THEPOWERGAME
Καθημερινά, οι οθόνες σε όλο τον κόσμο γεμίζουν με ζοφερές εικόνες από τη Γάζα, όπου σχεδόν 2 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Ακόμα μεγαλύτερος αριθμός έχει εκτοπιστεί στο Κονγκό, το Σουδάν, τη Συρία και την Ουκρανία. Οι περισσότεροι άνθρωποι, όταν βλέπουν συνανθρώπους τους να προσπαθούν να προστατευτούν από βόμβες, σφαίρες ή μαχαίρια αισθάνονται συμπόνια. Δεν είναι όμως λίγοι εκείνοι που βιώνουν και ένα άλλο συναίσθημα: τον φόβο.
Βλέποντας τον κόσμο μέσα από μια οθόνη, μπορεί να φαίνεται βίαιος και τρομακτικός ακόμα και για τους κατοίκους των ασφαλών, πλούσιων περιοχών. Πολλοί ανησυχούν ότι όλοι αυτοί οι πρόσφυγες και μετανάστες θα περάσουν τα σύνορά τους. Οι ντόπιοι πολιτικοί κάνουν λόγο για «εισβολή».
Ο φόβος έχει ανατρέψει την πολιτική του πλούσιου κόσμου. Ένας άνθρωπος που κάποτε υποστήριζε την απαγόρευση του Κορανίου μπορεί να είναι ο επόμενος Ολλανδός πρωθυπουργός. Το Συντηρητικό Κόμμα της Βρετανίας καταπατά τους συνταγματικούς κανόνες για να προσπαθήσει να στείλει τους αιτούντες άσυλο σε ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή στη Ρουάντα. Ο Donald Trump λέει στο πλήθος που παραληρεί ότι οι παράνομοι μετανάστες «δηλητηριάζουν το αίμα της χώρας μας».
Όμως, μέσα σε όλα αυτά χρειάζεται κάποια προοπτική. Η συντριπτική πλειονότητα των ανθρώπων που μεταναστεύουν το κάνουν εθελοντικά και χωρίς δράμα. Παρ’ όλη τη συζήτηση για αριθμούς ρεκόρ και πρωτοφανή κρίση, το ποσοστό των ανθρώπων στον κόσμο που ζουν εκτός της χώρας γέννησής τους είναι μόλις 3,6% – δεν έχει αλλάξει σχεδόν καθόλου από το 1960, όταν ήταν 3,1%. Οι αριθμοί των βίαια εκτοπισμένων αυξομειώνονται άγρια, ανάλογα με το πόσοι πόλεμοι μαίνονται, αλλά δεν παρουσιάζουν σαφή μακροπρόθεσμη ανοδική τάση. Το σύνολο αυξήθηκε ανησυχητικά την τελευταία δεκαετία περίπου, από 0,6% το 2012 σε 1,4% το 2022. Ωστόσο, αυτό είναι μόνο το ένα έκτο του ποσοστού μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Η άποψη ότι οι πρόσφυγες αποτελούν σοβαρή απειλή για τις πλούσιες χώρες είναι επίσης παρατραβηγμένη. Οι περισσότεροι που διαφεύγουν από τον κίνδυνο δεν πάνε μακριά. Από τα 110 εκατ. άτομα που η ΟΗΕ κατέταξε ως βίαια εκτοπισμένους από τα μέσα του 2023, οι περισσότεροι από τους μισούς παρέμειναν στις χώρες τους. Μόλις το 10% είχε καταφέρει να φτάσει στον πλούσιο κόσμο – λίγοι περισσότεροι από τον πληθυσμό του Λονδίνου. Ο αριθμός αυτός δεν είναι ασήμαντος, αλλά είναι σαφώς διαχειρίσιμος αν οι κυβερνήσεις συνεργαστούν. Συνολικά, οι φτωχότερες χώρες, με πιο λιτούς πόρους και λιγότερη υστερία, φιλοξενούν εννέα φορές περισσότερους εκτοπισμένους.
Η λαϊκιστική δεξιά καλλιεργεί φόβους για συντριπτικά νούμερα προκειμένου να κερδίσει ψήφους. Κάποιοι στην αριστερά φουσκώνουν το πρόβλημα με διαφορετικούς τρόπους. Η χορήγηση επιδομάτων στους αιτούντες άσυλο, ενώ παράλληλα δυσκολεύονται να εργαστούν, εγγυάται ότι θα αποτελούν βάρος, γι’ αυτό και το αντιμεταναστευτικό κόμμα της Σουηδίας έχει τώρα ένα κομμάτι της εξουσίας. Η απαίτηση για κατάργηση των συνοριακών ελέγχων, όπως κάνουν ορισμένοι Αμερικανοί ριζοσπάστες, τρομοκρατεί τον μέσο ψηφοφόρο. Το να επιμένει κανείς ότι όλοι πρέπει να ορίζονται με βάση τη φυλή και να τίθεται μια σειρά κατάταξης με την πλειοψηφούσα ομάδα να κατατάσσεται τελευταία, και στη συνέχεια να απαιτεί από την Αμερική να δεχτεί εκατομμύρια περισσότερα μέλη μειονοτικών ομάδων, είναι μια συνταγή για τον κ. Trump να εξασφαλίσει την επανεκλογής του.
Μια σοφότερη προσέγγιση της μετανάστευσης θα είχε κατά νου δύο πράγματα. Πρώτον, η μετακίνηση τείνει να βοηθά τους ανθρώπους να ευημερήσουν περισσότερο από ό,τι αν είχαν μείνει πίσω. Όσοι φεύγουν από τον κίνδυνο βρίσκουν ασφάλεια. Όσοι αναζητούν μια νέα αρχή βρίσκουν ευκαιρίες. Οι μετανάστες από φτωχές χώρες σε πλούσιες αυξάνουν κατά πολύ τους δικούς τους μισθούς και έχουν ελάχιστη ή καμία επίδραση σε εκείνους των γηγενών. Η κινητικότητα επιτρέπει επίσης στις οικογένειες να κατανέμουν τους κινδύνους. Πολλοί συγκεντρώνουν χρήματα για να στείλουν έναν συγγενή σε μια πόλη ή σε μια πλουσιότερη χώρα, ώστε να έχουν τουλάχιστον ένα εισόδημα που δεν θα εξαρτάται από τις τοπικές καιρικές συνθήκες.
Δεύτερον, οι χώρες υποδοχής μπορούν να επωφεληθούν από τη μετανάστευση, ιδίως αν τη διαχειριστούν σωστά. Οι πιο επιθυμητοί προορισμοί μπορούν να προσελκύσουν τους πιο ταλαντούχους και επιχειρηματικούς ανθρώπους του κόσμου. Οι μετανάστες στην Αμερική έχουν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες να ιδρύσουν μια εταιρεία σε σχέση με τους γηγενείς και τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να κερδίσουν ένα επιστημονικό βραβείο Νόμπελ. Οι λιγότερο ειδικευμένοι μετανάστες καλύπτουν τα κενά στο γηράσκον εργατικό δυναμικό και απελευθερώνουν τους ντόπιους για πιο παραγωγικά έργα (για παράδειγμα, μια ξένη νταντά μπορεί να επιτρέψει σε δύο γονείς να εργάζονται με πλήρη απασχόληση).
Ένας πιο κινητικός πλανήτης θα ήταν πλουσιότερος: σύμφωνα με μια εκτίμηση, η εντελώς ελεύθερη κυκλοφορία θα διπλασίαζε το παγκόσμιο ΑΕΠ. Αυτά τα κολοσσιαία κέρδη παραμένουν απραγματοποίητα επειδή θα προέκυπταν κυρίως για τους μετανάστες, οι οποίοι δεν μπορούν να ψηφίσουν στις χώρες στις οποίες θέλουν να μετακινηθούν. Παρόλα αυτά, αντί να αφήνουν όλα αυτά τα τρισεκατομμύρια δολάρια ανεκμετάλλευτα, οι σοφές κυβερνήσεις θα πρέπει να βρουν τρόπους να μοιραστούν κάποια από αυτά. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να πείσουν τους ψηφοφόρους ότι η μετανάστευση μπορεί να είναι ομαλή και νόμιμη και να αποδείξουν ότι οι μετανάστες όχι μόνο πληρώνουν τα έξοδά τους αλλά και συμβάλουν στο συλλογικό καλό.
Έτσι, η ασφάλεια των συνόρων θα πρέπει να είναι αυστηρή, ενώ η αργή διαδικασία άρνησης ή χορήγησης άδειας εισόδου θα πρέπει να εξορθολογιστεί. Ένας ρεαλιστικός αριθμός εργαζομένων πρέπει να γίνεται δεκτός – και να επιλέγεται κυρίως από τις δυνάμεις της αγοράς, όπως οι δημοπρασίες θεωρήσεων (visa). Οι μετανάστες θα πρέπει να είναι ελεύθεροι να εργάζονται – και να πληρώνουν φόρους – αλλά όχι να λαμβάνουν τα ίδια προνοιακά επιδόματα με τους πολίτες, τουλάχιστον για ένα διάστημα. Κάποια μέρα, το παγκόσμιο σύστημα ασύλου που τρίζει συθέμελα θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί και το έργο της παροχής ασύλου θα πρέπει να διαμοιραστεί πιο δίκαια. Η προσωρινή συμφωνία της ΕΕ που ανακοινώθηκε στις 20 Δεκεμβρίου είναι ένα μικρό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση.
Οι απαισιόδοξοι της Δεξιάς υποστηρίζουν ότι η μεγαλύτερη μετανάστευση θα γεννήσει αταξία, αφού οι άνθρωποι από ξένους πολιτισμούς δεν θα αφομοιωθούν. Ωστόσο, οι μελέτες δεν βρίσκουν αδιάσειστα στοιχεία ότι οι ποικιλόμορφες χώρες είναι λιγότερο σταθερές – αντιπαραβάλλουν την ομοιογενή Σομαλία με την πολύχρωμη Αυστραλία.
Οι απαισιόδοξοι της αριστεράς λένε ότι η Δύση δεν θα αφήσει ποτέ πολλούς ανθρώπους να εισέλθουν ή ότι δεν θα αντιμετωπίσει δίκαια τους νεοεισερχόμενους, επειδή είναι αδιόρθωτα ρατσιστική. Ωστόσο, αν και ο ρατσισμός επιμένει, έχει μειωθεί περισσότερο από όσο πολλοί συνειδητοποιούν. Όταν γεννήθηκε ο Barack Obama, οι γάμοι μεικτών φυλών ήταν παράνομοι σε μεγάλο μέρος της Αμερικής και πολλοί Βρετανοί πίστευαν ακόμα ότι είχαν το δικαίωμα και το καθήκον να κυβερνούν άλλα έθνη. Τώρα το ένα πέμπτο των νέων γάμων στην Αμερική είναι μεικτοί και οι Βρετανοί δεν βρίσκουν τίποτα περίεργο στο ότι ένας απόγονος αποικιοκρατών είναι ο πρωθυπουργός τους. Οι Βρετανοινδοί, οι Κινέζοκαναδοί και οι Νιγηριανοαμερικανοί κερδίζουν όλοι περισσότερα από τους λευκούς συμπατριώτες τους, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο ρατσισμός δεν είναι ο κύριος καθοριστικός παράγοντας για τις ευκαιρίες ζωής τους.
Στο μέλλον, η κλιματική αλλαγή μπορεί να ωθήσει τους ανθρώπους να μετακινηθούν περισσότερο. Ωστόσο, αυτό θα γίνει σταδιακά, και δύο δυνάμεις μπορεί να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Η μετατόπιση από τα αγροκτήματα στις πόλεις – μια πολύ μεγαλύτερη μαζική μετακίνηση από τη διασυνοριακή μετανάστευση – θα επιβραδυνθεί, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου είναι ήδη αστικό. Η ανθρωπότητα, καθώς θα γερνάει, θα κινείται όλο και λιγότερο. Σήμερα, οι πλούσιες χώρες έχουν μια θαυμάσια ευκαιρία να εισάγουν νεολαία, μυαλό και δυναμισμό, μια ευκαιρία που μπορεί να μην κρατήσει για πάντα.
© 2023 The Economist Newspaper Limited. All rights reserved.
Άρθρο από τον Economist, το οποίο μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε με επίσημη άδεια από την www.powergame.gr. Το πρωτότυπο άρθρο, στα αγγλικά, βρίσκεται στο www.economist.com
Ακολουθήστε το Powergame.gr στο Google News για άμεση και έγκυρη οικονομική ενημέρωση!
