THEPOWERGAME
Κάθε λίγες ημέρες ένας πύραυλος Falcon 9 απογειώνεται για να μεταφέρει δορυφόρους σε τροχιά. Θα περιμέναμε ότι έπειτα από τόσες επαναλήψεις το γεγονός θα αντιμετωπιζόταν ως κάτι συνηθισμένο. Κι όμως, αυτό δεν ισχύει για τα πλήθη που συγκεντρώθηκαν στη διαστημική βάση Vandenberg στην Καλιφόρνια την 1η Δεκεμβρίου.
Πρώτα ήρθε ο ενθουσιασμός. Το θέαμα του πυραύλου να διαπερνά τον ουρανό και στη συνέχεια να ρίχνει το επαναχρησιμοποιούμενο κομμάτι του, με τη χάρη της Mary Poppins, στον χώρο εκτόξευσης προκάλεσε δέος, όπως και ο εκκωφαντικός κρότος που ακολούθησε. «Δεν ξεθωριάζει ποτέ. Είναι σαν να βρίσκεσαι σε συναυλία των AC/DC», είπε χαμηλόφωνα ένας παρευρισκόμενος. Στη συνέχεια ήρθε η συνειδητοποίηση του επιτεύγματος. Το διαστημόπλοιο έφερε γεωπολιτικό φορτίο: μετέφερε τον πρώτο κατασκοπευτικό δορυφόρο της Νότιας Κορέας, προσπαθώντας να προλάβει τη Βόρεια Κορέα, λίγες ημέρες αφότου το περίκλειστο κράτος φέρεται να έθεσε το δικό του κατασκοπευτικό μηχάνημα σε τροχιά. Είχε όμως και επιστημονικό φορτίο: έβαλε την Ιρλανδία στη διαστημική εποχή, μεταφέροντας τον πρώτο δορυφόρο της χώρας, κατασκευασμένο από φοιτητές του University College Dublin.
Κανείς δεν ξέχασε ότι έπρεπε να ευχαριστήσει τον Elon Musk για το θέαμα. Ταυτόχρονα, η σχεδόν ακλόνητη αξιοπιστία των μηχανικών θαυμάτων που έχει δημιουργήσει ο ιδρυτής της SpaceX, της εταιρείας που βρίσκεται πίσω από το Falcon, -η SpaceX έχει εκτοξεύσει και επαναφέρει τους πυραύλους της 250 φορές- έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τα αψυχολόγητα, επιρρεπή σε λάθη σχόλια που τις τελευταίες εβδομάδες τον έκαναν να ακούγεται σαν ένας οξύθυμος τύπος που βρίσκεται στον κόσμο του. Σε αυτά περιλαμβάνονται το ότι φαινόταν να εγκρίνει ένα αντισημιτικό tweet στο X, την πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης του (μια πράξη που αργότερα αποκάλεσε «ανόητη»), ένα άθλιο ταξίδι στο Ισραήλ που είπε ότι θα προωθούσε την ειρήνη, αλλά έμοιαζε περισσότερο με περιοδεία συγγνώμης, ένας καταιγισμός από «άντε γ…» προς διαφημιστές όπως η Disney σε μια σύνοδο κορυφής των New York Times, αφού απέσυραν τις διαφημίσεις τους από το X, και μια χοντροκομμένη αυτομυθοποίηση, όπως το σχόλιό του ότι «έχει κάνει περισσότερα για το περιβάλλον από οποιονδήποτε άνθρωπο στη Γη».
Ένας από τους παρευρισκόμενους στην εκτόξευση του πυραύλου δήλωσε με απογοήτευση ότι ο κ. Musk, παρ’ όλη την ιδιοφυΐα του, του θύμιζε τον μπερδεμένο Tony Soprano, από τη μαφιόζικη τηλεοπτική σειρά. Ωστόσο, ένας άλλος, ένας νεαρός Βρετανός λάτρης της φυσικής, έδειξε με το δάχτυλό του γιατί ο επιχειρηματίας εξακολουθεί να απολαμβάνει τη λατρεία των οπαδών του. «Είναι ξεκάθαρα ένας πολύ προβληματικός άνθρωπος. Αλλά το να έχει τη δύναμη να μετατρέπει ένα προβληματικό παρελθόν σε ένα επιτυχημένο μέλλον είναι θεϊκό. Είναι μεγάλος ηγέτης. Έχει την ικανότητα να κάνει τους ανθρώπους να πιστέψουν ότι μπορεί να περπατήσει πάνω στο νερό».
Αυτό ακριβώς το δίλημμα βρίσκεται στην καρδιά του φαινομένου Musk. Είναι η κομπορρημοσύνη απλώς η επίδειξη ενός επιχειρηματικού πρωτοπόρου; Μπορεί ένας άνθρωπος που έχει αμφισβητήσει τις συμβάσεις της μηχανικής, της ενέργειας και της οικονομίας για να φέρει επανάσταση στα χερσαία και διαστημικά ταξίδια να ξεφύγει, αψηφώντας τους κανόνες της ανθρώπινης αξιοπρέπειας λόγω της σημασίας της αποστολής του; Ή μήπως η ίδια η αποστολή καρφώθηκε στο μυαλό του, δημιουργώντας ένα σύνδρομο σωτηρίας που θα μπορούσε τελικά να τον καταστρέψει;
Η απάντηση είναι ένας συνδυασμός και των τριών. Το προκλητικό χιούμορ του κ. Musk, από τα παιδαριώδη αστεία για κλανιές μέχρι τις φάρσες, όπως το κάπνισμα χόρτου σε δημόσιο χώρο, έχουν βοηθήσει να εδραιωθεί η φήμη του ως ασυμβίβαστου επιχειρηματία. Συχνά το παρακάνει, προκαλώντας εκνευρισμό στις ρυθμιστικές Αρχές και εγείροντας ανησυχίες για την κατάσταση της ψυχικής του υγείας. Όμως η παραβίαση των κανόνων ενθουσιάζει τους θαυμαστές του και, αν και η κύρια τεχνική του μάρκετινγκ ήταν να πουλάει εξαιρετικά προϊόντα, βοηθάει τις μάρκες του να μην περνούν απαρατήρητες. Μέχρι φέτος τα Tesla πωλούνταν από στόμα σε στόμα και όχι εξαιτίας της διαφήμισης. Το σόου του έχει μια ποιότητα Willy Wonka -είναι δύσκολο να ξέρεις πού τελειώνει η μαγεία και πού αρχίζει η τρέλα, αλλά δύσκολα μπορείς να πάρεις τα μάτια σου από πάνω του.
Σίγουρα, τώρα που η Tesla, αξίας 750 δισ. δολαρίων, είναι η πιο πολύτιμη αυτοκινητοβιομηχανία στον κόσμο και η SpaceX φέρεται να αποτιμάται στα 150 δισ. δολάρια, τα κίνητρά του για να συνεχίσει να συμπεριφέρεται αντιπαθητικά είναι πιο σκοτεινά. Ένα ανέκδοτο στην πρόσφατη βιογραφία του Walter Isaacson υποδηλώνει ότι μπορεί να είναι ψυχαναγκαστικά. Οι φίλοι του κ. Musk πήραν κάποτε το τηλέφωνό του και το κλείδωσαν σε χρηματοκιβώτιο ξενοδοχείου για να τον σταματήσουν να τουιτάρει κατά τη διάρκεια της νύχτας. Στις 3 τα ξημερώματα διέταξε την ασφάλεια του ξενοδοχείου να ξεκλειδώσει το χρηματοκιβώτιο. Ωστόσο, όσο τοξικά κι αν είναι τα tweets του για την X, η οποία ζει από τις διαφημίσεις, δεν έχουν μεγάλη σημασία για τους πελάτες και τους επενδυτές της Tesla και της SpaceX. Παρ’ όλο που η συμπεριφορά του που σχετίζεται με το X έχουν προκαλέσει περιοδικές πτώσεις στην τιμή της μετοχής της Tesla, με τα χρόνια η άνοδός της είναι θεαματική. Αν η SpaceX εισαχθεί στο χρηματιστήριο, οι επενδυτές θα «πέσουν με τα μούτρα», ακόμα και αν κάποιοι μπορεί να έχουν τις επιφυλάξεις τους. Παρ’ όλες τις εκρήξεις του, η εταιρεία έχει μεγάλο προβάδισμα τόσο στην πυραυλική τεχνολογία όσο και στις δορυφορικές επικοινωνίες χάρη στο όραμα και τη δυναμική του.
Το πιο ανησυχητικό είναι το σύμπλεγμα του μεσσία. Από την Tesla και τη SpaceX μέχρι την τεχνητή νοημοσύνη, ο κ. Musk συμπεριφέρεται σαν να βρίσκεται σε αποστολή να σώσει την ανθρωπότητα, αποτρέποντας την κλιματική καταστροφή, παρέχοντας μια οδό διαφυγής μέσω διαπλανητικών ταξιδιών, σταματώντας τις μηχανές από το να ξεπεράσουν τον άνθρωπο ή αποτρέποντας τον πυρηνικό Αρμαγεδδώνα (πέρυσι εμπόδισε τις προσπάθειες της Ουκρανίας να αντεπιτεθεί στη Ρωσία, αρνούμενος να επεκτείνει την πρόσβασή της στους δορυφόρους του Starlink στα κατεχόμενα από τη Ρωσία εδάφη, με την αιτιολογία ότι μια τέτοια επίθεση θα μπορούσε να οδηγήσει τον Vladimir Putin να ανταποδώσει με πυρηνικά). Μερικές φορές ακούγεται σαν ένας ιδιότροπος Έλληνας θεός που πιστεύει ότι κρατάει το μέλλον στα χέρια του. «Επιτέλους το μέλλον θα μοιάζει με το μέλλον», καυχήθηκε κατά την παρουσίαση του Cybertruck της Tesla στις 30 Νοεμβρίου.
Η διάσωση της ανθρωπότητας είναι στη μόδα αυτήν τη στιγμή. Πρόκειται για ένα επικίνδυνο φετίχ. Τον περασμένο μήνα ένας χάρτης για την προστασία του κόσμου από τους κινδύνους της ανεξέλεγκτης τεχνήτης νοημοσύνης παραλίγο να καταστρέψει την OpenΑΙ, δημιουργό του ChatGPT. Πριν από έναν χρόνο ο Sam Bankman-Fried, καταδικασμένος πλέον για απάτη, ισχυρίστηκε ότι τα καταστροφικά ρίσκα που ανέλαβε με το ανταλλακτήριο κρυπτονομισμάτων FTX ήταν στην υπηρεσία της ανθρωπότητας. Αυτός ο ιεραποστολικός ζήλος δεν είναι κάτι καινούργιο στις επιχειρήσεις. Έσπρωξε τον Henry Ford, εφευρέτη του μοντέλου T, να αυξήσει το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων. Όμως το σύνδρομο του σωτήρα τον κατέλαβε και κατέληξε να εκτοξεύει αντισημιτική χολή.
Η ύβρις του κ. Musk μπορεί επίσης να έχει άσχημη κατάληξη. Παρ’ όλες τις φουτουριστικές φλυαρίες για το Cybertruck, οι οδηγοί δυσκολεύονταν να βρουν τις χειρολαβές των θυρών του. Ωστόσο, στο μεγάλο σύστημα των πραγμάτων τα τεχνικά του επιτεύγματα θα υπερτερούν μάλλον των υπερβολικά ανθρώπινων ατελειών του. Ως πρωτοπόρος στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και στους επαναχρησιμοποιήσιμους πυραύλους, κέρδισε τη θέση του στην ιστορία. Οι μελλοντικές γενιές θα τον κρίνουν πιθανότατα όπως οι σημερινές κρίνουν τον Ford: ελάχιστοι θα κατακρίνουν τον προβληματικό του χαρακτήρα. Οι περισσότεροι θα θυμούνται το μεγαλείο των δημιουργιών του.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
