Το γεγονός ότι ο πληθωρισμός σε ΗΠΑ και Ευρώπη εκτινάχθηκε μέσα στο καλοκαίρι στο 9,1%, που είναι το υψηλότερο επίπεδο από τις αρχές της δεκαετίας του ’80, έχει αναγκάσει πολλούς αναλυτές και οικονομολόγους να κάνουν συγκρίσεις μεταξύ των συνθηκών που επικρατούσαν τότε και της σημερινής κατάστασης. Έχουν γραφτεί και ειπωθεί πολλά για τις πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του ’70 και την προσπάθεια της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ να καταπολεμήσει τον πληθωρισμό στις αρχές του ’80, προκαλώντας ύφεση διαρκείας.
Η εποχή του Μεγάλου Πληθωρισμού ήταν μία καθοριστικής σημασίας περίοδος που συνολικά διήρκεσε από το 1965 έως το 1982 και στιγμάτισε το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, αναγκάζοντας τις κεντρικές αρχές να επανεξετάσουν τη στρατηγική τους σε μία σειρά ζητημάτων, όπως η καταπολέμηση του πληθωρισμού και η ομαλή μετάδοση της νομισματικής πολιτικής. Πόσο πιθανό είναι να βιώσουμε μια νέα περίοδο υψηλού πληθωρισμού και τι αντίκτυπο θα έχει ένα τέτοιο σενάριο για την οικονομία;
Η ΕΚΤ αύξησε τα επιτόκια κατά 0,75% την Πέμπτη και πλέον, η ευρωπαϊκή οικονομία οδεύει σε ύφεση τον χειμώνα, καθώς η Κεντρική Τράπεζα δίνει προτεραιότητα στην καταπολέμηση της ακρίβειας. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο διοικητή της Fed δεσμεύτηκε με κάθε επισημότητα ότι η αμερικανική κεντρική τράπεζα δεν θα σταματήσει να αυξάνει τα επιτόκια αν δεν αρχίσει να υποχωρεί ο πληθωρισμός.
Οι πιο πρόσφατες προβλέψεις θέλουν τον πληθωρισμό να διαμορφώνεται στην Ευρώπη στο 8,1% στο σύνολο του 2022 και να υποχωρεί στο 5,5% το 2023, που σημαίνει ότι θα παραμείνει υπερβολικά υψηλός για πάνω από μία διετία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η σχετική έρευνα προβλέψεων της Fed Φιλαδέλφειας, τοποθετεί τον πληθωρισμό στο 7,1% φέτος, στο 3,2% το 2023, πολύ κοντά στο στόχο της Fed και στο 2,5% το 2024. Όλα αυτά θα συμβούν αν δεν προκύψει κάποια άλλη μεγάλη αναταραχή και αν εξομαλυνθούν οι συνθήκες στην παγκόσμια αγορά ενέργειας.
Το 1979 ο Πόλ Βόλκερ έγινε πρόεδρος της Fed. Τον Αύγουστο εκείνης της χρόνιας, όταν ανέλαβε καθήκοντα, ο πληθωρισμός έτρεχε με ρυθμό άνω του 11% στις ΗΠΑ και η ανεργία διαμορφωνόταν λίγο κάτω από το 6%. Μέχρι τότε, ήταν ευρέως αποδεκτό ότι η μείωση του πληθωρισμού απαιτούσε μεγαλύτερο έλεγχο του ρυθμού αύξησης των αποθεμάτων και του χρήματος σε κυκλοφορία γενικότερα. Όμως ο Βόλκερ ήθελε πιο δραστικά μέτρα και στις αρχές του 1980 είπε: Η βασική μου φιλοσοφία είναι ότι δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να αντιμετωπίσουμε την πληθωριστική κατάσταση γιατί με την πάροδο του χρόνου ο πληθωρισμός και η ανεργία πηγαίνουν μαζί… δεν είναι αυτό το δίδαγμα από τη δεκαετία του ’70;».
Ο Βόλκερ αντιμετώπισε με σθένος τον πληθωρισμό και η οικονομία υποχώρησε σε ύφεση τον Ιούλιο του 1981, η οποία κράτησε έως και τον Νοέμβριο του 1982.Η ανεργία κορυφώθηκε στο 11% αλλά ο πληθωρισμός συνέχισε να υποχωρεί και στο τέλος της ύφεσης, έπεσε κάτω από 5%. Σύντομα, καθώς η δέσμευση της Fed να ρίξει τον πληθωρισμό είχε κερδίσει σε αξιοπιστία, η ανεργία υποχώρησε και η οικονομία εισήλθε σε περίοδο διατηρήσιμης ανάπτυξης και σταθερότητας. Έτσι γράφτηκε το τέλος του Μεγάλου Πληθωρισμού.
Σήμερα, οι κεντρικές τράπεζες κατανοούν ότι η δέσμευσή τους να διασφαλίσουν τη σταθερότητα των τιμών είναι σημαντική για μία καλή νομισματική πολιτική και οι περισσότερες έχουν θέσει συγκεκριμένους στόχους για τον πληθωρισμό, όπως το 2% της Fed και της ΕΚΤ. Όσο οι κεντρικές τράπεζες τα καταφέρνουν, τόσο μειώνεται η αβεβαιότητα και η οικονομία έχει να ασχοληθεί με άλλα θέματα. Όσο όμως οι τιμές ξεφεύγουν από τον έλεγχο και ο πληθωρισμός καλπάζει, όπως συμβαίνει σήμερα, η ακρίβεια ροκανίζει το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και προκαλείται οικονομική κρίση, η διάρκεια της οποίας εξαρτάται και από τις «παράπλευρες» κρίσεις που μπορεί να σημειωθούν, όπως τη δεκαετία του ’70.
