι κλειδί για την απεμπλοκή της συγκεκριμένης επένδυσης ήταν ο σημερινός υπουργός Ανάπτυξης, Τάκης Θεοδωρικάκος, και η γενική γραμματέας Ιδιωτικών Επενδύσεων, Στελίνα Σιαράπη.
Μάχη ισχυρών επενδυτών για το φιλέτο στο Ποσείδι Χαλκιδικής
Ηχηρά ονόματα φαίνεται ότι διεκδικούν το ακίνητο-φιλέτο στο Ποσείδι της Χαλκιδικής στον διαγωνισμό που «τρέχει» το Υπερταμείο. Το αυξημένο ενδιαφέρον οδήγησε μάλιστα στη μετάθεση της προθεσμίας για την υποβολή εκδήλωσης ενδιαφέροντος για το ακίνητο «Ακτή και Κάμπινγκ Ποσειδίου Καλάνδρας», με τη νέα καταληκτική ημερομηνία να ορίζεται για την Παρασκευή 30 Μαΐου, αντί της αρχικά προγραμματισμένης Πέμπτης 8 Μαΐου.
Την περασμένη εβδομάδα το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ), μάλιστα, γνωμοδότησε θετικά επί της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) του εν λόγω ακινήτου, που συνοδεύει το Ειδικό Σχέδιο Χωρικής Ανάπτυξης Δημόσιου Ακινήτου (ΕΣΧΑΔΑ). Η θετική γνωμοδότηση ελήφθη έπειτα από την ενσωμάτωση των παρατηρήσεων της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους, ανοίγοντας τον δρόμο για την έκδοση του σχετικού Προεδρικού Διατάγματος το επόμενο διάστημα.
Σύμφωνα με το προβλεπόμενο ΕΣΧΑΔΑ, η έκταση αντιμετωπίζεται ως ενιαίο σύνολο, με τον μέγιστο συντελεστή δόμησης να ορίζεται στο 0,2 και την κάλυψη στο 20%. Η μέγιστη επιτρεπόμενη δόμηση υπολογίζεται στα 25.805 τ.μ., με πρόβλεψη για την ανάπτυξη είτε ξενοδοχειακής μονάδας 5 αστέρων (1.032 κλίνες), είτε 4 αστέρων (1.161 κλίνες). Ωστόσο, σύμφωνα με πληροφορίες, φαίνεται να εξετάζεται και πιο ήπια πρόταση, με συνολική δόμηση κάτω των 20.000 τετραγωνικών μέτρων, ώστε να διασφαλιστεί η περιβαλλοντική ισορροπία και η ενσωμάτωση στο φυσικό τοπίο της περιοχής.
Οι υποψήφιοι επενδυτές, όπως μαθαίνουμε, είναι αρκετοί, με την παρουσία ισχυρών παικτών του τουριστικού real estate να διαμορφώνει υψηλές προσδοκίες για το μέλλον της έκτασης. Πρωταγωνιστικό ρόλο στη Χαλκιδική έχει αυτήν την περίοδο και ο επιχειρηματίας Ανδρέας Ανδρεάδης του ομίλου Sani/Ikos, ο οποίος, σύμφωνα με εκτιμήσεις της αγοράς, δεν αποκλείεται να έχει θέσει στο μικροσκόπιό του και το συγκεκριμένο ακίνητο. O ίδιος έχει ήδη αποκτήσει το χαρτοφυλάκιο των τριών ξενοδοχείων που είχαν περάσει στα χέρια της Goldman Sachs μέσω πλειστηριασμού, τα οποία ανήκαν παλαιότερα στην οικογένεια Γρηγοριάδη.
Οι αριθμοί ανεβαίνουν, αλλά η Αθήνα χρειάζεται και στρατηγικό σχέδιο
Το πρώτο τρίμηνο του 2025 επιβεβαιώνει ότι η Αθήνα ενισχύει τη θέση της στον ευρωπαϊκό τουριστικό χάρτη. Με πληρότητα 63,5% (αύξηση 5,2% σε σύγκριση με το 2024), μέση τιμή δωματίου 125 ευρώ (+7,8%) και έσοδο ανά διαθέσιμο δωμάτιο 79,43 ευρώ (+13,5%), τα ξενοδοχεία της πρωτεύουσας καταγράφουν αξιοσημείωτες επιδόσεις. Οι δείκτες αυτοί αποκτούν ιδιαίτερη σημασία, αν ληφθεί υπόψη η δυναμική σύγκριση με ανταγωνίστριες πόλεις: η Αθήνα υπερέχει σε αύξηση RevPar έναντι Μαδρίτης (+11,7%), Βαρκελώνης (+7,1%), Ρώμης (+8,1%) και Κωνσταντινούπολης (+3,4%).
Η αύξηση της πληρότητας, ειδικά τον Μάρτιο, υπογραμμίζει την εδραίωση του city break χαρακτήρα της Αθήνας, ενώ η ενίσχυση του Φεβρουαρίου (+19,1% σε διετία) δείχνει ότι οι παραδοσιακά «πλάγιοι μήνες» συρρικνώνονται. Το ζητούμενο πλέον δεν είναι μόνο η διατήρηση της ζήτησης, αλλά η αναβάθμιση της συνολικής εμπειρίας. Η εξίσου σημαντική αύξηση προσφοράς νέων καταλυμάτων εκτός ξενοδοχείων, αν δεν συνδυαστεί με αναβαθμισμένες υποδομές και υπηρεσίες, ενδέχεται να διαταράξει τη σχέση αξίας-κόστους. Η βιώσιμη ανάπτυξη προϋποθέτει ενιαίο στρατηγικό σχεδιασμό με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων. Δίκτυα, μεταφορές, αρχαιολογικοί χώροι, μουσεία και αστικές υποδομές πρέπει να εξελιχθούν παράλληλα με τη φιλοξενία. Μόνο έτσι η Αθήνα μπορεί να εδραιωθεί ως 12μηνος προορισμός με σταθερά υψηλές αποδόσεις.
